Η ηχητική των αρχαίων θεάτρων που
θαυμάζουμε σήμερα εξασφαλιζόταν με τα αντηχούντα αγγεία που βρίσκονταν κάτω από
τα σκαλιά του κοίλου και τα σκηνικά άλλαζαν σχεδόν αυτόματα, όπως αποδεικνύει η
πρόσφατη ανασκαφική έρευνα στο Αρχαίο Θέατρο του
Δίου.
Η τεχνολογία του Αρχαίου Ελληνικού
Θεάτρου, και ιδιαιτέρως το Θέατρο του Δίου, έχει απασχολήσει τον αρχιτέκτονα,
καθηγητή του ΑΠΘ Γιώργο Καραδέδο. Ο ίδιος μας είπε ότι «τα αντηχούντα αγγεία
τοποθετούνταν σύμφωνα με έναν μαθηματικό υπολογισμό σε κόγχες κάτω από τα
σκαλιά του κοίλου, διηρημένα σε αγγεία τέταρτης, πέμπτης, όγδοης και διπλής
όγδοης, σύμφωνα με τις αντηχήσεις τους στις διάφορες νότες. Όταν η φωνή των
ηθοποιών, περιβάλλοντας τα αγγεία, που είναι στον ίδιο τόνο με αυτήν, προκαλεί
την αντήχηση τους, γίνεται πιο δυνατή, πιο καθαρή και πιο μεγαλεπήβολη».
Όλα ξεκίνησαν όπως φαίνεται από την
εισαγωγή των μαθηματικών και της θεωρίας των αριθμών από τους Πυθαγόρειους στην
αρχιτεκτονική. Τότε χρησιμοποίησαν γεωμετρικές χαράξεις στον αρχιτεκτονικό
σχεδιασμό των κτιρίων και ειδικότερα των θεάτρων. «Ειδικά ο σχεδιασμός των
θεάτρων επηρεάστηκε σημαντικά από την ακουστική, η οποία διαμορφώνεται σε
επιστήμη από τον Αριστόξενο τον Ταραντίνο.
Ο Βιτρούβιος στο πέμπτο βιβλίο του
αναλύει την αρμονική θεωρία του Αριστόξενου και παραθέτει μουσικό διάγραμμα του
Αριστόξενου. Το διάγραμμα αυτό δεν έχει σωθεί. Είναι όμως εύκολο να το
αναπαραστήσουμε με βάση τις περιγραφές του Βιτρούβιου. Ο Αριστόξενος μας δίνει
τις ακριβείς θέσεις και τις προδιαγραφές των “ηχείων”, δηλαδή των αντηχούντων
αγγείων».
Εκτός από τις αρχαίες πηγές, «σύγχρονες
ακουστικές έρευνες αποδεικνύουν ότι στα αρχαία θέατρα έχουν εφαρμοστεί βασικές
αρχές σχεδιασμού που εξασφαλίζουν ηχοπροστασία, ακουστική ζωντάνια, διαύγεια
και καταληπτότητα του θεατρικού λόγου. Μια από τις βασικότερες αρχές είναι η
ενίσχυση της φωνής με έγκαιρες, θετικές ηχοανακλάσεις επάνω σε στοιχεία του
θεάτρου (δάπεδο ορχήστρας, πρόσοψη κτιρίου σκηνής, λογείο), για την εξασφάλιση
ενός φυσικού, αυτοδύναμου (παθητικού) μεγαφώνου, που αναπληρώνει τις
ενεργειακές απώλειες, κυρίως στα υψηλότερα καθίσματα του κοίλου».
Το θέατρο ως λόγος και τέχνη
εξελίχθηκε μαζί με το κτίριο της σκηνής, τη σκηνογραφία και την τεχνολογική
υποστήριξή της. Οι «σκηνικοί αγώνες» απαιτούσαν τέσσερις έως πέντε παραστάσεις
την ημέρα. Έπρεπε λοιπόν τα σκηνικά να αλλάζουν γρήγορα και εύκολα. Τα θέατρα
διέθεταν «θύρες», μεγάλα ανοίγματα στο κτίριο της σκηνής, τα οποία καλύπτονται
με ζωγραφισμένους ξύλινους πίνακες ή υφασμάτινα πετάσματα. Για την αυτόματη
αλλαγή των σκηνικών αναφέρεται πως είχαν την «περίακτο», μια πρισματική
περιστρεφόμενη κατασκευή.
Είχαν επίσης το «εκκύκλημα» το «ημικύκλιο»
και το «στροφείο», κυλιόμενες εξέδρες, τη «μηχανή» ή «κράδη» και την «γέρανο» για
τη μεταφορά στον αέρα ανθρώπων ή των «από μηχανής θεών» και το «θεολογείο», εξέδρα
στην οποία κάθονταν οι θεοί για να μιλήσουν με τους θνητούς. Για την
αναπαράσταση καιρικών φαινομένων είχαν το «κεραυνοσκοπείο» και το «βρονείο», καθώς
και τη «χαρώνεια κλίμακα», υπόγειο διάδρομο για την άνοδο και κάθοδο στον κάτω
κόσμο των χθόνιων θεών και των φαντασμάτων.
Η σύγχρονη έρευνα για τον αρχαίο
μηχανολογικό εξοπλισμό των θεάτρων καταλήγει σε αντικρουόμενες απόψεις,
υποστηρίζει ο κ. Καραδέδος, γιατί βασίζεται σε ελλιπή δεδομένα. «Στο πρόσφατα
ανασκαμμένο Θέατρο του Δίου, όμως, παρά την κακή κατάσταση διατήρησής του,
σώθηκαν αρκετά στοιχεία, τα οποία τεκμηριώνουν τη θέση και εν μέρει τη
λειτουργία αρκετών από τους θεατρικούς μηχανισμούς, όπως των “περιάκτων”,
του”θεολογείου”, της “γέρανου”, της “χαρώνειας κλίμακας”, του
“κεραυνοσκοπείου”, καθώς και ανασυρόμενης αυλαίας χωρισμένης σε τρία τμήματα».
Πηγές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου