 |
Η Μαντώ Μαυρογένους,
ελαιογραφία του Adam
Friedel, 1827.
|
Πινακοθήκη ηρωικών
μορφών
(24)
Επιμέλεια Γ.Γ.Γ
===============
Ξένοι ιστορικοί και
περιηγητές εξαίρουν τη συμμετοχή της στα πεδία των μαχών, κάτι που δεν
προκύπτει από ελληνικές πηγές. Οι Έλληνες ιστορικοί του 19ου αιώνα παραδόξως
την αγνόησαν. «Είναι απορίας άξιον έγραφε το έτος 1890 ο Jules Blancard, πως
τέτοια γυναίκα ελησμονήθη εντελώς από όλους τους έλληνες ιστορικούς».
================
Ηρωίδα της Ελληνικής
Επανάστασης του 1821. Γυναίκα με εύθραυστη ομορφιά, λεπτή και λυγερή
κορμοστασιά, μεγαλωμένη με ευρωπαϊκή ανατροφή και παιδεία. Ανιψιά του Νικολάου Μαυρογένη, επί πολλά έτη
δραγουμάνου του στόλου (1770-1786) και στη συνέχεια ηγεμόνα της Βλαχίας
(1786-1790).
Γεννήθηκε στην Τεργέστη
το 1796 ή 97, όπου ήταν εγκαταστημένος ο πατέρας της Νικόλαος Μαυρογένης, μέλος
της Φιλικής Εταιρείας, στην οποία μυήθηκε και η Μαντώ Μαυρογένους το 1820. Στις
παραμονές του αγώνα βρισκόταν στην Τήνο με το θείο της Φιλικό παπα-Μαύρο, απ’
τον οποίο μυήθηκε στον αγώνα και μαζί του πήγε στην Μύκονο – πατρίδα της
μητέρας της – αμέσως μετά την έκρηξη της Επανάστασης.
Έκτοτε η νεαρή Μαντώ
διέθεσε όλη την πατρική περιουσία στον απελευθερωτικό αγώνα, ενώ έλαβε μέρος
και η ίδια σε πολλές επιχειρήσεις. Με πλοία που εξόπλισε με δικά της έξοδα,
καταδίωξε τους πειρατές που λήστευαν τις Κυκλάδες. Συγκρότησε σώμα πεζών, που
ανέλαβε την αρχηγία του και υπεράσπιζε τη Μύκονο. Εξόπλισε στόλο από έξι πλοία
και τον ένωσε με τις ναυτικές δυνάμεις του Τομπάζη. Αργότερα συγκρότησε στρατό,
που αποτελούνταν από 16 λόχους των 50 ανδρών, και πήρε μέρος στην εκστρατεία
της Καρυστίας. Πολέμησε στο πλευρό του Γρηγορίου Σάλα στο Πήλιο, στη Φθιώτιδα
και στη Λιβαδειά. Όταν επέστρεψε στη Μύκονο, ασχολήθηκε με την τροφοδοσία του
ναυτικού. Η φήμη της γρήγορα ξεπέρασε τα σύνορα του Ελληνικού χώρου και από τη
θέση αυτή η νεαρή Ελληνίδα απηύθυνε έκκληση βοήθειας στους Ευρωπαίους
φιλέλληνες και κυρίως στις Αγγλίδες και Γαλλίδες.
Ξένοι ιστορικοί και
περιηγητές εξαίρουν τη συμμετοχή της στα πεδία των μαχών, κάτι που δεν
προκύπτει από ελληνικές πηγές. Οι Έλληνες ιστορικοί του 19ου αιώνα παραδόξως
την αγνόησαν. «Είναι απορίας άξιον έγραφε το έτος 1890 ο Jules Blancard, πως
τέτοια γυναίκα ελησμονήθη εντελώς από όλους τους έλληνες ιστορικούς».
Το 1825 στα γαλλικά
κυκλοφορεί το βιβλίο του φιλέλληνα Τ. Ginouvier: “Mavrogenie ou L heroine de la
Grece” στο οποίο περιγράφεται με γλαφυρό τρόπο η ζωή της ηρωίδας όπως την είδαν
οι ρομαντικοί φιλέλληνες συγγραφείς της εποχής της. Το έργο αυτό εξαντλήθηκε
αμέσως, εκδόθηκε ξανά στο Παρίσι το 1826 και έκανε διάσημο το όνομα της Μαντώς
σε όλη την Ευρώπη. Ακολούθησε και τρίτη έκδοση το 1830.
Ο ζωγράφος Adam Friedel κάνει την προσωπογραφία της, η
οποία το 1827 κυκλοφορεί στο Λονδίνο και στο Παρίσι. Η προσωπογραφία αυτή της
Μαντούς δημοσιεύτηκε τότε μεταξύ των 24 προσωπογραφιών των επισημότερων αρχηγών
της Ελληνικής Επανάστασης.
Το έτος 1896 ο Θεόδωρος Blancard δημοσίευσε τη
βιογραφία της ηρωίδας με τίτλο, «Les Mavroyéni», την οποία αφιέρωσε:
«εις τους Παρίους, Μυκονίους και Τηνίους, λίαν επιλήσμονας της δόξης των». Το
έργο αυτό συμπληρωμένο αναδημοσίευσε πάλι σε δύο τόμους το 1909.
Με τη λήξη της
Επανάστασης, η Μαντώ Μαυρογένους εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο, (κατά τον
Λαμπρινίδη, η Μαντώ αναφέρεται και ως κάτοικος Ναυπλίου* κατά την απογραφή του
πληθυσμού το 1824 ως εξής: Αριθ. 319, Κοκώνα Μαντώ, μετά του αδελφού της, του
θείου της και των υπηρετών της. Εν όλω άτομα έξ), και τιμήθηκε με διάταγμα του
Καποδίστρια, για της υπηρεσίες της με μια μικρή σύνταξη και το βαθμό του
αντιστρατήγου. Στη Μαντώ ανέθεσε και την εποπτεία του Ορφανοτροφείου το οποίο
ίδρυσε στην Αίγινα.
Μετά τη δολοφονία του
Καποδίστρια αναγκάστηκε, ύστερα από τον άτυχο έρωτά της με τον Δημήτριο
Υψηλάντη,** το θάνατό του ένα χρόνο μετά από του Κυβερνήτη, και την καταδίωξη του Κωλέττη, να επιστρέψει
στη Μύκονο.
Φτωχή, έχοντας δωρίσει
την τεράστια περιουσία της στον Αγώνα, κατέφυγε κοντά σε συγγενείς της στην
Πάρο. Εκεί πέθανε από τυφοειδή πυρετό. Ενταφιάστηκε, με δημόσια δαπάνη, στο
προαύλιο του ναού της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής.
* Έκθεση της Μαντώς Μαυρογένους
 |
Η Μαντώ Μαυρογένους
επιζωγραφισμένη λιθογραφία
του Adam Friedel, 1827.
|
Η Μαντώ Μαυρογένους
αναζητά στέγη και διεκδικεί την αγορά της πρώτης κατοικίας του Αλή Μπέη στο
Ναύπλιο, που είχε βγει σε πλειστηριασμό μετά την παράδοση της πόλης στους
Έλληνες. Η συγκεκριμένη αναφορά έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί καταδεικνύει
τον τρόπο με τον οποίο διενεργούσαν οι δημοπρασίες ακινήτων.
«Η ιδιοκτησία των
εθνικών οσπιτίων, ονομαζόμενων Αλή Μπέη, προ ημερών επί δημοπρασίας επωλήτο, και
εν ω εξ αρχής δεν εδίδοντο περισσότερον από τας τριάντα χιλιάδας γρόσια, εγώ
εστάθηκα και την ανέβασα εις τον αριθμόν πενήντα μίας χιλιάδος, η οποία
δημοπρασία εγίνετο πάντοτε έμπροσθεν των οσπιτίων και επαύξανον, και εγώ και οι
άλλοι τυχόντες ερασταί των οσπιτίων και πάντοτε με ειδοποιούσαν και οι κήρυκες,
και η δημοπρασίας επιτροπή και με παρρήγγελον να ετοιμάσω τα ήμισυ των γροσίων
κατά το θέσπισμα της Διοικήσεως […].
Επειδή δε τα οσπίτια
έκαμαν πολλάς ημέρας επάνω μου, δεν επαύξησε την ποσότητα κανείς, εν ω οι
κήρυκες διαλαλούσαν, τόσον ήμην αμέριμνος και κατεγινόμενην να εύρω τα γρόσια
και να πληρώσω το ήμισυ […].
Ταύτην δε την στιγμήν
παρ’ ελπίδα μανθάνω, ότι εκ πρωίας άναψαν περί τον Αιγιαλόν την προσδιοριστικήν
λαμπάδα και ετελείωσαν την πώλησιν αμέσως, χωρίς να με ιδεάση η επιτροπή κατά
το σύνηθες, ήτις έκαμα τόσην ωφέλειαν εις το εθνικόν ταμείον και όχι ζημίαν.
Να γένουν, υπερτάτη,
τοιαύται παρασκηναί και ραδιουργίες προς δοροδοκίαν της επιτροπής, προς όφελος
του αγοραστού και προς ζημίαν του εθνικού ταμείου, είναι άτοπον μέγα, και έργον
μη χαρακτηρίζον διοικούσαν μετ’ ευνομίας.
Όθεν αναγγέλω προς την
υπεροχήν της, ότι επειδή η πώλησις αύτη έγινεν ατάκτως, αδίκως και παρανόμως,
διά να θεραπευθή η αταξία και η παρανομία, να ακυρωθή η πώλησις και να αναφθή
Δευτέρα λαμπάς, καθ’ ην παρευρισκομένη και εγώ να επαυξήσω, και εις όποιον
σβύση η λάμπας, εκείνος να είναι κύριος των οσπιτίων, […].
Τη 4 Αυγούστου 1824 εν
Ναυπλίω, η Πατριώτις Μαντώ Μαυρογένη».
** Ο Θεόδωρος Μπλανκάρ γράφει για τη σχέση της Μαντώς Μαυρογένους με τον Δ.
Υψηλάντη
« Ενθυμούμαι ότι ο
ιστορικός και δημοσιογράφος Ιωάννης Φιλήμων, ένας από τους συντρόφους του
Δημητρίου Υψηλάντη, μου είχε περιγράψει ένα περιστατικό σχετικά με τη
δεσποινίδα Μαντώ Μαυρογένους.
 |
Η Καρέζη ως Μαντώ
Μαυρογένους
στην ομώνυμη ταινία με τον Π. Φυσσούν
|
Όταν ο Δημήτριος Υψηλάντης
εξέφρασε την πρόθεση να παντρευτεί τη δεσποινίδα Μαυρογένους, οι σύντροφοί του
την πήραν, κατά τη διάρκεια μιας σύντομης απουσίας του Δημητρίου Υψηλάντη στο
Ναύπλιο, την επιβίβασαν σε πλοίο και την έστειλαν στο νησί της, απειλώντας τη
σε περίπτωση που επέστρεφε. Όταν επέστρεψε, ο Υψηλάντης θύμωσε πάρα πολύ και
ήταν άρρωστος για πολλές ημέρες γιατί αγαπούσε τη δεσποινίδα Μαυρογένους, αλλά
συγχώρησε τους συντρόφους του και, απ’ όσο γνωρίζω, δεν ξαναείδε τη φίλη του.
Κουβέντιασα για τη
δεσποινίδα Μαντώ Μαυρογένους με τον Αλέξανδρο Ραγκαβή, πρώην υπουργό, και με
την κυρία Δραγούμη, μητέρα του υπουργού Εξωτερικών. Και οι δύο, μεγάλης ηλικίας
πλέον, θυμούνται να έχουν δει και να έχουν ακούσει για τη Μαντώ Μαυρογένους
όταν ήταν νέοι στο Ναύπλιο. Ήταν, μου είπαν, μια όμορφη προσωπικότητα,
ψηλόσωμη, καλοφτιαγμένη και επιβλητική. Ντυνόταν με ευρωπαϊκά φορέματα, γεγονός
σπάνιο για την εποχή.
Η κυρία Δραγούμη θυμάται
ακόμη τη βελούδινη μπλούζα της που της είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση τότε. Ο
Δημήτριος Υψηλάντης δεν ήταν όμορφος, αλλά ήταν μόλις 28 ετών όταν έφτασε στην
Ελλάδα το 1821. Το όνομά του, το θάρρος του, ο πατριωτισμός του, του προσέδιδαν
μεγάλο κύρος. Η δεσποινίς Μαυρογένους εντυπωσιάστηκε και συγκινήθηκε. Είχε
μεγάλη περιουσία, μισθοδότησε ένα στράτευμα και συνόδευσε τον Υψηλάντη σε
μερικές από τις εκστρατείες του. Ο Υψηλάντης ανταπέδωσε αυτό το ειλικρινές και
ανιδιοτελές αίσθημα.
Ο πατέρας μου Γεώργιος
Κοζάκης Τυπάλδος, επίσης από τους πρώτους συντρόφους του Υψηλάντη, τον οποίο
όμως μια σοβαρή ασθένεια τον ανάγκασε να αφήσει την Ελλάδα πριν από το τέλος
του πολέμου, μου μίλησε με καλά λόγια για τη δεσποινίδα Μαντώ Μαυρογένους και
επέκρινε αυστηρά τη βάναυση συμπεριφορά των υπόλοιπων συντρόφων του Υψηλάντη
σχετικά με τη θαρραλέα αυτή γυναίκα. Είχε δίκιο, πιστεύω, όταν απέδιδε αυτή τη
συμπεριφορά στις ανατολίτικες προκαταλήψεις της εποχής, καθώς ένα όμορφο και
νεαρό πρόσωπο που συνοδεύει τον Υψηλάντη στο στρατόπεδο, ένα αμοιβαίο αίσθημα
μεταξύ δύο νέων ανθρώπων, σκανδάλιζε και τρόμαζε τους άνδρες της εποχής στην
Ανατολή».
Πηγές
Σωτηρίας Ι. Αλιμπέρτη,
«Μαντώ Μαυρογένους», Αθήναι, Τύποις Στεφ. Ν. Ταρουσοπούλου,1931.
Ελευθεροτυπία, Περιοδικό
Ιστορικά, «Σελίδες από την Ιστορία της Γυναίκας», τεύχος 175, 6 Μαρτίου 2003.
Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου,
«Η Μύκονος / Ιστορία της νήσου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι την καθ’ ημάς»,
Εν Αθήναις, 1914.
Θεόδρος Μπλανκάρ, «Ο
οίκος των Μαυρογένη», δεύτερη έκδοση, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2006.
Ευδοκία Ολυμπίου,
«Γυναίκες του Αγώνα», Ιστορική Βιβλιοθήκη, «Οι Ιδρυτές της Νεότερης Ελλάδας»,
Εκδόσεις «Τα Νέα», Αθήνα, 2010.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου