Οι Βραχογραφίες στο Παγγαίο

του δικηγόρου Θεόδωρου Λυμπεράκη

Σ' ένα βαθύ πέπλο μυστηρίου εξακολουθούν να βρίσκονται τα "ακιδογραφήματα" ή "βραχογραφίες" του Παγγαίου, δηλαδή κάποια σχεδιάσματα ζωγραφισμένα επάνω στον σκληρό γρανίτη ή τον σκληρό ασβεστόλιθο, συνηθέστατα στο ύπαιθρο αλλά σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις και μέσα σε σπήλαια.

Πράγματι για τις εν λόγω βραχογραφίες, που πρωτοπαρατηρήθηκαν και μελετήθηκαν από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης κ. Νικόλαο Μουτσόπουλο στο Νότιο και Νοτιοδυτικό Παγγαίο από το 1966 και μετά, δεν έχει γίνει η παραμικρή ενδελεχής επιστημονική έρευνα, ούτε καν η απλή καταγραφή τους, με αποτέλεσμα να ερμηνεύονται από τους θησαυροθήρες σαν "σημάδια" θησαυρών και να καταστρέφονται άδικα.

Τι είναι όμως αυτές οι βραχογραφίες; Πριν απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό θα πρέπει να πούμε ότι βέβαια αυτές δεν αποτελούν αποκλειστικό προνόμιο του Παγγαίου. Βρέθηκαν ακιδογραφήματα και στη Νάξο και στην Κρήτη και σε πολλά μέρη του κόσμου, όπως βρέθηκαν και στη Φωλιά αλλά και στα βουνά της Λεκάνης (Κρυονέρι Καβάλας). Πρόκειται για πανάρχαιες απεικονίσεις, κυρίως ειδών της πανίδας που υπήρχε στην περιοχή, αλλά και ανθρώπινων μορφών. Επειδή στο Παγγαίο όλες οι βραχογραφίες, είτε βρίσκονται στο νότιο Παγγαίο, (όπως λ.χ. γύρω από το παλιό Χορτοκόπι) είτε στο Δυτικό Παγγαίο, παρουσιάζουν έναν ενιαίο τύπο, έχουν δηλαδή την ίδια μορφή, αυτό σημαίνει ότι φτιάχτηκαν από έναν και τον αυτό λαό και μάλιστα με μια τεχνική (της διάνοιξης οπών πάνω στον σκληρό βράχο, που στο τέλος ενώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν γραμμές) που μέχρι και σήμερα ακόμη χρησιμοποιούν οι ποιμένες του Παγγαίου για να χαράζουν τα ονόματά τους.

Η χρονολόγηση των χαραγμάτων αυτών βέβαια είναι ακόμη πιο δύσκολη, αφού δεν έχει γίνει καν έστω κι απλή καταγραφή τους. Πάντως γίνεται γενικά δεκτό από όσους ασχολήθηκαν με το αντικείμενο (Μουτσόπουλος, Χρήστος Παπουτσάκης), ότι οι παλιότερες ανάγονται στην όψιμη εποχή του χαλκού (γύρω δηλαδή στην 3η χιλιετία π.Χ.), ενώ οι νεώτερες φθάνουν μέχρι και τους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους.

Ο λαός που σχεδίασε τα ακιδογραφήματα του Παγγαίου ήταν ένας λαός ποιμενικός, (ο κύριος όγκος των ακιδογραφημάτων φαίνεται να προέρχεται από τα Θρακικά φύλα που ήδη πριν από τη γεωμετρική εποχή κατοικούσαν στο Παγγαίο, όπως λ.χ. οι Σάτρες που μνημονεύουν σαν μονίμους κατοίκους του Παγγαίου οι ιστορικοί των κλασσικών χρόνων της Ιστορίας μας), ζούσε πάνω στο όρος σε κατάσταση αρκετά πρωτόγονη, ακόμη κι όταν πλέον στα παράλια του βορείου Αιγαίου οι πόλεις της νότιας Ελλάδος είχαν αρχίσει να ιδρύουν τις αποικίες τους. Ζούσε απομονωμένος αλλά με πολιτιστική αυτοτέλεια. Ασκούσε το κυνήγι σαν ουσιαστικό μέσον πορισμού τροφής και γι' αυτό διατήρησε ιδέες και συνήθειες που είχαν πιο πρωτόγονο χαρακτήρα. Ήταν ένας λαός στον οποίο το άλογο αποτελούσε σημαντικό βοηθό στην σκληρή ζωή του.

Μ' αυτά τα δεδομένα ήταν φυσικό ο λαός αυτός να σχεδιάσει πάνω στον σκληρό ασβεστόλιθο ό,τι τον εντυπωσίαζε ή ό,τι αποτελούσε σημαντικό κομμάτι της ζωής του. Έτσι σχεδίασε, φυσικά, ζώα, πολλά ζώα, σαν αυτά που κυνηγούσε στο Παγγαίο, (ελάφια, ζαρκάδια, μικρά ζώα αλλά και λύκους που επιτίθενται σε ελάφια, αλεπούδες, τσακάλια, σκύλους), των οποίων πρόσεχε πάντοτε να δείχνει το φύλο και τα οποία πολύ συχνά έχουν πάνω τους καρφωμένα τα βέλη που ο ίδιος είχε τοξεύσει εναντίον τους! Ζωγράφισε επίσης τα όπλα του κυνηγιού, (κυρίως τόξα και δόρατα), φίδια και μερικές φορές, γιατί όχι; και τον ίδιο του τον εαυτό, συνήθως πάνω σε άλογο να κρατάει το δόρυ του!

Σε μια μόνη περίπτωση ένας ιππέας φαίνεται να κυνηγάει με το δόρυ του ένα ζώο. Άνθρωποι και ζώα σχεδιάζονται με υποτυπώδη τρόπο, με απλές και λιτές γραμμές, είναι όμως πολύ εκφραστικοί. Ιδιαίτερα εκείνα τα σχέδια που αποτελούνται από δύο απλές παράλληλες γραμμές, (όπως είναι τα βραχογραφήματα του παλιού Χορτοκοπίου) και φαίνονται να είναι τα παλαιότερα, είναι συνάμα και τα ωραιότερα.

Εκείνο που κάνει πάντως την μεγαλύτερη εντύπωση είναι η αυτοπεποίθηση του άγνωστου καλλιτέχνη, η εμπιστοσύνη που δείχνει αυτός να έχει στον εαυτό του και στο σχέδιό του. Με δεδομένο λοιπόν το μέγα σχετικά πλήθος τέτοιων ακιδογραφημάτων σ' ολόκληρο το Παγγαίο καθώς και το γεγονός ότι αυτά αποτελούν μερικά από τα πιο πρώιμα πολιτισμικά στοιχεία του, αποτελεί αφενός μεν πρόκληση για έρευνα προς ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα η μελέτη αυτών των ακιδογραφημάτων, πολύ περισσότερο όμως αποτελεί για μας τους Παγγαιορείτες μέγιστη, ιερή θα έλεγα υποχρέωση, να τα προστατεύσουμε, να τα υποδείξουμε στους αρμόδιους επιστήμονες και να αλληλοενημερωθούμε για τη σπουδαιότητά τους στην ιστορία του τόπου μας και για την ανάγκη να παραμείνουν αυτά στις θέσεις τους κι όχι να καταλήξουν ανατιναγμένα στα βάθη των φαραγγιών, όπως δυστυχώς παρατήρησε ο γράφων πριν λίγο καιρό στην περιοχή του Παλιού Χορτοκοπίου.

 www.eoskavalas.gr/

http://www.visaltis.net/2015/02/blog-post.html

 Δείτε επίσης:

ΕΡΕΥΝΑ-ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΙΣ ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΙΕΣ

http://www.visaltis.net/2013/11/blog-post_11.html

ΤΑ ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΑ ΒΡΑΧΟΑΝΑΓΛΥΦΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ(ΒΙΝΤΕΟ)

https://www.youtube.com/watch?v=-Xjt0rhnsmk