του Γιώργου Τσακνιά
Ο Τσέχος γλύπτης David Černý είναι αυτό που στον πολιτικώς ορθό λόγο αποκαλούμε «αμφιλεγόμενος καλλιτέχνης». Πολλά έργα του έχουν προκαλέσει αντιδράσεις για ποικίλους λόγους, αρχής γενομένης από το σοβιετικό τανκ που έβαψε ροζ τον Απρίλιο του 1991 (ήταν 24 ετών — ο Černý, όχι το τανκ), με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να μείνει και μερικές μέρες μέσα, καθώς τότε ακόμη το τανκ αποτελούσε επισήμως μνημείο αφιερωμένο στους σοβιετικούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Καταμεσής στην πόλη ανατράφηκα, καταμεσής στην πόλη.
Όχι, π.χ., σ’ ένα ερείπιο στα βουνά ή κοντά στη λίμνη.
—Φραντς Κάφκα—
Το έργο του Černý Shark (2005) —ο Σαντάμ Χουσεΐν μέσα σε ένα δοχείο γεμάτο φορμαλδεΰδη— αποτελούσε παρωδία του γνωστού καρχαρία του Damian Hirst και δύο φορές κατέβηκε από εκθέσεις (μία στο Βέλγιο και μία στην Πολωνία). Λίγα χρόνια αργότερα, το 2009, η Τσεχική Δημοκρατία τού ανέθεσε τη δημιουργία ενός έργου προς τιμήν της ανάληψης της προεδρίας της Ε.Ε. από τη χώρα. Ο Černý και οι βοηθοί του έφτιαξαν ένα τεράστιο έργο με τίτλο Entropa, όπου οι χώρες που μετέχουν στην Ένωση παρουσιάζονται ως κομμάτια ενός συναρμολογούμενου που εκκρεμεί να συναρμολογηθεί.
Στην Entropa καταγράφονται —και, προφανώς, διακωμωδούνται— τα εθνικά στερεότυπα που αφορούν τις χώρες που μετέχουν στην Ε.Ε. Το ότι πρόκειται για διακωμώδηση δηλώνεται ευθέως στον υπότιτλο του έργου: «Στερεότυπα και φραγμοί που πρέπει να κατεδαφιστούν». Παρ’ όλα ταύτα, το έργο δεν έγινε δεκτό από όλες τις χώρες με το δέον χιούμορ — π.χ. από τη Βουλγαρία, που αντέδρασε με επίσημο διάβημα για το γεγονός ότι απεικονίζεται ως μια σειρά από τούρκικες τουαλέτες. (Η Ελλάδα εμφανίζεται ως μια χώρα καμένη, πιθανώς λόγω της μεγάλης πυρκαγιάς του 2007 ή των γεγονότων του Δεκεμβρίου του 2008 ή και των δύο μαζί· η Κύπρος είναι κομμένη στα δύο, για προφανείς λόγους.)
Πολλά έργα του Černý κοσμούν —ή κόσμησαν για ένα διάστημα— την Πράγα, όπως το γλυπτό που απεικονίζει δύο άντρες να κατουράνε αντικρυστά, σε μια λιμνούλα που, αν προσέξει κανείς, έχει το σχήμα της Τσεχίας:
Ή το άγαλμα του Αγίου Βάκλαβ, προστάτη της Τσεχίας, καβάλα σε ένα νεκρό άλογο που κρέμεται ανάποδα (τι θα γινόταν άραγε στην Αθήνα αν προσπαθούσε κανείς να απεικονίσει έτσι π.χ. τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη;)
Ή ο Ζίγκμουντ Φρόιντ, που κρέμεται από το ένα χέρι πάνω από το κενό και κοιτάζει κάτω, με το άλλο του χέρι στην τσέπη:
Ή τα μωρά που σκαρφαλώνουν μπουσουλώντας στον πύργο Ζίζκοφ, που άρεσαν τόσο πολύ στους πολίτες της Πράγας ώστε ο δήμος να τα κρατήσει ως μόνιμη εγκατάσταση:
Ή το έργο που εκτίθεται μονίμως στην γκαλερί Futura, όπου για να δεις το βίντεο με το ντιμπέιτ των τσέχων πολιτικών πρέπει να χώσεις το κεφάλι σου — ε, βλέπετε πού:
Μεταξύ των μη προκλητικών —ή, έστω, «αμφιλεγόμενων»— έργων του Černý είναι το βάρους 45 τόνων κινούμενο κεφάλι του Φραντς Κάφκα. Αποτελείται από 42 στρώματα ατσαλιού που κινούνται διαρκώς και αντανακλούν την Πράγα — το σύγχρονο εμπορικό κέντρο, μπροστά από το οποίο είναι τοποθετημένο το έργο εδώ και δύο χρόνια, και τα κτήρια της παλιάς πόλης· την Πράγα του Αγίου Βάκλαβ, του Φραντς Κάφκα, των σοβιετικών τεθωρακισμένων, του David Černý.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου