Ο λίθος στη μινωική τέχνη

Στον τομέα της λιθοτεχνίας η Κρήτη έχει και εδώ την πρωτοπορία, όπως αποδεικνύεται από το πλήθος των αγγείων που έχουν ανακαλυφθεί.

Κατά τη λεγόμενη Νεοανακτορική εποχή (1700-1500 π.Χ.) τα νέα ανάκτορα της Κνωσού, της Φαιστού, της Ζάκρου, και οι ανακτορικές εγκαταστάσεις στα Χανιά, στην Αγία Τριάδα και στις Αρχάνες αποτελούν περιτρανείς αποδείξεις ότι η περίοδος αυτή είναι και η εποχή της μεγίστης ακμής του μινωικού πολιτισμού για τον οποίο τόσα λίγα ξέρουμε.

Κύπελλο του αρχηγού, από την Αγία Τριάδα

Είναι κάποιος ηγεμόνας με αξιωματούχο

σε κάποια τελετή;

Μία ανδρική μορφή με βοστρύχους, στο δεξί

χέρι προτάσσει δόρυ ή ράβδο και στα μαλλιά,

στον λαιμό και στους καρπούς φοράει

κοσμήματα. Η αριστερή μορφή κρατεί ξίφος.

Στην πίσω όψη τρεις άνδρες σηκώνουν

δέρματα ζώων.

Και η λιθογλυφία κατ' αυτό το διάστημα  πραγματοποιεί σημαντικότατη πρόοδο. Φτάνει μόνο να αναλογιστούμε την απλότητα των εργαλείων της εποχής –σμίλες από οψιανό ή πυριτόλιθο και αργότερα χαλκό, τρυπάνια και ένα λειαντικό μέσο (άμμο ή σμύριδα Νάξου)– για να αντιληφθούμε τη δεξιοτεχνία των Μινωιτών λιθοξόων στην κατασκευή των λίθινων έργων. Αγγεία από βασάλτη, λιπαρίτη, οψιανό, φλεβωτά μάρμαρα και ορεία κρύσταλλο χρησιμοποιούνται παρά τη σκληρότητα του πετρώματος. Όλα τα αγγεία ήταν πολυτελή και θα πρέπει να αποτελούσαν δώρα ή διακοσμητικά αντικείμενα.

Θα παρουσιασθούν μερικά αντιπροσωπευτικά δείγματα, αληθινά έργα τέχνης, της αριστοτεχνικής σχέσης των Κρητών με τον λίθο, και τα οποία όλα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου.

  

Ρυτό από ορεία κρύσταλλο, από τη Ζάκρο

Το ρυτό (αγγείο με δύο οπές που το χρησιμοποιούσαν για σπονδές ή άλλες τελετουργίες) αυτό είναι ένα κομψοτέχνημα, που μας αφήνει έκπληκτους με τη λεπτότητα και την πολυτέλειά του, και κατατάσσεται ανάμεσα στα πλέον φιλόδοξα λιθοτεχνήματα της εποχής του. Το σώμα του ρυτού είναι κατασκευασμένο από ένα μοναδικό κομμάτι ορείας κρυστάλλου. Το ξεχωριστό κομμάτι του λαιμού συγκρατείται από δακτύλιο, που αποτελείται από εναλλασσόμενα τορνευτά κομμάτια κρυστάλλου και λεπτούς επίχρυσους δίσκους από ελεφαντόδοντο. Η λαβή είναι φτιαγμένη από κρυστάλλινες χάντρες περασμένες σε χάλκινο σύρμα.

Ταυρόσχημο ρυτό, από το ανάκτορο της Κνωσού

Το ρυτό  είναι φτιαγμένο με οφίτη. Θαυμάζει κανείς τα επιχρυσωμένα κέρατα και το τριχωτό της κεφαλής που είναι εγχάρακτο. Επίσης τον ένθετο από όστρεο τονισμό των ρουθουνιών, τον ερυθρό ίασπι και την ορεία κρύσταλλο των ματιών, δείγματα της μοναδικότητας της δεξιοτεχνίας των Μινωιτών λιθοξόων.

Το αγγείο των θεριστών, από την Αγία Τριάδα

Το ρυτό είναι σε σχήμα αβγού στρουθοκαμήλου και είχε κατασκευαστεί σε δύο τμήματα. Το κάτω τμήμα έχει χαθεί. Παρ’ όλα αυτά, σώζεται μια παράσταση που πιθανώς παρουσιάζει πομπή θεριστών, που ακολουθούν ιερέα με μακριά μαλλιά και φολιδωτό μανδύα. Οι άνδρες είναι 24 και κρατούν στηριγμένα στους ώμους τους κοντάρια με τρία δόντια, ίσως εργαλεία για το λίχνισμα, ενώ έχουν κρεμασμένους από τη ζώνη σάκκους που μπορεί να είναι γεμάτοι σπόρους. Στο μέσο των ανδρών υπάρχουν τέσσερεις τραγουδιστές και ένας τους κρατάει σείστρο (αιγυπτιακό μουσικό όργανο). Η σκηνή πραγματικά εκπλήσσει από τη φυσικότητα και τη ζωντάνια των μορφών, και ερμηνεύεται είτε ως επιστροφή από τον θερισμό είτε ως γιορτή της σποράς.

Ανάγλυφο ρυτό, από τη Ζάκρο

Το απιόσχημο ρυτό από χλωρίτη απεικονίζει ένα Ιερό Κορυφής που είναι κτισμένο σε βραχώδες τοπίο. Οι Κρήτες είχαν πολλούς λατρευτικούς τόπους: ιερά μέσα στα ανάκτορα, στις πόλεις και στις κατοικίες, αλλά και φυσικούς χώρους: πηγές, σπηλιές καθώς και κορυφές, που έχουν ονομασθεί Ιερά Κορυφής. Το ιερό αποτελείται από τρία μέρη και περιβάλλεται από κτιστό περίβολο διακοσμημένο με κέρατα καθοσιώσεως (ομοίωμα κεράτων ταύρου που φέρουν λατρευτικό συμβολισμό). Η υψηλή του θύρα είναι στολισμένη με σπείρες και τέσσερα μεγάλα κοντάρια για σημαίες. Αίγαγροι κάθονται στη στέγη του κεντρικού κτίσματος του ιερού γύρω από βαίτυλο (μετεωρόλιθος που χρησιμοποιείται για λατρεία) ή ανεικονική μορφή θεότητας. Πουλιά πετούν γύρω από το ιερό. Το ρυτό παρουσιάζει αυτή τη διαφοροποίηση στα χρώματα εξαιτίας της πυρκαγιάς που κατέστρεψε το ανάκτορο της Ζάκρου, διακρίνεται όμως ακόμη η επικάλυψη που είχε με χρυσό.

TEXNOGRAFIA

Πηγή: Εικαστικές Τέχνες Ι, τόμ. Α, ΕΑΠ

http://texnografia.blogspot.com/2018/11/blog-post.html