Φρανσίσκο ντε Γκόγια: Αποκαλύπτοντας την ανθρώπινη φύση

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΑΡΙΝΟΥ

Την ημέρα των γενεθλίων του Φρανσίσκο ντε Γκόγια ανατρέχουμε στα έργα και τη ζωή αυτού του παράδοξου καλλιτέχνη.

Ανάμεσα στα πλούτη και τα λούσα της Ισπανικής αριστοκρατίας, τα όμορφα φορέματα και την κορμοστασιά, βρίσκονται οι μαύρες κηλίδες της ιστορίας, οι δύσμορφες φιγούρες και τα παραμορφωμένα πρόσωπα. Αυτά απαθανάτιζε ο Φρανσίσκο Γκόγια στα έργα του, θέλοντας να απαθανατίσει τις παθογένειες της κοινωνίας του 18ου αιώνα. Τρομακτικοί μα προκαλώντας δέος, οι πίνακες του Ισπανού ζωγράφου από το Σαραγόσα αποτελούν σημεία αναφοράς για την πορεία της εικαστικής τέχνης.

Τα πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε στις 30 Μαρτίου 1746 στη πόλη Φουεντόδος της Ισπανίας. Λίγα ξέρουμε για την παιδική του ηλικία ή τη καταγωγή του. Ξεκίνησε να μαθαίνει ζωγραφική πλάι στον Χοσέ Λουζάν, τοπικό ζωγράφο με τον οποίο έμεινε για τέσσερα χρόνια, και αργότερα στον Φρανσίσκο Μπαγέο στην Μαδρίτη, την αδελφή του οποίου παντρεύτηκε. Το 1770 ταξίδεψε στην Ιταλία ώστε να διευρύνει τους καλλιτεχνικούς του ορίζοντες.

Το 1775 αποχώρησε για τη Γερμανία ώστε να εκπαιδευτεί από τον ζωγράφο της βασιλικής οικογένειας Άντον Ραφαέλ Μενγκς. Δούλεψε στα προκατασκευαστικά σχέδια των ταπετσαριών του Βασιλικού εργαστηρίου στη Σάντα Μπάρμπαρα απεικονίζοντας σκηνές της καθημερινής ζωής. Αν και ο Μενγκς δημιουργούσε έργα του νεοκλασικού ρεύματος, ο Γκόγια σαγηνεύτηκε από τις αποδόσεις του Βελάσκεζ και του Ρέμπραντ τους οποίους αντέγραφε έντονα στην αρχή της καλλιτεχνικής του πορείας. Το περίπλοκο και επηρεασμένο από το ροκοκό στιλ του ήταν διαρκώς υπό διόρθωση από τον νεοκλασικιστή δάσκαλό του. Το 1780 έγινε εκλεγμένο μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας του Σαν Φερνάντο μετά τη κατάθεση του έργου «Ο Εσταυρωμένος Χριστός».

Μπαίνοντας στα σαλόνια

Το 1786, υπό τη βασιλεία του Καρόλου Γ’ έγινε μέλος της αυλής ενώ παράλληλα άρχισε να γίνεται γνωστός ως ζωγράφος πορτραίτων. Ανέλαβε τα πορτραίτα πολλών αριστοκρατών ανάμεσα σε αυτά «Η μαρκησία του Ποντέχος», «Ο Κάρολος Γ’ με κυνηγετικά ρούχα» και «Η οικογένεια του δούκα της Οσούνα». Το χαρακτηριστικό των πορτραίτων του Γκόγια ήταν η προσπάθεια απόδοσης της ποιότητας και του χαρακτήρα του ανθρώπου στα πρόσωπα και τις εκφράσεις των αναπαριστώμενων. Αυτό το βλέπουμε σε ύστερα έργα όπως τα «Πορτρέτο της Δόνα Ισαβέλλα ντε Πορσέλ» και «Η οικογένεια του Καρόλου Δ΄».

Μετά το 1792 κουφάθηκε εντελώς γεγονός που έδωσε νέα μορφή στα έργα του, καθοδηγούμενος πλέον αποκλειστικά από το βλέμμα. Το 1994 έφτιαξε μία σειρά από έργα ανάμεσά τους και «Το Φρενοκομείο» μία πραγματική σκηνή που βίωσε στη Σαραγόσα, με παραμορφωμένες μορφές και πρόσωπα που θα καθορίσουν το στιλ του. Σε παρόμοιο ύφος δημιουργεί και τη σειρά 80 έργων «Τα Καπρίτσια» το 1799 με τα οποία σχολίαζε τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα της εποχής του.

Παρόλα αυτά, τα έργα που δημιουργήθηκαν εκ παραγγελίας ακολουθούσαν τον νεοκλασικό τρόπο ζωγραφικής, με ιδιαίτερη προσοχή στη λεπτομέρεια. Ένα από τα διασημότερα έργα του είναι αυτό του Καρόλου του Δ’ (1800). Η άνοδός του στην εξουσία μετά το θάνατο του Κάρολου του Γ’ επηρέασε ιδιαίτερα την πορεία της καριέρας του Γκόγια. Το 1795 έγινε διευθυντής της ακαδημίας και το 1799 πρώτος ζωγράφος της αυλής. Το 1798 οι ζωγραφική του στόλισε την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου της Φλόριντας στη Μαδρίτη.

Ναπολέων Βοναπάρτης και Εξορία

Το 1808 ο Ναπολέοντας εισέβαλε στην Ισπανία και όρισε τον αδερφό του Ζόσεφ ως τον νέο αρχηγό του κράτους. Ο Γκόγια διατήρησε τη θέση του ως ζωγράφος της αυλής δημιουργώντας παρόλα αυτά αντιπολεμικά έργα όπως «Οι Συμφορές του Πολέμου». Με την παλινόρθωση της Ισπανικής μοναρχίας και τη στέψη του Φερδινάνδου Ζ’ το 1814, ο Γκόγια δημιουργεί τα έργα «Η 2α Μαΐου 1808» και «Η 3η Μαΐου 1808». Τα έργα απαθανάτιζαν τις καταστροφές του πολέμου.

Ένα από τα διασημότερα έργα του είναι το «Ο Κρόνος τρώει τα παιδιά του» που απαθανατίζει την αντίστοιχη ιστορία του Τιτάνα από την ελληνική μυθολογία. Ανήκει στη σειρά των Μαύρων Πινάκων που φιλοτέχνησε όσο ήταν στην εξορία. Ο πίνακας είναι εξαιρετικά σκοτεινός και παρουσιάζει με ζωντάνια τον Κρόνο καθώς καταβροχθίζει το σώμα ενός από τους γιούς του. Επηρεασμένος από το έργο του Ρούμπενς, ο Γκόγια δημιουργεί τη δική του εκδοχή η οποία και μένει ανεξίτηλη στους θεατές αυτού του τρομερού πίνακα.

Παραμένει ζωγράφος του βασιλιά παρόλο που εκφράζει ανοιχτά τη δυσαρέσκειά του για τις τυραννικές του τάσεις, το οποίο και τον οδηγεί να εγκαταλείψει τη χώρα το 1824. Στην εξορία συνέχισε να ζωγραφίζει πορτραίτα γνωστών του που ήταν επίσης στη εξορία και άρχισε να πειραματίζεται με τη λιθογραφία. Δημιούργησε μία σειρά έργων με τίτλο «Los disparates» με θέματα εμπνευσμένα από το καρναβάλι, που αναπαριστούσαν άσχημες πλευρές της ανθρώπινης ζωής. Φαίνεται πως τέτοια θέματα τον απασχολούσαν προς το τέλος της ζωής του. Πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο Μπορντό της Γαλλίας όπου και πέθανε στις 16 Απριλίου του 1828.

Πηγές: Britannica | National Gallery of Art | franciscodegoya.net | biography.com

Κεντρική εικόνα θέματος: Literature Meets Painting: Φρανσίσκο Γκόγια, Ο Κρόνος καταβροχθίζει τον γιο του, c. 1819–1823, Museo del Prado, Μαδρίτη, Ισπανία. Λεπτομέρεια του έργου. Η εικόνα ανακτήθηκε από: DailyArt Magazine

https://www.culturenow.gr/fransisko-nte-gkogia-apokalyptontas-tin-anthropini-fysi/