Thomas Eakins: Ο ζωγράφος που αποθέωσε την ιατρική ως τέχνη

Κείμενο: Αργυρώ Μποζώνη

Οι πίνακές του προέρχονται από τη μελέτη και την παρατήρηση χειρουργικών επεμβάσεων, στις οποίες η πατρίδα του η Φιλαδέλφεια βρισκόταν στην πρώτη γραμμή.

Σήμερα, ο Αμερικανός ζωγράφος Thomas Eakins, θεωρείται ο πιο σπουδαίος ρεαλιστής ζωγράφος του 19ου και του πρώιμου 20ού αιώνα. Οι πίνακές του προέρχονται από τη μελέτη και την παρατήρηση χειρουργικών επεμβάσεων, στις οποίες η πατρίδα του η Φιλαδέλφεια βρισκόταν στην πρώτη γραμμή.

Το έργο του είναι πλούσιο, καθώς ο Eakins έκανε σκηνές εξωτερικές, με τη ζωή των κατοίκων της πόλης του. Τα έργα του είναι ένα υβρίδιο των καλών τεχνών και της τέχνης της ιατρικής. Στην εποχή του κατηγορήθηκε για αυτά τα έργα που απεικόνιζαν την ιατρική μέσα από μια βίαιη εικόνα και αυτός είναι ο λόγος που τα έργα του αυτά, μνημειώδη σήμερα δεν ήταν δημοφιλή στην εποχή τους και ο ζωγράφος όσο ήταν εν ζωή δεν έτυχε μεγάλης αναγνώρισης.

Τα δύο έργα του, τα οποία μελετήθηκαν όσο λίγα έργα ζωγραφικής αλλά έλαβαν και πολλές αρνητικές κριτικές  όταν παρουσιάστηκαν ήταν τα σπουδαία Gross Clinic, του 1875, και Agnew Clinic, του 1889, ανάμεσα περίπου σε 25 καμβάδες του που απεικονίζουν γιατρούς, εργαστήρια και επεμβάσεις της εποχής.

Στο έργο Gross Clinic απεικονίζεται τον Dr. Samuel D. Gross, που χαρακτηρίζεται ως «αυτοκράτορας αμερικανικής χειρουργικής», στο στοιχείο του, στο κέντρο της σκηνής, διευθύνοντας τους βοηθούς του που εκτελούν μια επέμβαση στον μηρό του ασθενούς ενώ απευθύνεται και στους μαθητές του. Μια γυναίκα στα αριστερά, αποστρέφει το βλέμμα και πολλοί πιστεύουν ότι πρόκειται για τη μητέρα του ασθενούς. Η σκηνή διαδραματίζεται στο Κολέγιο Jefferson της Φιλαδέλφειας όπου ο Eakins μελέτησε ιατρική πριν αποφασίσει να ασχοληθεί με την τέχνη. Στο αμφιθέατρο, φοιτητές μελετούν, παρατηρούν ή κρατούν σημειώσεις.

Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, το 1889, ο Eakins ζωγραφίζει το έργο Agnew Clinic για να τιμήσει τον ανατόμο και χειρουργό David Hayes Agnew, πριν συνταξιοδοτηθεί από τη διδασκαλία στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας. Αυτή τη φορά το έργο του είναι πιο φωτεινό, ενώ στο θέμα απεικονίζει την εξελισσόμενη κατανόηση της χειρουργικής υγιεινής κατά τη διάρκεια των 14 χρόνων που έχουν μεσολαβήσει.

Σε αυτό το έργο ο Dr. Agnew που εκτελεί μερική μαστεκτομή σε ιατρικό αμφιθέατρο, κάθεται στα αριστερά του πίνακα και κρατά στα χέρια του ένα νυστέρι. Παρόντες είναι τρεις άλλοι γιατροί, ο J. William White, που εφαρμόζει έναν επίδεσμο στον ασθενή, ο Joseph Leidy (ανιψιός του παλαιοντολόγου Joseph Leidy), που παίρνει τον σφυγμό της ασθενούς και ο Ellwood R. Kirby, που της χορηγεί αναισθητικό. Ο Eakins σε αυτό τον πίνακα έχει βάλει και τον εαυτό του να παρακολουθεί την επέμβαση, βρίσκεται πίσω από τη νοσοκόμα. Υπάρχει και μια άλλη σημαντική διαφορά. Στο Gross Clinic, ο καθηγητής και οι γιατροί φορούν μαύρα ρούχα, τα κοστούμια τους ενώ στο Agnew Clinic φορούν λευκές ιατρικές στολές. Και μια άλλη διαφορά: το σκοτεινό περιβάλλον του πρώτου πίνακα έχει αντικατασταθεί από το φως στον δεύτερο. Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1880, οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες εγκαταστάθηκαν στο χειρουργείο, ενώ τα προηγούμενα χρόνια το φως της ημέρας και οι λαμπτήρες γκαζιού παρείχαν τον μόνο φωτισμό. Οι πίνακες του Eakins απεικονίζουν δραματικά αυτή την εξέλιξη της τεχνολογίας.

Η πρόοδος της ιατρικής απεικονίζεται σε πολλά έργα τέχνης που έχουν αποτυπώσει ακόμα και την αντισηψία και την αναισθησία και είναι οι εικαστικοί οδηγοί της εξέλιξης της επιστήμης. Από τη δεκαετία του 1880 υιοθετήθηκε η αποστειρωμένη χειρουργική στολή και μειώθηκαν δραματικά τα ποσοστά λοίμωξης χάρη στις στολές και τα γάντια που χρησιμοποιήθηκαν μεταγενέστερα.

https://www.elculture.gr/blog/article/thomas-eakins-o-zografos-pou-apotheose-tin-iatriki-os-techni/