Ο σοφότατος Πιττακός ο Μυτιληναίος (περ. 650-570 π.Χ.)

Ο Πιττακός ο Μυτιληναίος ήταν πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης της Μυτιλήνης, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και μνημονεύεται μαζί με τον Θαλή, τον Βία και το Σόλωνα σε όλους τους σχετικούς καταλόγους.

{~~Αποφθέγματα - Γνωμικά – Ρητά     }~~

Ο Πιττακός γεννήθηκε στη Μυτιλήνη από πατέρα Θρακιώτη και μητέρα Μυτιληνιά. Ο πατέρας του Πιττακού, ο Υρράδιος, όπως ονομαζόταν, προερχόταν μάλλον από μεσαία κοινωνική τάξη αλλά η μητέρα του καταγόταν από αριστοκρατική γενιά. Προφανώς τα οικονομικά της οικογενείας δεν ήταν ανθηρά και ο Πιττακός δεν μορφώθηκε κοντά σε ονομαστούς δασκάλους αλλά ήταν αυτοδίδακτος. H ευφυΐα του ωστόσο τον βοήθησε να αποκτήσει τόσο πολλές και βαθιές γνώσεις ώστε συγκαταλέγεται στους Επτά Σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας.

Προτομή του Πιττακού αντίγραφο ρωμαϊκής περιόδου από την κλασική περίοδο

Πατρίδα του ήταν όπως προαναφέραμε η Μυτιλήνη, ο δε Σουίδας θέτει τη γέννησή του κατά την τριακοστή τρίτη Ολυμπιάδα, δηλαδή περί το 652 π.Χ.. Φημιζόταν για την πολιτική και κοινωνική σοφία του, τη σύνεση και την χρηστότητά του, αλλά και την πολεμική ανδρεία του.

Στον πολιτικό στίβο της πατρίδας του εισήλθε ενεργά το 612 π.Χ., όταν από κοινού με τους αδελφούς του Αλκαίου, οι οποίοι ηγούνταν της αριστοκρατικής μερίδας, φόνευσε τον τύραννο Μέλαγχρο. Έξι χρόνια μετά τον βρίσκουμε να οδηγεί τους συμπολίτες του στον πόλεμο κατά των Αθηναίων, με αντικείμενο την κατοχή του Σιγείου* της Τρωάδος.

Ο Πιττακός διακρίθηκε στη μάχη, σκότωσε μάλιστα, στο πλαίσιο μονομαχίας, τον Φρύνωνα, στρατηγό των Αθηναίων, νικητή των Ολυμπίων και διάσημο για το θάρρος και την ανδρείαν του. Οι Μυτιληναίοι τον τίμησαν για τα κατορθώματά του, όμως εκείνος από τα εδάφη που του προσφέρθηκαν δέχτηκε μόνο την έκτασην που σηματοδοτήθηκε από μια ρίψη του ακοντίου του. Κατόπιν, διέθεσε τη γη για ιερή χρήση η οποία έκτοτε αποκαλείται Πιττακού γη.

Δραχμή από το Σίγειον υπό Αθηναϊκή ηγεμονία -4-3 αι π.Χ.

Ο πόλεμος με τους Αθηναίους έληξε με παρέμβαση του Περιάνδρου, ο οποίος παραχώρησε τη διαφιλονικούμενη έκταση στους Αθηναίους. Οι εσωτερικές ταραχές στην Μυτιλήνη συνεχίστηκαν, υποδαυλισμένες από τη μερίδα των αριστοκρατών, με προεξάρχοντες τον Αλκαίο και τον αδελφό του, Αντιμενίδη.

Όταν αυτοί εξορίστηκαν, η πόλη γνώρισε περίοδο σχετικής ηρεμίας, ώσπου οι φυγάδες επιχείρησαν να πετύχουν την επάνοδό τους με τη βία των όπλων.

Ο δήμος, προκειμένου να αποκρούσει την απειλή, εξέλεξε ως αισυμνήτη* τον Πιττακό, στον οποίο παραχώρησε απόλυτη εξουσία. Ο μεγάλος άνδρας παρέμεινε στο θώκο επί μία δεκαετία (589-579) με την παρέλευση της οποίας παραιτήθηκε από την αρχή εκουσίως.

Στη διάρκεια της ηγεμονίας του δεν επιχείρησε να ανατρέψει το πολίτευμα, αλλά επιδόθηκε στη βελτίωση και την αναθεώρηση των νόμων. Οι ολιγαρχικοί τον σκιαγραφούσαν ως τύραννο, ο δε Αλκαίος σε σχόλιό του χαρακτήρισε τον Πιττακό κακοπάτριδα και εξέφρασε την περιφρόνησή του για τον τρόπο με τον οποίο ο λαός τον εξέλεξε ως αισυμνήτη*.

Ο Πιττακός πέθανε περί το 569, σε ηλικία εβδομήντα ετών κατά τον Διογένη Λαέρτιο, ογδόντα ετών κατά τον Σουίδα και εκατό ετών κατά τον Λουκιανό. Του αποδίδονται πολλά, χαμένα όμως, ελεγειακά ποιήματα, καθώς και πολλά γνωμικά, όπως <<χαλεπόν εσθλόν έμμεναι>> και το <<γίγνωσκε καιρόν>>. Το πρώτο αποτέλεσε θέμα ωδής του Σιμωνίδη. Του αποδίδεται επίσης και ένα -ψευδεπίγραφο προφανώς- επίγραμμα της Παλατινής Ανθολογίας (ΧΙ 440).

Στα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του ο Πιττακός έζησε σαν απλός πολίτης αλλά η σοφία του είχε περάσει προ πολλού τα σύνορα του νησιού του και πολλοί ήταν εκείνοι από όλη την Ελλάδα που τον επισκέπτονταν για να τον ακούσουν και να ζητήσουν τη συμβουλή του.

Πιττακός ο Μυτιληναίος

«Με τόξα και γεμάτη βέλη φαρέτρα

πρέπει κανείς τον κακό να πλησιάζει.

Πώς να πιστέψεις όσα η γλώσσα του λέει,

όταν η σκέψη μέσα του είναι μια σκέτη απάτη;»

Το τραγούδι αυτό του σοφού Πιττακού από τη Μυτιλήνη, το τραγουδούσαν πολύ συχνά οι αρχαίοι Έλληνες, για το χρέος ουσιαστικά του ανθρώπου να είναι πάντα «οπλισμένος», ώστε να είναι έτοιμος να πολεμήσει την κακία που συχνά συναντά στους ανθρώπους γύρω του.

Πράγματι, η ζωή του Πιττακού ήταν γεμάτη κοινωνικούς αγώνες και φημιζόταν για την πολιτική και κοινωνική σοφία του, τη σύνεση και τη χρηστότητά του αλλά και την πολεμική ανδρεία του. Παρόλο που δεν μορφώθηκε κοντά σε ονομαστούς δασκάλους, η ευφυΐα  του τον βοήθησε να αποκτήσει τόσο πολλές και βαθιές γνώσεις, ώστε συγκαταλέγεται στους Επτά Σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας.

Ζώντας τον 7ο και 6ο αιώνα π.Χ. στη Μυτιλήνη, βίωσε διαμάχες ανάμεσα στις πλούσιες και αριστοκρατικές οικογένειες για την εξουσία στο νησί. Τότε οι συμπατριώτες του τον εξέλεξαν «αισυμνήτη», δηλαδή άρχοντα-διαιτητή με αυξημένες εξουσίες και με αποστολή να κατευνάσει τις διαμάχες ανάμεσα στις «εταιρείες» των αριστοκρατικών οικογενειών.

Είναι γνωστός ο νόμος του Πιττακού που όριζε πως, αν διαπράξει κανείς αδίκημα μεθυσμένος, η τιμωρία του θα είναι διπλάσια από την τιμωρία εκείνου που διέπραξε το ίδιο αδίκημα νηφάλιος. Ήταν βέβαια ολοφάνερη η πρόθεσή του να μη μεθούν οι άνθρωποι, σ΄ έναν τόπο μάλιστα που είχε τόσο πολύ κρασί!

Είναι γνωστό επίσης πως θεωρούσε  δύο ιδιότητες του πολίτη/πολιτικού απαραίτητες-όπως και ο Σόλων ο Αθηναίος- την εξυπνάδα,  για να προβλέπει τα δυσάρεστα και έτσι να προλαβαίνει να μη γίνουν, αλλά και την ανδρεία, για να βρίσκει κανείς τρόπο να  θεραπεύει τα δυσάρεστα όταν έλθουν. Δίδαξε και το πολιτικό μεγαλείο, όταν «έπεσε στα χέρια του» ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς του αντιπάλους, ο Αλκαίος. «Η συγχώρεση είναι ανώτερη από την εκδίκηση», είπε και τον άφησε ελεύθερο.

Αλλά η σοφία του ήταν και πρακτική  και «καθημερινή». Όταν κάποιος νεαρός τον συμβουλεύτηκε για το γάμο του προβληματισμένος για δύο υποψήφιες νύφες, μια της δικής του σειράς και μια ανώτερή του κοινωνικά, η συμβουλή του Πιττακού ήταν να παντρευτεί την κοπέλα της δικής του σειράς. Οι «κακές  γλώσσες» της αρχαιότητας βέβαια, λένε, πως και  ο ίδιος ο σοφός μας υπέφερε από την περιφρόνηση της δικής του γυναίκας, που ήταν ανώτερή του κοινωνικά.

Ας θυμηθούμε όμως και περίφημα αποφθέγματά του που ήταν και είναι στο στόμα όλων των Ελλήνων και όχι μόνο.

Παρά τη σχετικά ταπεινή καταγωγή του ο Πιττακός νυμφεύθηκε την κόρη του Πενθίλου, του τελευταίου βασιλιά της Μυτιλήνης, η οποία, όπως υποστηρίζει ο Διογένης Λαέρτιος, είχε υπεροπτική στάση απέναντί του, εξ ου και όταν κάποιος νεαρός είχε δίλημμα να νυμφευθεί μια κοπέλα της τάξης του ή μια ανώτερή του ο Πιττακός τον συμβούλεψε να «μείνει μέσα στη σφαίρα του».

Είναι έργο των σοφών να προβλέψουν

τη συμφορά πριν έρθει.

Είναι έργο των γενναίων να αντιμετωπίσουν

τη συμφορά όταν έρθει.

«ἀρχή ἄνδρα δείκνυσι»

το αξίωμα κάνει φανερά τα προσόντα του κάθε ανθρώπου,

«Καιρόν γνῶθι»

μάθε να διακρίνεις την κατάλληλη στιγμή,

«Τοῖς ἐπιτηδείοις χρῷ»

να ακούς τους φίλους σου,

«Παρακαταθήκας ἀπόδος»

αγαθά που σου εμπιστεύτηκαν να τα δώσεις πίσω,

«Πιστόν γῆ, ἄπιστον θάλασσα»

αξιόπιστο πράγμα η στεριά, αναξιόπιστο η θάλασσα.

Ακούσας νόει

(Αφού πρώτα ακούσεις, κατόπιν σκέψου τι θα κάνεις)

Ανιαρόν αργία

(Η έλλειψη απασχολήσεως δημιουργεί την ανία)

Ἀνέχου ὑπὸ τῶν πλησίον μικρὰ ἐλαττούμενος

Δείχνε ανοχή στις μικρές ζημιές που σου προκαλούν οι διπλανοί σου

Ἄπληστον κέρδος

Άπληστο το κέρδος

Άριστος σύμβουλος καιρός

(Ο καλύτερος σύμβουλος είναι ο χρόνος)

Ἀργὸς μὴ ἴσθι.

Αρχή άνδρα δείκνυσι

(Η εξουσία δείχνει τον άνδρα)

Άρχων κόσμει σαυτόν

(Όταν κυβερνάς, να φροντίζεις οι πράξεις σου ν’ αποτελούν κόσμημα)

Ἀτυχοῦντι μὴ ἐπιγέλα.

Βαρύ απαιδευσία

(Είναι βαρύ πράγμα η αμορφωσιά)

Βλεβερόν ακρασία

(Η ακράτεια είναι βλαβερή)

Γελά δ’ ο μωρός καν τι μη γελοίον εί

(Γελά ο ανόητος και όταν ακόμα δεν υπάρχει κάτι το γελοίο)

Γνους πράττε

(Αφού γνωρίσεις να ενεργήσεις)

Γνῶθι σαυτόν.

Γονέας αἰδοῦ.

Γυναικὸς ἄρχε.

Δίκαιον νόει

(Να κατανοείς το δίκαιο)

Δεινὸν συνιδεῖν τὸ μέλλον, ἀσφαλὲς τὸ γενόμενον.

Δύσκολο πολύ να διακρίνεις το μέλλον· σίγουρο είναι ό,τι έγινε

Εάν τι μη τρέφη τους γονέας, άτιμος έστι

(Εάν κάποιος δεν διατρέφει τους γονείς του, είναι άτιμος)

Εγγύη παρά δ’ άττη

(Η εγγύηση που δίνεις βρίσκεται πολύ κοντά με τη συμφορά)

Το παραπάνω ρητό αποδίδεται και στον Χίλωνα τον Λακεδαιμόνιο

Ευγνώμων γίνου

(Να είσαι ευγνώμων)

Ευσέβειαν ασκείν

(Να μην παύεις ποτέ να είσαι ευσεβής)

Εύφημος ίσθι

(Να έχεις καλή φήμη)

Ἔχθραν διάλυε

Ηβών εγκρατής

(Όταν είσαι νέος να είσαι σε όλα εγκρατής)

Ἡδονῆς κράτει

Ἡ γλῶττα μὴ προτρεχέτω τοῦ νοῦ.

Θεράπευε αλήθειαν

(Να επιδιώκεις την αλήθεια)

Θεράπευε εμπειρίαν

(Να επιδιώκεις την εμπειρία)

Θεράπευε επιδεξιότητα

(Να επιδιώκει την επιδεξιότητα)

Θεράπευε επιμέλειαν

(Να επιδιώκεις την επιμέλεια)

Θεράπευε ευσέβειαν

(Να επιδιώκεις να είσαι ευσεβής)

Θεράπευε οικονομίαν

(Να επιδιώκεις την οικονομία)

Θεράπευε παιδείαν

(Να επιδιώκεις τη μόρφωση)

Θεράπευε πίστιν

(Να επιδιώκεις την πίστη, την εμπιστοσύνη)

Θεράπευε τέχνην

(Να επιδιώκεις την τέχνη)

Καιρόν γνώθι

(Μάθε να επωφελείσαι τον κατάλληλο χρόνο)

Μάθε να διακρίνεις την κατάλληλη στιγμή[1]

Κακόν ακρασία

(Είναι κακό πράγμα η ακολασία)

Κακοπραγοῦντα μὴ ὀνείδιζε· ἐπὶ γὰρ τούτοις νέμεσις θεῶν κάθηται

Άνθρωπο που δυστυχεί, μη τον ονειδίζεις: είναι από τα πράγματα που προκαλούν την αγανάκτηση και την τιμωρία των θεών.

Κολακεύειν γονείς μη όκνει

(Μη διστάζεις να επαινείς τους γονείς σου)

Μέτρω χρω

(Να κάνει κάθε τι με μέτρο)

Μηδὲν ἄγαν

Μὴ ἔριζε γονεῦσι, κἂν δίκαια λέγῃς

(Μη καυγαδίζεις με τους γονείς σου, έστω και αν δεν έχουην δίκαιο)

Μὴ ἄρχε, πρὶν ἄρχεσθαι μάθῃς.

Μὴ ἐπιθύμει ἀδυνάτων.

Μη πάσι πίστευε

(Να μην έχεις εμπιστοσύνη σε όλους)

Μη πλούττει κακώς

(Να μην αποκτάς πλούτη με κακό τρόπο)

Μὴ σπεῦδε λαλῶν

Νόμοις πείθου.

Ὅσα νεμεσᾷς τῷ πλησίον, αὐτὸς μὴ ποίει.

Ό,τι δεν σου αρέσει στους άλλους, να μην το κάνεις ο ίδιος.

Παρακαταθήκας ἀπόδος.

Αγαθά που σου εμπιστεύτηκαν, δώσ᾽ τα πίσω

Πολίτας μη θράσυνε

(Να μη διαφθείρεις τους πολίτες)

Πιστὸν γῆ, ἄπιστον θάλασσα

Αξιόπιστο πράγμα η στεριά, αναξιόπιστο η θάλασσα

Πρὸ πάντων σέβου τὸ θεῖον.

Σωφροσύνην φιλείν

(Να αγαπάς τη σωφροσύνη)

Την ευτυχία κρύπτε

(Την ευτυχία σου να τη διαφυλάττεις και να μην την διαλαλείς γιατί θα προκαλέσεις τον φθόνο)

Την κατά σαυτόν έλα

(Να νυμφευτείς αυτή που σου πρέπει)

Τον βίο οικονόμει

(Να μη σπαταλάς άδικα τη ζωή σου)

Τὸν φίλον κακῶς μὴ λέγε, μηδ᾽ εὖ τὸν ἐχθρόν· ἀσυλλόγιστον γὰρ τὸ τοιοῦτον

Μην κακολογείς φίλο, ούτε όμως να επαινείς εχθρό· γιατί κάτι τέτοιο είναι παράλογο

Τοῖς ἐπιτηδείοις χρῶ.

Να ακούς τους φίλους σου.

Φιλόσοφος γίνου

(Να επιδιώκεις τη γνώση)

Φιλήκοος ἔσο

Φίλων κριτὴς μὴ γίνου.

Φοβού τα αισχρά

(Να φοβάσαι κάθε τι που είναι ανήθικο)

Χαλεπόν εαυτόν γνώναι

(Είναι δύσκολο να γνωρίσει ένας τον εαυτό του)

Χαλεπόν εσθλόν έμμεναι

(Είναι δύσκολο να κατορθώσει κάποιος να παραμένει συνεχώς καλός)

Χάριν εκτέλει

(Να εκτελείς μια χάρη που σου ζητούν)

Αποφθέγματα - Γνωμικά – Ρητά του Πιττακού, μόνο σε Νέα Ελληνική απόδοση

Αν πάρεις όμορφη γυναίκα θα την έχεις με τους άλλους. Αν πάρεις άσχημη θα την έχεις ως τιμωρία!

Γνώριζε ότι το τρυφερό δενδράκι που γέρνει από τη θύελλα, νικά και επιβιώνει διότι υποχωρεί

Δεν υπάρχει τίποτα το βέβαιο στη ζωή, διότι κανείς δεν ζει διαρκώς με όποιο τρόπο επιθυμεί

Δεν υπάρχει τίποτε πιο από την ομόνοια

Είναι δύσκολο πράγμα να γνωρίζεις τι είναι το σωστό

Η γυναίκα είναι ένα λουλούδι που μόνο κάτω από τη σκιά μπορεί να αναπτυχθεί και να ευωδιάσει

Η έλλειψη απασχόλησης δημιουργεί την πλήξη

Μην κάθεσαι τεμπέλης, ούτε όταν είσαι πλούσιος

Να διδάσκεις και να μαθαίνεις ό,τι είιαι το καλύτερο

Να μην παύεις ποτέ να είσαι ευσεβής

Να προσπαθείτε να νικάτε αναίμακτα

Ο τρόπος που δίνεις έχει μεγαλύτερη αξία από το ίδιο το δώρο

Ο χρόνος προς δράση στον άνθρωπο είναι περιορισμένος

Όποιος νυμφεύεται μια γυναίκα ανώτερή του, δεσμεύει την ελευθερία του

Χωρίς εργασία μη κάθεσαι έστω και αν είσαι πλούσιος

Μόνο σε αρχαία Ελληνική απόδοση

Ὃ μέλλεις ποιεῖν, μὴ πρόλεγε· ἀποτυχὼν γὰρ γελασθήσῃ.

Ἀνέχου ὑπὸ τῶν πλησίον μικρὰ ἐλαττούμενος.

Τὸν φίλον κακῶς μὴ λέγε, μηδὲ τὸν ἐχθρὸν φίλον ἡγοῦ.

Ἅπερ αὐτὸς τοῖς γονεῦσι δράσεις, τὰ αὐτὰ προσδέχου παθεῖν καὶ αὐτός.

Γάμει ἐκ τῶν ὁμοίων· ἢν γὰρ ἐκ τῶν κρεισόνων γήμῃς, δεσπότας καὶ οὐ συγγενεῖς κτήσῃ.

Αρχαία και νέα Ελληνική απόδοση

Ὃ μέλλεις ποιεῖν, μὴ λέγε· ἀποτυχὼν γὰρ καταγελασθήσῃ

Μη μιλάς για ό,τι σκοπεύεις να κάνεις· γιατί αν δεν τα καταφέρεις, όλος ο κόσμος θα σε περιγελάσει.

Κτῆσαι ἀίδια· εὐσέβειαν, παιδείαν, σωφροσύνην, φρόνησιν, ἀλήθειαν, πίστιν, ἐμπειρίαν, ἐπιδεξιότητα, ἑταιρείαν, ἐπιμέλειαν, οἰκονομίαν, τέχνην.

Να αποκτάς πράγματα που δεν φθείρονται από τον χρόνο: ευσέβεια, παιδεία, σωφροσύνη, φρόνηση, αλήθεια, πίστη, πείρα, επιτηδειότητα, συνεργασία, επιμέλεια, νοικοκυροσύνη, τέχνη.

ΕΠΕΞΗΓΉΜΑΤΙΚΑ

* Αισυμνήτης

Ο αισυμνήτης ήταν, στην Ελλάδα της αρχαϊκής εποχής, άρχοντας με απόλυτες εξουσίες, τον οποίο εξέλεγε ο λαός.

Ο Αριστοτέλης αναφέρει στα «Πολιτικά» (1285a, 29-30):

Δύο μὲν οὖν εἴδη ταῦτα μοναρχίας, ἕτερον δ᾽ ὅπερ ἦν ἐν τοῖς ἀρχαίοις Ἕλλησιν, οὓς καλοῦσιν αἰσυμνήτας. ἔστι δὲ τοῦθ᾽ ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν αἱρετὴ τυραννίς, διαφέρουσα δὲ τῆς βαρβαρικῆς οὐ τῷ μὴ κατὰ νόμον ἀλλὰ τῷ μὴ πάτριος εἶναι μόνον. ἦρχον δ᾽ οἱ μὲν διὰ βίου τὴν ἀρχὴν ταύτην, οἱ δὲ μέχρι τινῶν ὡρισμένων χρόνων ἢ πράξεων, οἷον εἵλοντό ποτε Μυτιληναῖοι Πιττακὸν πρὸς τοὺς φυγάδας ὧν προειστήκεσαν Ἀντιμενίδης καὶ Ἀλκαῖος ὁ ποιητής.

Στην ομηρική Ιλιάδα τη συγκεκριμένη ιδιότητα έχουν νέοι αριστοκρατικής καταγωγής με δικαστικές αρμοδιότητες. Συναντάμε τον όρο και στην Οδύσσεια, ως αιρετούς αξιωματούχους, αποστολή των οποίων είναι η διοργάνωση και η εκτέλεση διαφόρων τελετών είτε αγώνων.:

αἰσυμνῆται δὲ κριτοὶ ἐννέα πάντες ἀνέσταν

δήμιοι, οἳ κατ᾽ ἀγῶνας ἐὺ πρήσσεσκον ἕκαστα,

λείηναν δὲ χορόν, καλὸν δ᾽ εὔρυναν ἀγῶνα.

Άτομα με αυτό το αξίωμα συναντάμε σε αιολικές πόλεις, όπως η Κύμη (είχαν την επιμέλεια των δημοσίων εθίμων). Ακόμη, στα Μέγαρα και στις πόλεις που αυτά είχαν ιδρύσει ως αποικίες, στη Μίλητο και τη Νάξο, όπου αισυμνήτης ήταν ο στεφανηφόρος επώνυμος άρχοντας, στην Τέω όπου είχε δικαστικές αρμοδιότητες. Ως πρώτος αισυμνήτης αναφέρεται ο Επιμένης στη Μίλητο, και κατόπιν ο Χαιρήμων στην Απολλωνία[ ανάγκη αποσαφήνισης ποία ακριβώς ], ο Τυννώνδας στην Εύβοια, ο Φοιβίας στη Σάμο και ο Πιττακός ο Μυτιληναίος. Επίσης ο Σόλων στην Αθήνα.

Στον 7ο αιώνα π.Χ., οι αισυμνήτες απέκτησαν ευρύτατη πολιτική εξουσία. Μπορούσαν να δρουν χωρίς την υποχρέωση να λογοδοτούν στους πολίτες, η εξουσία όμως τους είχε δοθεί με τη συγκατάθεση των πολιτών, και δεν ήταν κληρονομική. Ο αισυμνήτης διαφέρει από τον τύραννο κατά το ότι ο δεύτερος υφαρπάζει την εξουσία, επιβάλλεται με τη βία. Ο τύραννος εκπροσωπεί την επαναστατική νομιμότητα, η οποία έρχεται σε ρήξη με τις κατεστημένες εξουσίες (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές). Ο αισυμνήτης είναι ο μετριοπαθής μεταρρυθμιστής, αποστολή του δεν είναι η εκ βάθρου ανατροπή του προηγούμενου καθεστώτος. Σημειωτέον ότι και οι δύο αυτοί φορείς εξουσίας εμφανίστηκαν σε μια περίοδο, όπου υπήρχαν κοινωνικές εντάσεις μεταξύ μεγάλων γαιοκτημόνων και μικροκαλλιεργητών, ενώ η άνθιση της βιοτεχνίας, του εμπορίου και της ναυτιλίας αλλά και η επικράτηση των συναλλαγών πλέον με χρήμα αμφισβήτησαν τις έως τότε επικρατούσες ισορροπίες.

ΠΗΓΕΣ

Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Π. Δρανδάκη, τόμος Β΄, σελ. 867 (το λήμμα υπογράφει ο Γ. Δ. Καψάλης)

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τόμος 5, σελ. 118-119 (το λήμμα υπογράφει ο Γ. Κοντογιώργης)

www.pemptousia.gr

ΑΠΟ KEIMENA της ΙΩΑΝΝΑΣ ΖΟΥΛΑ

wikipedia- ελληνικά

ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

http://ellinondiktyo.blogspot.gr/2017/05/blog-post_9.html#more