Ah, Orthodox!!

Του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Τις προηγούμενες ημέρες αναρωτιόμουν, ποια μπορεί να είναι η ταυτότητα των σύγχρονων Ελλήνων στη συνείδηση των ξένων και ποια η θέση τους στην παγκόσμια πραγματικότητα; Όλα αυτά, φυσικά, με αφορμή την ενθρόνιση του νέου Πάπα Φραγκίσκου Α’, αλλά και τη δυσμενή πολυεπίπεδη κρίση που βιώνει ο Ελληνισμός σε Ελλάδα και Κύπρο. Κρίση, που εξαρχής έχω την άποψη, ότι είναι πρωτίστως και ουσιαστικώς ηθική και δευτερευόντως οικονομική.

Αυτόματα, σχεδόν, η σκέψη μου ανακάλεσε μια προσωπική εμπειρία από ένα περιστατικό, που μου συνέβη κάποτε στην Γαλλία, και το οποίο επιθυμώ να σας διηγηθώ εν συντομία, ανασύροντας από τη μνήμη μου τα βασικά σημεία της ιστορίας του.

Πριν από πολλά χρόνια, συνέβη να επισκεφτώ το Παρίσι. Όπως όλοι οι επισκέπτες της μεγάλης πόλης, επισκέφθηκα και εγώ τα πιο σημαντικά αξιοθέατα, ανάμεσα στα οποία ήταν, εκ των ων ουκ άνευ, και ο Καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων, η Notre Dame. Ομολογουμένως, επρόκειτο για ένα αξιοθαύμαστο αρχιτεκτονικό συγκρότημα, που με τις τεράστιες διαστάσεις και τον πλούσιο εξωτερικό και εσωτερικό του διάκοσμο, προκαλεί κάποιο δέος στον επισκέπτη.

Με ενδιαφέροντα καθαρά καλλιτεχνικά, περιδιάβηκα από άκρη σε άκρη το μεγάλο ναό, παρατηρώντας με προσοχή τα πολλά έργα τέχνης που τον διακοσμούν, έργα γλυπτικής, ζωγραφικής, βιτρό, ξυλόγλυπτα και μωσαϊκά.  Έχοντας την τύχη να κινούμαι αυτόνομα και δίχως χρονικούς περιορισμούς, αφού δεν ανήκα σε κάποιο από τα οργανωμένα γκρουπ των εκατοντάδων επισκεπτών του ναού, βρέθηκα να κοιτάζω απορροφημένος ορισμένα έργα, σε κάποιο από τα πολλά πλευρικά παρεκκλήσια.

Κάποια στιγμή, με πλησίασε διακριτικά ένας Λατίνος κληρικός, που επίσης περιδιάβαινε τον χώρο και ο οποίος με ρώτησε κάτι στα γαλλικά. Παρόλο που μιλάω τρεις ξένες γλώσσες, τα γαλλικά δεν περιλαμβάνονται σε αυτές, οπότε «παρλεβου Ινγκλέ», αρχίσαμε τον διάλογο μας στην αγγλική. Επρόκειτο για έναν αξιωματούχο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, όπως τον αναγνώρισα από το κόκκινο χρώμα της ζώνης και του σκούφου που φορούσε. Ήταν Καρδινάλιος. Όπως μου είπε στη συνέχεια, είχε συμπεράνει πως ήμουν καλλιτέχνης από τον τρόπο που εξέταζα τα έργα.

Καταλαβαίνοντας πως δεν ήμουν Γάλλος, με ρώτησε την εθνικότητα μου. Είμαι Έλληνας, του απάντησα, με τον νεανικό και πατριωτικό μου αυθορμητισμό. Θυμάμαι καθαρά την έκφραση του προσώπου του, επειδή μου είχε κάνει εντύπωση, και ας έχουν περάσει τόσα χρόνια. Έδειξε να εκπλήσσεται, άνοιξε τα μάτια διάπλατα, σήκωσε τα φρύδια πάνω με κάποιον ευχάριστο θεατρινισμό και αντί άλλης απάντησης αναφώνησε ζωηρά: «Ah, Orthodox!!».

Δεν έχουν τόση σημασία, όλα όσα ενδιαφέροντα συζητήσαμε στα επόμενα 20’, για τον ναό και για την τέχνη, όσο αυτό που μόλις σας διηγήθηκα και με το οποίο κλείνω αυτή τη μικρή ιστορία. Σίγουρα είναι μια ανάμνηση, που την κράτησα ζωντανή, γιατί είχε κάτι να με διδάξει. Μου έδωσε να καταλάβω τον τρόπο, που οι δυτικοί αντιλαμβάνονται την ταυτότητα των Ελλήνων, σύγχρονων και παλαιών. Με έβαλε σε σκέψεις σε μια εποχή, που η σχέση μου με την Ορθοδοξία δεν ήταν ακόμη συνειδητή. Άθελα του με ευεργέτησε, καθώς η ταυτότητα που επιθυμούσα για τον εαυτό μου, άρχισε να ολοκληρώνεται στα κατοπινά χρόνια. Μου έδωσε ένα στίγμα, για να βρω την πορεία μου.

Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκε εκείνος, ακούγοντας την ελληνική καταγωγή μου, ήταν το Orthodox. Θα πει κάποιος, ότι είναι απολύτως φυσιολογικό και αναμενόμενο για έναν κληρικό, να σκεφτεται με όρους θρησκευτικούς. Βεβαίως και είναι, όμως το ζήτημα εδώ, μοιάζει να αποκτά μιαν άλλη σημασία, υπερέχουσα ακόμη και της πρώτης. Και αυτή είναι η παγιωμένη αίσθηση της ταυτοσημίας, που υπάρχει στον κόσμο της δύσης, ανάμεσα στις έννοιες Έλληνας και Ορθόδοξος. Διότι είναι σίγουρο, ότι αν έλεγε κάποιος σε ένα μέσο Γάλλο, την λέξη «Ορθόδοξος», το πρώτο πράγμα που θα σκεφτόταν, θα ήταν το Grec.

Απέναντι στην ταυτότητα του Έλληνα, λοιπόν, προέταξε εκείνος συμπληρωματικά και αυθόρμητα την θρησκευτική ταυτότητα του Ορθοδόξου. Και το έκανε διακινδυνεύοντας να κάνει λάθος, αφού θα μπορούσα να ήμουν ένας από τους δεκάδες χιλιάδες Έλληνες Καθολικούς-πράγμα πιο πιθανό για μια επίσκεψη στον καθολικό ναό- ή ακόμη και άθεος. ’Οχι, όμως! Ούτε με ρώτησε καν, τόσο βέβαιος ήταν! Η ταυτοσημία αυτή είχε χαραχθεί βαθιά στη συνείδηση του. Τόσο πολύ, που θεωρούσε αυτονόητο, πως κάθε ένας που δηλώνει Έλληνας, είναι ταυτόχρονα και Ορθόδοξος.

Φυσικά, μια τέτοια θέση, θα φαινόταν λογικά αυθαίρετη, αφού ξέρουμε ότι αυτό δεν αφορά στο 100% των Ελλήνων. Ωστόσο, η ταυτοσημία, έχει μικρή ανάγκη από την απολυτότητα των ποσοστών για να θεμελιωθεί, αφού καμία απολυτότητα δεν είναι εφικτή στο 100% των ποσοστών της. Το συμπέρασμα, όμως, με το οποίο θα ήθελα να κλείσω, φέρνει στο τέλος εκείνο που έγραψα στην αρχή.

Για την κρίση, που είναι πρωτίστως ηθική, πνευματική και πολιτισμική και για την ταυτότητα μας που είναι χαμένη, ανάμεσα στις πολλές και ετερόκλητες επικαλύψεις των προσωπείων, που έχουμε δεχθεί να μας φορέσει η Νέα Τάξη.