Δεύτερη «φωτιά» στη Νοτρ Νταμ

Λεπτομέρεια από πολύχρωμο βιτρό παράθυρο στον καθεδρικό της Παναγίας των Παρισίων. Τα γυάλινα αριστουργήματα δεν καταστράφηκαν από τη φωτιά, όμως, εάν επικρατήσει η άποψη (και η θέληση...) του προεδρικού μεγάρου, μερικά από αυτά ενδέχεται να απουσιάζουν όταν θα ηχήσουν ξανά οι καμπάνες του ναού.

«Είτε είστε πιστοί είτε όχι, πρέπει να δείτε τις τηλεοπτικές ειδήσεις της πυρκαγιάς της Παναγίας των Παρισίων, τις νιφάδες της στάχτης που ταξιδεύουν στον φλεγόμενο αέρα και ανακατεύονται με τα πρόσωπα που κλαίνε για να καταλάβετε τη σημασία της», τονίζει στην «Κ» ο Πασκάλ Κονβέρ, ένας από τους πιο διάσημους εικαστικούς καλλιτέχνες της Γαλλίας, με τολμηρό έργο στον δημόσιο χώρο.

«Το πρώτο που έκανε ο Αντρέ Μαλρό ως υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν να καθαρίσει την πρόσοψη της Παναγίας των Παρισίων. Δεν το έκανε για να εξαλείψει την πατίνα του χρόνου από τα ιστορικά κτίρια του πρωτεύουσας, αλλά για να απομακρύνει τη μαυρίλα του πολέμου και να αναδείξει το μεγαλείο του ανθρώπου όταν ασχολείται με την ειρήνη και το πνεύμα», μας λέει ο ιστορικός τέχνης και κριτικός Ντένης Ζαχαρόπουλος.

Αφορμή της συζήτησής μας τόσο με τον Γάλλο καλλιτέχνη που εμπλέκεται στο θέμα όσο και με τον κ. Ζαχαρόπουλο, πρώην γενικό επιθεωρητή σύγχρονης τέχνης στο υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας, είναι η πρόσφατη διαμάχη που ξέσπασε στη Γαλλία για την αφαίρεση των βιτρό του 19ου αιώνα, τα οποία είχε τότε φιλοτεχνήσει ο αρχιτέκτονας και συγγραφέας Βιολέ-λε-Ντικ στα παρεκκλήσια της νότιας πλευράς της Νοτρ Νταμ του Παρισιού. 

Επιθυμία του Εμανουέλ Μακρόν είναι η αντικατάστασή τους το 2026 από άλλα έργα σύγχρονης τέχνης συμπεριληπτικής (Woke) θεματολογίας. Σε αυτό το εγχείρημα έχει τη στήριξη του αρχιεπισκόπου του Παρισιού. Τον περασμένο Απρίλιο, εξαγγέλθηκε καλλιτεχνικός διαγωνισμός, που κατέληξε σε πέντε φιναλίστ. Ανάμεσα στους υποψηφίους ήταν και ο Πασκάλ Κονβέρ με τη δική του πρόταση, την οποία είχε παρουσιάσει από κοινού με τον μάστορα υαλουργό Ολιβιέ Ζιτό και τον Μεζόν Λορέν, ειδικό στο βιτρό τέχνης.

Ωστόσο το έργο της αντικατάστασης, που ήταν εξαρχής αμφιλεγόμενο, απέρριψε ομόφωνα η Εθνική Επιτροπή Κληρονομιάς και Αρχιτεκτονικής (CNPA), βασιζόμενη στον «Χάρτη της Βενετίας» (1965), που ορίζει τους διεθνώς αναγνωρισμένους κανόνες για ορθή αποκατάσταση ιστορικών μνημείων. Η σύγχρονη δημιουργία είναι δυνατή, αλλά μόνο για να αντικατασταθούν μέρη που καταστράφηκαν ή δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. Τα βιτρό της Νοτρ Νταμ δεν υπέστησαν ζημιά στη φωτιά. Ο Μαρκ Σαγκάλ μπόρεσε να δημιουργήσει τα βιτρό του στον καθεδρικό ναό της Μετζ αφού τα γυάλινα παράθυρα καταστράφηκαν στον πόλεμο.

 

Εσωτερικό του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων σε φωτογράφιση που έγινε πριν από την πυρκαγιά του 2019, η οποία προκάλεσε μερική καταστροφή του μνημείου. Οι εργασίες αποκατάστασης συνεχίζονται με εντατικό ρυθμό.

Θεωρώντας καθαρά συμβουλευτική την ομόφωνη γνώμη των ειδικών, ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας και ο υπουργός του αποφάσισαν να συνεχίσουν χωρίς να τη λάβουν υπόψη τους, ενώ το αίτημα κατά της αφαίρεσης των παλαιών βιτρό έχει φτάσει πλέον στις 142.000 υπογραφές. Οσο για τον Πασκάλ Κονβέρ, αποφάσισε να αποσύρει την υποψηφιότητά του.

«Η Γαλλία έχει δύσκολη σχέση με την ιστορία της, μια δυσκολία που εντείνεται όταν η πολιτική βούληση επιδιώκει να σηματοδοτήσει το πέρασμά της στην εξουσία με μια σύγχρονη καλλιτεχνική χειρονομία εγγεγραμμένη σε ένα ιστορικό μνημείο», υπογραμμίζει ο καλλιτέχνης όταν τον ρωτάμε γιατί το θέμα της αντικατάστασης των βιτρό της Νοτρ Νταμ έχει προκαλέσει παγκόσμιο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον και μια πολιτική διαμάχη εν εξελίξει στη Γαλλία.

«Η πολιτική επιγραφή ενός σύγχρονου έργου σε έναν τόπο μνήμης που φέρει συλλογική ταυτότητα μπορεί να χρησιμεύσει για να ξαναγράψει την Ιστορία». Σύμφωνα με τον κ. Κονβέρ, η ανοικοδόμηση της Νοτρ Νταμ έχει ήδη αντιμετωπίσει μια δύσκολη συζήτηση γύρω από την πανομοιότυπη ή όχι ανακατασκευή του κωδωνοστασίου του κτιρίου που σχεδίασε ο Βιολέ-λε-Ντικ, στην οποία όμως υπερίσχυσαν οι «παραδοσιακοί». «Ο πρόεδρος Μακρόν, επιβάλλοντας απάνθρωπες προθεσμίες ανοικοδόμησης για να ξανανοίξει ο καθεδρικός ναός κατά τη διάρκεια της θητείας του, ήθελε μια “σύγχρονη χειρονομία” που να ενσαρκώνει το περίφημο “ταυτόχρονο” του, δηλαδή ταυτόχρονα αρχαίο και σύγχρονο. Μπορούμε να φανταστούμε ότι, απογοητευμένος που δεν είδε το σύμβολο της “βασιλείας” του να υψώνεται πάνω από το Παρίσι, ψηλότερα από την πυραμίδα του Πέι που ήθελε ο πρόεδρος Μιτεράν, είχε την ιδέα να αντικαταστήσει τα παλαιά βιτρό παραγγέλνοντας σύγχρονα», σχολιάζει ο καλλιτέχνης.

Ως ένας από τους φιναλίστ υποψηφίους, ο Πασκάλ Κονβέρ είχε το δικό του όραμα για τα νέα βιτρό. Ποιο ήταν αυτό; «Το έργο για σύγχρονες γυάλινες επιφάνειες στα έξι από τα επτά πλευρικά παρεκκλήσια στη νότια πλευρά, με τη διατήρηση της γυάλινης οροφής, συνεπαγόταν μια εισαγωγή στην αρχιτεκτονική λογική του καθεδρικού ναού. Το θέμα λοιπόν δεν ήταν απλό», μας εξηγεί. «Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου για την αρχιτεκτονική της Νοτρ Νταμ, ανακάλυψα εμπνεύσεις που προέρχονται από τη βυζαντινή αρχιτεκτονική. Ως εκ τούτου, επέλεξα τα παράθυρα να διακοσμηθούν με γεωμετρικά μοτίβα που προέρχονται από βυζαντινά μοτίβα, ίχνη των οποίων μπορούν να βρεθούν σε ορισμένα “αζουλέχος” στην Αλάμπρα της Γρανάδας. Χάρη στη σύνδεση των υαλουργείων οι διακοσμήσεις “μεταναστεύουν” και γίνονται μέρος της ανταλλαγής πολιτισμών. Το ζήτημα των ίδιων των ανθρώπινων μορφών, της συνάθροισης πιστών που μιλούν όλες τις γλώσσες, θα εμφανιζόταν με αυτό που λέγεται υαλοπίνακας, που αποτελείται από κυκλικά γυαλιά που θα περιείχαν πρόσωπα επεξεργασμένα με χαμηλό ανάγλυφο. Αυτές ήταν οι σκέψεις μου», καταλήγει.

«Ερχεται μια στιγμή που αναρωτιόμαστε μέχρι ποιο σημείο οι μετατροπές ενός ιστορικού μνημείου προς χάριν της ανανέωσης μας επιτρέπουν να λέμε ότι πρόκειται για το ίδιο μνημείο», επισημαίνει ο Ντένης Ζαχαρόπουλος. «Εάν ο Μακρόν ήθελε να δώσει το μήνυμα της συμπερίληψης, μπορούσε να το κάνει σε μια εκκλησία που λειτουργεί, όχι σε ένα μνημείο που εκπροσωπεί τον δυτικό πολιτισμό στο σύνολό του. Η Νοτρ Νταμ δεν είναι απλώς η μητρόπολη του Παρισιού· είναι μία από τις σημαντικότερες γοτθικές εκκλησίες που βρίσκονται στην καρδιά της Ευρώπης. Συνεχίζοντας στη γραμμή που πέρασε μέσα από την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, ας γίνουν αλλού βιτρό για τον γάμο των ομοφυλοφίλων. Και ας τα φιλοτεχνούσε ένας μη Γάλλος καλλιτέχνης, ένας Αφρικανός για παράδειγμα, μεταφέροντας κι ένα αντιαποικιοκρατικό μήνυμα. Αλλά τότε θα ξεσηκωνόταν η Γαλλία».

Πηγή: Μ. Βασιλειάδου, Καθημερινή

http://anaskafi.blogspot.com/2024/09/blog-post_488.html