Οικολογική συνείδηση και Πολιτισμός

του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Όλο και περισσότερο η οικολογία και το ενδιαφέρον για το περιβάλλον, θα διαμορφώνουν τον «πράσινο» πολιτισμό των επόμενων δεκαετιών. Από αυτή την άποψη το μοντέλο του πολιτισμένου ανθρώπου του αύριο, προϋποθέτει την ατομική, αλλά και κοινωνική προσήλωση στις αρχές της προστασίας του περιβάλλοντος. Προς το παρόν, αυτό το ενδιαφέρον στις αστικές περιοχές εκφράζεται με διάφορες απλές μορφές, όπως είναι η ανάπτυξη της ζωοφιλίας, η απόδραση στην ύπαιθρο, το ιδανικό της φυσικής ζωής, η μεγάλη ζήτηση των βιολογικών προϊόντων κ.λ.π.

Η καταγωγή όλων των θρησκειών και του πολιτισμικού μας οικοδομήματος, από τη μορφοποίηση των στοιχείων της φύσης και η ταυτοποίησή της με την ίδια την θεότητα-θεός και φύση εννοούνται ως μια αξεχώριστη ενότητα-δείχνει, ότι όλες οι θρησκείες διαπνέονται εξαρχής από μια οικολογική συνείδηση, που με τρόπο συμβολικό εκφράζεται μέσα από την λειτουργικότητά τους (τελετές γονιμότητας, ευφορίας κ.λ.π.). Τα δόγματά τους προσανατολίζουν σε ένα φυσικό τρόπο ζωής και σεβασμού προς τη φύση και τα δημιουργήματά της. Σε καμία θρησκεία δεν εντοπίζεται κάποια αντί-οικολογική ή μη αρμονική προς τη φύση ιδέα. Κατά συνέπεια, ένας από τους λόγους της απομάκρυνσης του σύγχρονου ανθρώπου από τη φύση, είναι η έλλειψη οποιασδήποτε θρησκευτικής πίστης και πνευματικότητας.

Υπάρχει όμως και ένας δεύτερος λόγος. Η σύνδεση του καπιταλισμού και της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς με την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και με τη συνεπαγομένη ρύπανση του πλανήτη, θα πρέπει να θεωρείται πλέον αποδεδειγμένη. Εμφανίζεται ως οξύμωρο σχήμα το γεγονός πως, εκεί όπου λείπει ο οικολογικός τρόπος σκέψης και ζωής, είναι παραδόξως στις ευαισθητοποιημένες και επιφαινόμενες ως «πολιτισμένες» κοινωνίες της Δύσης και της Ανατολής, οι οποίες είναι οι μεγαλύτεροι καταναλωτές και ταυτόχρονα οι περισσότερο ρυπαντές του περιβάλλοντος. Ο πολιτισμός της τεχνολογίας έχει μια βασική αρχή: Όσο περισσότερο τεχνητός γίνεται κανείς, τόσο λιγότερο φυσικός. Αυτό προϊδεάζει στο μέλλον για μια αναγκαστική εγκατάλειψη του ήδη διαστρεβλωμένου πολιτισμικού μοντέλου και του πολιτικού και οικονομικού μας συστήματος.

Οι επιστήμονες μιλούν ανοικτά για την ανεπίστρεπτη κατάσταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και εστιάζουν πλέον τις όποιες πρωτοβουλίες στον τομέα της προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Και η προσαρμογή αυτή, μπορεί να είναι επιτυχής μόνο με τη δημιουργία ενός άλλου πνεύματος πολιτισμού. Η αφύπνιση της οικολογικής συνείδησης, είναι πρωτίστως ζήτημα πολιτισμού και καμία πολιτιστική κίνηση δεν μπορεί να αγνοήσει τη σημασία της, αφού κανένα κρατικό μέτρο δεν πρόκειται να ευοδωθεί δίχως τη συνειδητή συμμετοχή του πολίτη. Ο επαναπροσδιορισμός του όρου πολιτισμός, είναι, λοιπόν, αναγκαίος υπό την πίεση των δυσμενών περιβαλλοντικών εξελίξεων, που απειλούν φανερά και βραχυπρόθεσμα την ζωή στον πλανήτη. Έτσι, κανείς μη οικολογικά συνειδητοποιημένος, δεν θα θεωρείται στο μέλλον πολιτισμένος.