Κώστας Γιαννακό, ο ζωγράφος των προσωπικοτήτων και των διανοούμενων, (1927-2000)

"Οι μεγάλες Λουόμενες", 1978
180Χ98, Λάδι

Γράφει ο Γεράσιμος Γ. Γερολυμάτος

Τον συνάντησα για πρώτη φορά στην gallery TITANIUM όπου έτυχε να βρεθώ με τη συντροφιά του Γιώργου Π, φίλου και ζωγράφου επίσης. Ήταν μία από αυτές τις συναντήσεις που, κατά κάποιο τρόπο, καθορίζονται από ένα συνδυασμό απρόβλεπτων συγκυριών. Στεκόμαστε μπροστά σε έναν από τους εκτιθέμενους πίνακες των φοιτητών της σχολής καλών τεχνών, στην έκθεση που είχε διοργανωθεί σε συνεργασία με την Heineken. Κάποιο σχόλιο μου, που αφορούσε το συγκεκριμένο πίνακα, ήταν η απαρχή αυτής της γνωριμίας με τον συμπαθέστατο ηλικιωμένο κύριο που στεκόταν δίπλα, επισκέπτης και εκείνος, της έκθεσης. 

Η καλή διάθεση και ένα αμοιβαίο ενδιαφέρον οδήγησαν σε μια πολύ όμορφη συζήτηση, που κράτησε για μια δύο ώρες μέσα στην αίθουσα της gallery. Εκεί ήταν που μου αποκαλύφθηκε η ταυτότητα του ως τότε αγνώστου συνομιλητή μου και τα θέματα της πολύ ζωντανής συζήτησης που είχαμε εναλλάσσονταν πάνω στα καίρια ζητήματα της σύγχρονης τέχνης και των νέων καλλιτεχνών και πότε στις όμορφες αναμνήσεις του κ. Γιαννακό από την εποχή στο Παρίσι, όπου τα ονόματα καλλιτεχνών όπως του Derain, του Vlamink, του χαράκτη Γαλάνη και άλλων, αναφέρονταν συχνά, καθώς συνδέονταν άμεσα με τις αναμνήσεις του καλλιτέχνη.

Αυτή η πρώτη μας συνάντηση, θυμάμαι, αν και έχουν περάσει από τότε σχεδόν δύο χρόνια, με είχε ενθουσιάσει και μου είχε αφήσει την έντονη αίσθηση ότι μου είχε συμβεί κάτι σημαντικό. Από τότε, πολλές νέες συναντήσεις ήρθαν να προσθέσουν, κάθε φορά, κάτι καινούργιο και ενδιαφέρον από την καλλιτεχνική και ανθρώπινη προσωπικότητα του Κώστα Γιαννακό, που είναι πραγματικά σημαντική.

ο Κ. Γιαννακό με τον δάσκαλο του Σπ. Βικάτο, 1944

Αυτό που κύρια ενδιαφέρει στη ζωή ενός καλλιτέχνη είναι το έργο του και το έργο είναι αυτό που καταξιώνει τελικά τη ζωή του καλλιτέχνη και αποτιμά την προσφορά του στην τέχνη και στην κοινωνία. Το έργο του Κ. Γιαννακό είναι τέτοιο που δεν έχει ανάγκη να υποστηριχθεί από κριτικές και από καλλιτεχνικούς διθυράμβους. Αυτό, άλλωστε, θα ήταν άγνωστο προς το ήθος του «περί τέχνης ο λόγος», που εστιάζει αυτό το αφιέρωμα σε μια βαθύτερη ανάγκη του γράφοντος να αναφερθεί στο έργο ενός Έλληνα καλλιτέχνη, από τους λίγους, που κατάφεραν να «εξάγουν ελληνικό πολιτισμό» στα σημαντικότερα κέντρα- πόλεις της ευρωπαϊκής κουλτούρας και τέχνης. Επιπλέον, και σε πείσμα των καιρών που ευνοούν την προχειρότητα, την αντί- τέχνη και τον υποκειμενικό επιλεκτισμό των μέσων μαζικής ενημέρωσης, το έργο καλλιτεχνών, όπως ο Γιαννακό, είναι σε θέση να υπενθυμίσει τις ζωγραφικές αξίες που παραμένουν διαχρονικά σύμφυτες και απαραίτητες στο να συνθέτουν ένα γνήσιο έργο τέχνης.

ο πατέρας μου, 1946
50Χ60, Λάδι

Στο ειδικό αρχείο του υπουργείου εξωτερικών με την ένδειξη «έλληνες καλλιτέχνες του εξωτερικού», αναφέρεται σε σύντομο βιογραφικό του σημείωμα, ότι γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε νομικές επιστήμες στο πανεπιστήμιο της Αθήνας και ζωγραφική στην ΑΣΚΤ, με καθηγητές τους Σπύρο Βικάτο και Ουμβέρτο Αργυρό. Με υποτροφία του γαλλικού κράτους συμπλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι στη σχολή του Λούβρου, παρακολουθώντας μαθήματα αισθητικής και ιστορίας της τέχνης από το 1947 έως το 1953. Έχει διακριθεί με το χρυσό μετάλλιο της πόλης του Παρισιού και με πολλά άλλα βραβεία και επαίνους. Στο Παρίσι, μεγάλο κέντρο της ευρωπαϊκής ζωγραφικής, γνωρίστηκε μεταξύ άλλων, με δύο φημισμένους καλλιτέχνες, τους Derain και Δ. Γαλάνη. Από εκείνη την περίοδο χρονολογείται το πορτρέτο που ο Γιαννακό ζωγράφισε για τον Derain, έναν από τους μεγάλους ζωγράφους του Φωβισμού, η σχέση με τον οποίο φαίνεται ότι επέδρασε σημαντικά στο έργο του Γιαννακό, που υπήρξε μαθητής του.

ο Γιαννακό στο ατελιέ του, 1978

Στη γαλλική πρωτεύουσα ήρθε σε επαφή με Γάλλους καλλιτέχνες και καθώς ήταν δραστήριος υπήρξε μαζί με τους ζωγράφους Buffet και Lorjou ιδρυτικό μέλος της σχολής νέων ζωγράφων. Από εκεί και πέρα το μεγάλο ταλέντο και το μεσογειακό του ταμπεραμέντο τον οδήγησαν σε ένα πλήθος από συμμετοχές σε διεθνείς εκθέσεις κύρους, όπως στο Salon d’ Automne, des Independants, Beuax-Arts, Artistes Francais, Jeaune Peinture, Comparaison κ.λπ. στις περισσότερες των οποίων γνώρισε μεγάλη επιτυχία και έτυχε σημαντικών διακρίσεων. Έλαβε μέρος σε όλες τις πανελλήνιες και διεθνείς εκθέσεις του υπουργείου πολιτισμού και σε διάφορες ομαδικές εκθέσεις, όπως στην έκθεση προσωπογραφιών του μουσείου Galliera στο Παρίσι, στις Διεθνείς και Bienalle της Μεντόν, Βιέννης, Αλεξανδρείας, Σάο Πάολο, Τύνιδος, Κωνσταντινούπολης, Βρυξελλών, Ουάσιγκτον, Μ Βρετανίας. Πολλές ήταν ακόμα και οι ατομικές εκθέσεις έργων του στη gallery Duncan, Raspail, S. Germain,  Μπαραμπετιέν, Ντυμπούργκ στο Παρίσι, ενώ στην Ελλάδα, είχε ατομικές εκθέσεις στον Παρνασσό, στο Γαλαξία, στο Γαλλικό, Ιταλικό και Ισπανικό ινστιτούτο, στο πνευματικό κέντρο του δήμου Αθηναίων, στα Γιάννενα, στη Θεσσαλονίκη, στην Αλεξανδρούπολη και στην Καλαμάτα, όπου είναι ιδρυτής και επίτιμος πρόεδρος της Πινακοθήκης της πόλης αυτής.

ο Κ. Γιαννακό και εγώ, στην αίθουσα μιας έκθεσης μου, 1999

Χρειάζεται πραγματικά πολλές σελίδες για να καταγράψει κανείς τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες του Γιαννακό που συνεχίζονται αμείωτα μέχρι και σήμερα. Ακούραστος όπως είναι και γεμάτος πάθος για ζωή, εξακολουθεί να δημιουργεί ζωγραφική, προσδιορίζοντας έτσι το αληθινό μέτρο αποτίμησης του έργου του, που είναι ταυτόχρονα ένας συνεχής αγώνας και ένας τρόπος ζωής γνήσια καλλιτεχνικός. Ζωγράφος με διεθνή αναγνώριση, αναφέρεται στο εικαστικό λεξικό Benezit και στο Who is Who Ευρώπης, τιμήθηκε με πολλές και σημαντικές διακρίσεις, όπως το χρυσό μετάλλιο της πόλης του Παρισιού, OSCAR ζωγραφικής στη διεθνή έκθεση του Μόντε Κάρλο, βραβείο και έπαινο στην έκθεση προσωπογραφιών του Μονακό, ενώ έγινε αντεπιστέλλον μέλος των καλών τεχνών στις Ακαδημίες Φιλαδέλφειας, Παρισιού και Νεάπολης. Ταξιάρχης της γαλλικής κυβέρνησης, μέλος της ένωσης Γάλλων καλλιτεχνών, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας της Ρώμης.

"Στο ντιβάνι", 1987

Στην Ελλάδα τιμήθηκε με το χρυσό μετάλλιο της εταιρίας πλουτοπαραγωγικών πηγών της Ελλάδας, το αργυρό μετάλλιο και τον τίτλο του επίτιμου δημότη της Καλαμάτας, επίτιμο μέλος της εταιρίας Ελλήνων λογοτεχνών και διετέλεσε σύμβουλος του Δ.Σ. του καλλιτεχνικού επιμελητηρίου Ελλάδος και μέλος σε πολλές κριτικές και οργανωτικές επιτροπές. Έργα του έχουν αγοραστεί κατά καιρούς από μουσεία και πινακοθήκες. Από το P. Palais καλών τεχνών και Ville de Paris. Από το μουσείο σύγχρονης τέχνης της Ιερουσαλήμ, από τις Ακαδημίες του Παρισιού, της Στοκχόλμης και της Αθήνας. Από τις πόλεις Rochelle και Arras της Γαλλίας, από την δημοτική και εθνική πινακοθήκη της Αθήνας. Από τις πινακοθήκες Ρόδου, Καλαμάτας, Ιωαννίνων, Θεσσαλονίκης και Χαλκίδας. Πανεπιστήμια, ανάκτορα, βουλή, τράπεζες, καθώς και από πολλές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.

Νεκρή φύση, 1987
100Χ65, Λάδι

Ο Γιαννακό, πλήρως ενημερωμένος σε θέματα τέχνης, είναι γνωστός και σαν ιστορικός της τέχνης και έχει κάνει πολλές ομιλίες και διαλέξεις τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, ενώ έχει δημοσιεύσει άρθρα σε πολλά περιοδικά και έχει παρουσιαστεί αρκετές φορές στο ελληνικό και γαλλικό ραδιόφωνο. Άρθρα και διαλέξεις για τους Van Gogh, P. Gaugin και P. Sezanne, για τη μοντέρνα ζωγραφική, εισαγωγή για τη σύγχρονη ελληνική ζωγραφική. Μια προσωπογραφία του Picaso κ.λπ.

Όσον αφορά τη βιβλιογραφία που αναφέρεται στο δικό του έργο, αυτή είναι συχνή και πλούσια. Ενδεικτικά θα αναφερθώ σε μερικές από αυτές όπως στην New York Herald, Figaro Litteraire,Le Monde, Arts Park, Arts Modernes par Darsi, Arts Modernes par P. Decargues, εικαστικά λεξικά διεθνούς εμβέλειας, έλληνες ζωγράφοι, τρεις αιώνες νεοελληνικής ζωγραφικής, λεξικό Ελλήνων ζωγράφων και γλυπτών, ενώ για τη ζωγραφική του έχουν γράψει οι Salmon, Dyamel, Ballande, Ronstand, Gautier, Προκοπίου, Ευαγγελίδης, Βάρναλης, Σκίπης, Μυριβήλης, Δόξας κ.α, σε ελληνικές και ξένες εφημερίδες. Το 1992 εκδίδεται από τις εκδόσεις Πυλαρινού ένα πλήρες βιβλίο με το έργο και τα βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη.

Κοντά στη θάλασσα, 1972
50Χ60, Λάδι

Είναι δύσκολο να σκιαγραφήσει κανείς το πορτρέτο ενός εν ζωή καλλιτέχνη, πριν η ιστορική έρευνα ρίξει άπλετο φως σε ολόκληρη τη διάσταση του έργου του, με τις συνέπειες και τις επιδράσεις που αυτό προκαλεί. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την περίπτωση του Κ. Γιαννακό και του, εν δυνάμει, έργου του. Ως εικαστικός, προτιμώ να αφήσω στους περισσότερο ειδικούς και ιστορικούς της τέχνης την δύσκολη αυτή εργασία και να κρατήσω τη φρεσκάδα της άμεσης επαφής με τον καλλιτέχνη και το έργο του, όπως μου επέτρεψε να το βιώσω στη δίχρονη γνωριμία μας. Στις τακτικές καλοκαιρινές επισκέψεις μου στο εξοχικό σπίτι, που έχει ο Κ. Γιαννακό στην Αμάρυνθο της Εύβοιας, οι συζητήσεις μας μέσα στον όμορφο καταπράσινο κήπο με θέα στον Ευβοϊκό, γύρω από ζητήματα της τέχνης κυρίως, αλλά και θέματα της σύγχρονης επικαιρότητας, ήταν για μένα ένα πολύ ευχάριστο γεγονός.

Σύνθεση, 1967

Σεμνός σαν άνθρωπος και προσιτός, του αρέσει να περιβάλλεται από φίλους και συχνά υπάρχουν επισκέπτες στον κήπο του, σε αφήνει έκπληκτο με τη σχεδόν νεανική του ζωτικότητα, που φαίνεται στην ευκινησία και στο σπινθηροβόλο βλέμμα του, καθώς μιλάει για τα χρόνια στο Παρίσι, για τη γνωριμία με τον Derain, τον Marke και τον Buffet, για το χαράκτη καθηγητή Δ. Γαλάνη που τον είχε προτείνει για καθηγητή στο προκαταρκτικό της ΑΣΚΤ, πρόταση που δυστυχώς δεν έγινε αποδεκτή για λόγους σκοπιμότητας. Αγαπημένος μαθητής του μεγάλου ζωγράφου, καθηγητή στην ΑΣΚΤ, Σπύρου Βικάτου που τόσο ελάμπρυνε με το έργο του την νεοελληνική ζωγραφική, νιώθεις, όταν σου μιλάει για εκείνον, ότι οι λέξεις του χρωματίζονται από βαθιά αγάπη προς το δάσκαλό του, αγάπη ίδια με αυτή του γιου προς τον πατέρα. Με απογοήτευση και πίκρα καυτηριάζει την αδιαφορία των αρμοδίων, που αφήνουν τα έργα του Βικάτου να σαπίζουν στις αποθήκες της εθνικής Πινακοθήκης, ενώ με δική του πρωτοβουλία πέτυχε πριν από χρόνια τη διοργάνωση τιμητικής αναδρομικής έκθεσης των έργων του.

ο ιστορικός τέχνης  J. J Gautier, 1951

Η ζωγραφική του Κ. Γιαννακό διαπνέεται από το συναίσθημα και τη σκέψη για τον άνθρωπο. Παρόλο το θεματολογικό της πλούτο που περιλαμβάνει εξαιρετικά τοπία, νεκρές φύσεις και συνθέσεις, εκείνο που χαρακτηρίζει κυρίως το ζωγραφικό του έργο, είναι το πορτρέτο και η δεινή δεξιοτεχνία του να ψυχολογεί, να απλουστεύει, να ερμηνεύει χρωματικά και να εκφράζει τονίζοντας τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του μοντέλου του. Αυτή η άφθαστη ικανότητα του, είναι που τον καθιέρωσε στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, ως έναν από τους πλέον αξιοσημείωτους προσωπογράφους. Περισσότερα από πενήντα πορτρέτα επιφανών ανθρώπων των γραμμάτων, των τεχνών και της πολιτικής, αποτελούν μέρος της πλούσιας καλλιτεχνικής του παραγωγής.

Ανάμεσα σε αυτά τα πορτρέτα είναι εκείνα των Γάλλων ακαδημαϊκών G. Duyamel, R. Sudre, του ζωγράφου Ballande, του καθηγητή Leisne, του συγγραφέα P. Leautaud (αγοράστηκε από την πόλη του Παρισιού), του αρχαιολόγου Charbonaux, του δημάρχου του Παρισιού R. Goire, του Roozevelt, του Κ. Καραμανλή, του στρατηγού De Gaulle, του ακαδημαϊκού Σ. Σκίπη, των Γεωργίου και Ανδρέα Παπανδρέου, του Ν. Καζαντζάκη κ.α. «Η προσωπογραφία του πατέρα του» ζωγραφισμένη ήδη από το 1946, είναι ένα έργο που παρουσιάζει μεγάλο ζωγραφικό και ψυχογραφικό ενδιαφέρον, καθώς συμπυκνώνει μέσα του τα χαρίσματα του Γιαννακό στο να αποδίδει τον ψυχικό κόσμο του μοντέλου, όσο και την αίσθηση των προσωπικά επιλεγμένων επιδράσεων από ετερόκλητα στοιχεία διαφόρων σχολών της Figurative ζωγραφικής.

A. Derain, 1951

Εδώ μπορεί κανείς να διακρίνει την επιδέξια ενσωμάτωση των στοιχείων αυτών στο διαφαινόμενο προσωπικό ύφος του νέου Γιαννακό. Ο στέρεος γερμανικός Ιμπρεσσιονισμός που διδάχθηκε από τον Βικάτο, η ακαδημαϊκή παράδοση με το γερό σχέδιο και τα κλασικά χρώματα, η ευκίνητη παχιά πινελιά που δεν στέκεται στη λεπτομέρεια, αλλά αποτυπώνει με την ταχύτητα της ματιάς την φευγαλέα εντύπωση του φωτός, της φόρμας και της ψυχικής έκφρασης. Εδώ το φως θυμίζει έντονα Rembrandt, καθώς λάμπει μέσα στο σκοτεινό φόντο. Φανερές είναι ακόμα οι Σεζανικές επιδράσεις στο εσωτερικό χτίσιμο των φορμών, στην αρχιτεκτονική δομή, όπου οι όγκοι προβάλλονται αδρά. Το παρελθόν και το μέλλον της ζωγραφικής του εξέλιξης διαγράφεται ξεκάθαρα, καθώς ολοένα αναπτύσσει τον προσωπικό του εικαστικό λόγο στα χρόνια που ακολουθούν. Οι επιδράσεις του Manet και του Ιμπρεσσιονισμού στο έργο του Γιαννακό, αφήνουν βαθμιαία την αίσθηση της ζωγραφικής έξω στη φύση για να αντικατασταθούν από την περισσότερο εγκεφαλική ζωγραφική του εργαστηρίου. Η γνωριμία με τον Derain τον βρίσκει έτοιμο για το ξεκίνημα σύγχρονων αισθητικών τάσεων, και σταδιακά αρχίζει ένα διανοητικό πειραματισμό με τα γεωμετρικά σχήματα. Σε κάποια έργα του εμφανίζεται το πρωτοπόρο στυλ του νέο-πριμιτιβισμού, ενώ αλλού κινείται με ευχέρεια στο χώρο του νεορεαλισμού. Ο Γιαννακό είναι ένας ζωγράφος που συγκεντρώνει στο έργο του όλες τις αρετές της γερής εικαστικής του παιδείας. Με εσωτερική συνοχή και σταθερή κατεύθυνση το έργο του εκφράζεται δυναμικά και ποικιλότροπα μέσα στα πλαίσια μιας διαρκούς αναζήτησης νέων ζωγραφικών ιδιωμάτων.

Buchigham Palace, 1981

Ανεικονικές συνθέσεις και κολάζ εμφανίζονται σαν έργα των τελευταίων χρόνων και δείχνουν το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη για τις σύγχρονες εικαστικές τάσεις. «Οι μεγάλες Λουόμενες» έργο του 1978, ενθουσιάζει για το δυναμισμό της σύνθεσης του, για την απλότητα και το ζεστό φως που αφήνει χρυσές ανταύγειες πάνω στα σώματα των γυμνών, των τόσο στέρεα κτισμένων. Η ζωγραφική του Γιαννακό είναι ταυτόχρονα δυνατή και εκφραστική, ανάλαφρη και ρευστή, σύνθεση των πιο ευγενικών αντιθέσεων που αντικατοπτρίζει την ψυχική ευαισθησία του δημιουργού της. Είναι πάνω απ' όλα μια τέχνη που δεν διαπραγματεύεται την αλήθεια της.

(Το αφιέρωμα στον ζωγράφο Κώστα Γιαννακό, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην καθημερινή εφημερίδα «Ευβοικός Τύπος», το Σάββατο 4 Νοεμβρίου 1995, στην εβδομαδιαία στήλη μου «Περί τέχνης ο λόγος», ενόσω ο καλλιτέχνης ζούσε ακόμη. Ο Κώστας Γιαννακό απεβίωσε το 2000. Το αληθινό του όνομα ήταν Κ. Γιαννουκόπουλος.

Η καλλιτεχνική του παρακαταθήκη στεγάζεται σήμερα στο κτίριο του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» στην Αθήνα, όπου πολλά έργα του εκτίθενται μόνιμα στην αίθουσα «Κ. Γιαννακό», που το Ίδρυμα αφιέρωσε στο καλλιτέχνη)