Οι «Ομιλίες» του Ζακυνθινού λαϊκού θεάτρου

 Στιγμιότυπο από παραδοσιακή Ζακυνθινή «Ομιλία»
που παίζεται την Καθαρή Δευτέρα
από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κοιλιωμένου της Ζακύνθου

(παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα)

Επιμέλεια της ηθοποιού

Μαριάννας Καστανία

Οι υπαίθριες παραστάσεις που γίνονται στη Ζάκυνθο, κατά την περίοδο κυρίως της Αποκριάς «για ξεφάντωμα των φίλων» ονομάζονται «Ομιλίες». Οι «Ομιλίες» παίζονται στη Ζάκυνθο από τα μέσα, περίπου του 17^ου αιώνα. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο είδος διδασκαλίας θεατρικών έργων σε δρόμους και σε πλατείες.

Αναπτύχθηκαν στο νησί παράλληλα με το λόγιο θέατρο και είναι η πιο αγαπημένη διασκέδαση των ανθρώπων του μόχθου. Με σιγουριά, ποιες είναι οι ρίζες των «Ομιλιών», είναι δύσκολο να πούμε, καθώς και να προσδιορίσουμε την ακριβή καταγωγή τους. Οι παλιότεροι μελετητές στήριζαν σε μια μαρτυρία του Γάητα που έλεγε πως «Ομιλίες», «Ερωφίλη», «Θυσία του Αβραάμ» και «Γαϊδουροκαβάλλα», παίζονταν στο νησί από την εποχή της Βενετοκρατίας.

Η πληροφορία, όμως αυτή, ήταν εντελώς ατεκμηρίωτη, ώσπου ο συγγραφέας και πολιτικός Διονύσιος Ρώμας στο «Θρήνο της Κάντιας» του «Περίπλου» του, δημοσίευσε για πρώτη φορά μια πολύτιμη πληροφορία που την είχε εμπιστευτεί ο ιστορικός φίλος του Ντίνος Κονόμος. Πρόκειται για μνεία θεατρικής παράστασης («Ομιλίας») στην κεντρική πλατεία του Αγίου Μάρκου τον Φλεβάρη του 1666.

Ήταν ένα έργο σχετικό με τη ζωή και το θάνατο του Εβραίου ψευδομεσία Σαμπαθάν Σέβι, και αναφέρεται σε βιβλίο του γερμανού περιηγητή Fraus Ferdinand von Trioli. Για τη θεατρική ζωή της Ζακύνθου τον προηγούμενο αιώνα δεν υπάρχει καμία μαρτυρία, αναφέρονται μόνο οι περίφημες γκιόστρες και διάφορες άλλες δημόσιες γιορτές. Πιστεύεται όμως, ότι θα πρέπει να υπήρχε οπωσδήποτε και κάποια θεατρική κίνηση.

Τον 17^ο αιώνα σε όλη την Ευρώπη οι άνδρες υποδύονταν και τους γυναικείους ρόλους, το ίδιο βέβαια και στις Ζακυνθινές «Ομιλίες». Με τον ερχομό των Κρητικών προσφύγων στο νησί, που έγινε με την πτώση του Χάνδακα, οι λαϊκοί θίασοι της Ζακύνθου χρησιμοποίησαν στο ρεπερτόριό τους και έργα του Κρητικού θεάτρου, όπως τον «Ερωτόκριτο», την «Θυσία του Αβραάμ» και την «Ερωφίλη». Από τις παλιότερες ζακυνθινές «Ομιλίες» που γνωρίζουμε είναι οι «Κεφαλλονίτες», ο «Αλέξης και η Χρυσαυγή», «Τα πάθη του Απολλωνίου εν Τύρω». Ο «Κρίνος και η Ανθία», «Ο Γάμος του Κοντογιαννάκη κατά της Αγγελικής Μότζη», η «Γαϊδουροκαβάλλα» και άλλες.

2-3. Ζακυνθινή «Ομιλία» που παρουσιάστηκε

στον χώρο Πολιτισμού «8 ΔΥΤΙΚΑ» το 2002,

στα πλαίσια αφιερώματος στην τέχνη και την παράδοση της Ζακύνθου.

Οι στίχοι των «Ομιλιών» είναι γραμμένοι σε 15 σύλλαβο.

Μιλώντας για το ρεπερτόριο του ζακυνθινού λαϊκού θεάτρου, πρέπει να πούμε ότι σαν «Ομιλίες» παίχτηκαν πριν από τον πόλεμο, η «Γκόλφω», η «Εσμέ», η «Δέσπω» και άλλα έργα του νεοελληνικού δραματολογίου, προσαρμοσμένα όμως στο ντόπιο ιδίωμα. Προπολεμικά στο χωριό Γαλάριο παίχτηκε μια διασκευή του «Φάουστ». Σαν «Ομιλία» παίχτηκε και η «Γέφυρα των Στεναγμών» διασκευασμένη από τον Κώστα Σπίνο, όπως και πολλά άλλα έργα της παγκόσμιας κλασσικής λογοτεχνίας.