Ήρα Παπαποστόλου
Ιστορικός και κριτικός τέχνης
Η μουσική είναι μία από τις σπουδαιότερες κατακτήσεις της ανθρώπινης
εξέλιξης. Γνωστή και ως Απολλώνια τέχνη, παίρνει το όνομά της από τις εννέα
Μούσες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Την αξία της συνειδητοποίησαν και
εξύμνησαν μεγαλοφυΐες του πνεύματος όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Πυθαγόρας, ο
Καρτέσιος, ο Γκαίτε, ο Μπετόβεν και όλοι οι λαοί μέσω της παραδοσιακής τους
τραγουδοποιίας. Όσο για τα μουσικά όργανα και τους οργανοπαίκτες, κατείχαν
πάντα ξεχωριστή θέση στις τοπικές και εθνικές κοινωνίες και στην πολιτισμική
εξέλιξη.
Όταν σκεφτόμαστε απεικονίσεις της μουσικής στη ζωγραφική, στο μυαλό μας
έρχονται κυρίως έργα των Γκόγια, Μπρακ, Πικάσο, Μανέ, Ντεγκά, Κλέε, Μποτερό.
Και, φυσικά, έργα του Βασίλι Καντίνσκι που οι τίτλοι τους παραπέμπουν στη
μουσική, σε μια προσπάθεια του ζωγράφου να μιμηθεί η ζωγραφική τη μουσική ώστε
να απελευθερωθεί από την παραστατικότητα και να διευρύνει τις εκφραστικές
δυνατότητες της εικαστικής γλώσσας.
Δήμος Σκουλάκης – «Η τέχνη της ζωγραφικής
μέχρι το Boogie-Woogie»
Τι γίνεται όμως με την απεικόνιση της
μουσικής στην ελληνική τέχνη;
Συχνά οι Έλληνες ζωγράφοι απεικονίζουν στις συνθέσεις τους μουσικά όργανα.
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα η απεικόνιση των μουσικών οργάνων αποτελεί μια
διαδεδομένη στο χώρο της τέχνης πρακτική. Στα αγγεία καθώς και στα γλυπτά
συναντάμε κιθαρωδούς, μαθήματα μουσικής με λύρα και πολλά άλλα έγχορδα μουσικά
όργανα. Στο βυζάντιο, σε χειρόγραφα και τοιχογραφίες, συναντάμε βοσκούς να
παίζουν αυλό, αγγέλους με μουσικά όργανα και τραγουδιστές με λαγούτο και
βυζαντινά τύμπανα.
Πολύ αργότερα, ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ θα ζωγραφίσει την «Ωραία Ανδριάνα
των Αθηνών» με το μουσικό της όργανο στα χέρια και ο Νικηφόρος Λύτρας την «Επιστροφή
από το Πανηγύρι». Ένα από τα χαρακτηριστικότερα και διασημότερα έργα της
νεοελληνικής τέχνης είναι αυτό του Γιώργου Ιακωβίδη με τίτλο «Παιδική Συναυλία»
στο οποίο παρουσιάζεται μια ομάδα παιδιών μέσα σε ένα δωμάτιο να παίζουν
μουσική, για να διασκεδάσουν ένα νήπιο που το κρατάει η μητέρα του. Μουσικοί
απεικονίζονται και σε έργα του Νίκου Εγγονόπουλου και ρεμπέτες, με τα μουσικά
τους όργανα, σε χαρακτικά του Γιώργου Σικελιώτη.
Στο έργο του «Η τέχνη της ζωγραφικής μέχρι το Boogie-Woogie», ο
Δημοσθένης Σκουλάκης, χτυπώντας τον Μοντριάν που, όπως ο Κλέε ή ο Καντίνσκι,
χρησιμοποιεί στις συνθέσεις του τη μουσική σαν σημείο αναφοράς, προσπαθεί να
δώσει στη μουσική την αρχική της αξία: το μπούγκι-γούγκι δεν μπορεί παρά να
παιχτεί από έναν σαξοφωνίστα.
Στις μέρες μας, όταν ο Έκτορας Παπαδάκης φτιάχνει σε μάρμαρο τον «Τυμπανιστή»
και τον «Κιθαρωδό» του, απεικονίζει μια άλλη τέχνη, αυτή της μουσικής,
παραπέμποντας το θεατή στους αρχαίους Έλληνες και άρα στην ενασχόληση η οποία
διαμορφώνει το πνεύμα και την ψυχή. Σε αντίθεση με πολλούς γλύπτες της γενιάς
του και αντίθετα με το ρεύμα της εποχής που θέλει τη γλυπτική να περνάει μια
περίοδο υπέρβασης των ορίων της (την οποία προανάγγειλαν οι πειραματισμοί της
κινητικής τέχνης, η μίνιμαλ αρτ, τα περιβάλλοντα, η λαντ αρτ και η φτωχή
τέχνη), μένει πιστός στις απλές, γεμάτες φόρμες και σε μια κλασική αρμονία,
στην παράδοση δηλαδή του τρισδιάστατου χώρου. Όπως συνέβαινε με τους
πρωτόγονους πολιτισμούς, όταν η γλυπτική ήταν ιερή, τα γλυπτά του παίρνουν τη
σημασία συμβόλων, όσο, με την καθαρή τεχνική του, πετυχαίνει ένα θαυμαστό
συνταίριασμα κάποιων σύγχρονων τάσεων με μια τέχνη καθιερωμένη, επικοινωνώντας
στον θεατή την πανανθρώπινη τέχνη της μουσικής.
Αστέριος Τόρης
Ο Αστέριος Τόρης, που είναι και μουσικός ο ίδιος, με πρώτη ύλη του τη
μουσική, περνάει την έννοια της «φανέρωσης της ψυχής» στον καμβά, γεννώντας
πίνακες που εκφράζουν έναν πολύχρωμο ψυχικό εσωτερικό κόσμο: αναφέρομαι στην
λέξη «ψυχεδελικός» που σημαίνει «αυτός που αποκαλύπτει την ψυχή» και η οποία
έδωσε το όνομά της σε ένα από τα πιο γνωστά κινήματα της ροκ μουσικής.
Η μουσική, ως τέχνη, έρχεται να καλύψει την ανάγκη τους ανθρώπου να
εκφράσει με τους ήχους τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ψυχικές του
καταστάσεις. Το ίδιο θέλει να εκφράσει και η ζωγραφική ή η γλυπτική με τη
βοήθεια άλλων μέσων όπως είναι το πινέλο, το μολύβι, το ύφασμα, το χαρτί, ο
ορείχαλκος. Αυτό που αποκομίζουμε από τον συνδυασμό τους είναι η ενδυνάμωση του
στοιχείου της «μαγείας» που ενυπάρχει στην τέχνη, μιας και πρωταρχικός ρόλος
και των δύο αυτών τεχνών ήταν θρησκευτικός και άρα ιερός. Ο σύγχρονος άνθρωπος
βρίσκεται μπροστά σε μία πανδαισία ήχων, σχημάτων και χρωμάτων που πλουτίζουν
τον κόσμο του.
Αρχική εικόνα: Το γνωστό έργο του Γιώργου
Ιακωβίδη «Παιδική Συναυλία»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου