Η Ιστορία πίσω από τον Πίνακα: Απόλλωνας του Ανρί Ματίς

ΑΡΙΛΕΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Γνωρίζουμε την ιστορία πίσω από το έργο «Απόλλωνας» του Ανρί Ματίς, όπου ο ζωγράφος, καθηλωμένος πλέον σε αναπηρικό καροτσάκι και ανήμπορος να ζωγραφίσει παραδοσιακά, ανακαλύπτει τη «ζωγραφική με ψαλίδι», δημιουργώντας τα πιο αισιόδοξα έργα του.

Η χρωματική πανδαισία που επικρατεί στους πίνακες του Ανρί Ματίς δύσκολα περνάει απαρατήρητη. Αποτέλεσε έναν παθιασμένο καλλιτέχνη που αποκάλυπτε με τους πολύχρωμους μουσαμάδες του ένα ισχυρό φορτίο αισθήσεων και συναισθημάτων. Ήταν ένα αιώνια αγέραστο παιδί που ανακάλυψε στα 70 του μία νέα τεχνοτροπία.

Η Γάτα με τα Κόκκινα Ψάρια,  1925

Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς πως ο Ανρί Ματίς, ο μετέπειτα αποκαλούμενος ηγέτης του καλλιτεχνικού κινήματος του φωβισμού, ενδιαφερόταν ελάχιστα για τη τέχνη μέχρι τα είκοσι του χρόνια. Αντί για καριέρα ζωγράφου ονειρευόταν σταδιοδρομία δικηγόρου.

 

Ένας καλλιτέχνης που ήθελε να γίνει δικηγόρος…

Σπούδασε νομικά στο Παρίσι και δούλεψε ως κλητήρας σε δικηγορικό γραφείο. Το 1890 μία κρίση σκωληκοειδίτιδας τον καθηλώνει για κάποιους μήνες στο κρεβάτι. Η μητέρα του για να κάνει πιο ευχάριστη την ανάρρωση του, τού δωρίζει ένα κουτί με λαδομπογιές. Το κουτί είχε μέσα και κάποιες κάρτες με διάσημους πίνακες, τους οποίους και ξεκίνησε να αντιγράφει. Ερωτεύεται τη ζωγραφική. Τον επόμενο χρόνο παρατάει τη δικηγορία και επιστρέφει στο Παρίσι αποφασισμένος να γίνει επαγγελματίας ζωγράφος.

O μικροαστός Ματίς δεν μπόρεσε να εισέλθει αμέσως στους κύκλος της παρισινής avant-garde καλλιτεχνικής σκηνής. Προτίμησε την συντηρητική Académie Julian, που ταίριαζε περισσότερο στο παλιομοδίτικο γούστο του. Οι πρώτοι του πίνακες ήταν έντονα επηρεασμένοι από τον ολλανδικό 17ο αιώνα. Το 1896 ο Ματίς πραγματοποίησε έκθεση με έργα του στο συντηρητικό Salon de la Société Nationale des Beaux-Arts, όπου και έλαβε διθυραμβικές κριτικές. Μάλιστα, η γαλλική κυβέρνηση αγόρασε τον πίνακά του «Γυναίκα που διαβάζει».

Γυναίκα που διαβάζει, 1895

 

Καλλιτεχνική απελευθέρωση

Από αυτό το σημείο και μετά έγινε όλο και πιο σίγουρος και ενθουσιώδης, τόσο ως καλλιτέχνης όσο και ως άνθρωπος. Κατά τα επόμενα δύο χρόνια ανέλαβε αποστολές στη Βρετάνη και συναντήθηκε με τον βετεράνο ιμπρεσιονιστή Καμίλ Πισαρό. Τα χρώματα του έγιναν ελαφρύτερα σε απόχρωση και ταυτόχρονα πιο έντονα. Το 1897 έκανε το πρώτο του μεγάλο βήμα προς τη στιλιστική του απελευθέρωση και δημιούργησε ένα μικρό σκάνδαλο στα παραδοσιακά σαλόνια με τον πίνακα «Το τραπέζι του βραδινού», ο οποίος δεν θύμιζε σε τίποτα τα κλασικά και αυστηρά πρότυπα που ακολουθούσε σε προηγούμενα έργα του.

Το τραπέζι του βραδινού, 1896 – 1897

Το 1898 παντρεύτηκε μια νεαρή γυναίκα από την Τουλούζη, την Amélie Parayre, και έφυγε από το Παρίσι για ένα χρόνο. Επισκέφτηκε το Λονδίνο όπου μελέτησε πίνακες ζωγραφικής του Ουίλλιαμ Τέρνερ. Το 1905 ξεκίνησε να πειραματίζεται με το έντονο χρώμα και εξέθεσε μία σειρά έργων στο ξακουστό Salon d’ Automne.

Ο παριζιάνος κριτικός τέχνης Λουί Βοσέλ είδε αυτήν την έκθεση και χαρακτήρισε τους καλλιτέχνες που είχαν λάβει μέρος ως «fauves» («αγρίμια»). Το καλλιτεχνικό κίνημα «Φωβισμός» μόλις γεννήθηκε. Το κίνημα είχε πολύ μικρή διάρκεια ζωής, ωστόσο θεωρείται ένα από τα πρώτα επαναστατικά κινήματα στη ζωγραφική και με σημαντικό αντίκτυπο στην εξέλιξη της τέχνης του 20ού αιώνα. Εκείνη την περίοδο ο Ματίς φιλοτέχνησε ίσως τα πιο διάσημα έργα του, τη «Χαρά της ζωής» (1908) και το «Κόκκινο εργαστήριο» (1915).

Χαρά της ζωής, 1908

Από το 1917 μέχρι τον θάνατο του, ο Ματίς έζησε στην πόλη Σιμιέ, σημερινό προάστιο της Νίκαιας, όπου και έστησε το στούντιο του. Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ήταν ένας μάλλον μοναχικός άντρας χωρισμένος από τη σύζυγό του, ενώ τα παιδιά του ήταν πια πολύ μεγάλα. Σύντροφος, αλλά και υποστηρικτής του σε αυτά τα χρόνια ήταν το πρώην μοντέλου του, η Ρωσίδα Lydia Delectorskaya. Η νεαρή γυναίκα ήταν ο λόγος που η σύζυγος του τον παράτησε, αλλά και ο άνθρωπος που πλέον καθόριζε όλες τις εργασίες στο στούντιο του, από τα πινέλα μέχρι τις διαπραγματεύσεις με τους εμπόρους τέχνης.

 

Απόλλωνας

Στις αρχές του 1940 υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση λόγω καρκίνου στο έντερο. Από τότε η υγεία του ήταν πολύ επιβαρυμένη. Μετά το 1950 υπέφερε από άσθμα και καρδιακά προβλήματα. Ο ζωγράφος πλέον ήταν καθηλωμένος στο κρεβάτι, ενώ κινούταν με αναπηρικό αμαξίδιο. Το τελειωτικό χτύπημα ήρθε όταν έχασε την ικανότητα να ζωγραφίζει με τον παραδοσιακό τρόπο. Αντί όμως να τα παρατήσει ο Ματίς αναγεννήθηκε, ανακαλύπτοντας ακόμα και καινούργια τεχνική! Τα έργα που δημιούργησε από το 1941 και μετά δεν είχαν σημάδια θλίψης, απόσυρσης ή κούρασης. Αντίθετα, ήταν οι πιο τολμηροί και πρωτοπόροι πίνακες του, λουσμένοι με ένα καθάριο φως που τους χάριζε μία μοναδική αίσθηση αισιοδοξίας. Ένας από αυτούς είναι και ο πίνακας «Απόλλωνας».

Tο μεγάλης κλίμακας κολλάζ του Ματίς απεικονίζει τον Απόλλωνα, τον αρχαίο θεό του ήλιου και τους φωτός, δύο πράγματα που τόσο αγαπούσε ο μεγάλος ζωγράφος. Το εντυπωσιακό έργο έχει δημιουργηθεί με την νέα τεχνική του Ματίς, τη «ζωγραφική με ψαλίδια», όπως συχνά αποκαλούσε τα κολλάζ του. Κλινήρης και ανήμπορος να ζωγραφίσει πια, δημιούργησε έργα με την τεχνοτροπία της χαρτοκοπτικής, τα λεγόμενα gouaches découpées.

Με την βοήθεια της Lydia Delectorskaya έκοβε πολύχρωμα φύλλα χαρτιού και οι βοηθοί του τοποθετούσαν τα αποκόμματα στον τοίχο του στούντιο μέχρι εκείνος να είναι ευχαριστημένος με τη σύνθεση.

Μπλε Γυμνό, 1952

Ο ίδιος είχε δηλώσει για τα έργα που δημιούργησε την τελευταία περίοδο της ζωής του: «Μόνο τα έργα που δημιούργησα κατά τη διάρκεια της αρρώστιας μου ήταν ο πραγματικός μου εαυτός». Εκείνο που παρουσιάζει επίσης μεγάλο ενδιαφέρον, είναι ο τρόπος που τα έργα αυτά ενσωματώνουν τόσες διαφορετικές μορφές τέχνης ταυτόχρονα: ζωγραφική, γλυπτική ακόμα και το πολύ μεταγενέστερο και γνωστό πλέον στη σύγχρονη εποχή: installation.

Το έργο «Απόλλωνας» ήταν το τελευταίο σημαντικό μεγάλης κλίμακας έργο του Ματίς. Φιλοτεχνήθηκε το 1953. Ο σπουδαίος ζωγράφος πέθανε στις 3 Νοεμβρίου του 1954, από καρδιακή προσβολή.

Η θλίψη του βασιλιά, 1952

https://www.culturenow.gr/h-istoria-piso-apo-ton-pinaka-apollonas-toy-anri-matis/