Οι Προσωπογραφίες της Αθλιότητας

Δημοσιεύω μερικά πορτρέτα της επιφανούς αθλιότητας, από τη μεγάλη γκάμα που διαθέτει η Ελληνική βουλή στη συλλογή της.

ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΘΛΙΩΝ -1

«Ο προβληματισμένος»

Υλικά: Λάδι μικτή τεχνική με Βαλβολίνες και στόκο σε τελαρωμένο σώβρακο του Καμμένου, 50Χ90 εκ.

Ένα από τα πιο ρεαλιστικά πορτρέτα της αθλιότητας που συγκροτούν τη συλλογή και ίσως το πιο σημαντικό, αφού συμπυκνώνει τις περισσότερες τάσεις και τα επαναστατικά κινήματα του παρελθόντος, υπέρ της καθιέρωσης ενός νέου είδους εικονογραφικής αθλιογραφίας στην τέχνη και στην πολιτική.

Στο πορτρέτο με τον ευφάνταστο τίτλο "Ο προβληματισμένος", (θυμίζει κάτι από τον σκεπτόμενο του Ροντέν στην γλυπτική), απεικονίζεται ένας πρωθυπουργός σε ξεκάθαρη αμυντική στάση. Στο πρόσωπό του η δυσπιστία αποτυπώνεται στην γκροτέσκο έκφραση μιας γκριμάτσας προβληματισμού, που την υπερτονίζουν τα νεαντερτάλια υπερόφρυα τόξα και ένας έντονος προγναθισμός. Η γήινη χρωματολογία υποβάλει στην στατικότητα της εικόνας το ενδεχόμενο μιας εσωτερικής ψυχολογικής έκρηξης που μένει να εκφραστεί με κραυγές του τύπου "Go back κυρία Μέρκελ!". Τα χέρια διπλωμένα πεισματικά πάνω στο σώμα υπεραμύνονται της πνευματικής αρτιμέλειας του και εσωτερικεύουν τις σκέψεις για το απρόβλεπτο της συντελούμενης προδοσίας της Μακεδονίας.

Πρόκειται για ένα πορτρέτο, όπου η αθλιότητα καθιερώνεται στην τέχνη και στην πολιτική, ως αναπόσπαστο μέρος μιας σύγχρονης κοινωνίας. Παρόλα αυτά το έργο δεν είναι τελείως σύγχρονο, ούτε ριζοσπαστικά επαναστατικό, ούτε καν πλειοψηφικό. Είναι καλλιτεχνικά και πολιτικά ξεπερασμένο. Οι κύριες αναφορές του βρίσκονται στο έργο των Γάλλων ζωγράφων του β μισού του 19ου αιώνα. Έλκει στοιχεία πρώιμου ρεαλισμού από το "αιδείο" του Κουρμπέ, κάτι από τα χρώματα του Μανέ, ενώ η ψυχολογική ατμόσφαιρα φέρνει στο νου το έργο του Γκόγια και ειδικά τους πίνακες του με τα τρελοκομεία και με τους ασθενείς που φορούν ζουρλομανδύα.

Το πλατύ κούτελο του "αριστερού" επαναστάτη ρυτιδωμένο από τις έγνοιες του προλεταριάτου κλίνει προς το μέρος της εργοδοσίας. Ούτε ΝΑΤΟ, ούτε Συνδικάτο! Όπως σε μια παλιά ελληνική ταινία ο Κούρκουλος, που από αρχηγός των απεργών έγινε γκόμενος της αφεντικίνας και διευθυντής στο εργοστάσιο.

Το πορτρέτο, αν μη τι άλλο, έχει ξεχωριστή αξία για τον ρεαλισμό της αθλιότητας του. Περιέχει πολλούς -ισμούς, όπως, νεποτισμό, αμοραλισμό, ναρκισισμό, προοδευτικισμό, ρεβανσισμό, εθνομηδενισμό και κωλοπαιδισμό.

Δικαίως λοιπόν, εισάγει τον θεατή ως πρώτο έργο στην πινακοθήκη της αθλιότητας....

ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΘΛΙΩΝ -2

«Ο μεγαλοαστός»

Υλικά: Λάδι μικτή τεχνική με πριονίδι και κόλλες σε παλιολινάτσα, 60Χ100 εκ.

Το σχεδόν ολόσωμο πορτρέτο με τίτλο: "Ο μεγαλοαστός" απηχεί την πρωινή χαλαρότητα μιας εργάσιμης ημέρας. Εργάσιμης για τους άλλους βέβαια. Μια σύνθεση εσωτερικού χώρου, που ακολουθεί παλαιότερα εικονογραφικά πρότυπα, οργανώνεται γύρω από την καθιστή φιγούρα του εικονιζόμενου, που έχει μια ελαφριά κλίση προς τους άξονες των επίπλων του γραφείου, που κυριαρχούν στο φόντο. Το αποτέλεσμα εκφράζει την παθητική "αστάθεια" μιας σύγκλισης πολιτικών προθέσεων και συμφερόντων, που εξισορροπείται όμως από την κίνηση του προτεταμένου χεριού με την εφημερίδα, σημάδι αλάνθαστο, σχεδόν εμβληματικό του ενημερωμένου για τα κοινά ζητήματα. Ασχέτως βεβαίως από την φαινομενική αντίθεση με προτάσεις μομφής και άλλες προσχηματικές δικαιολογίες, ως άλλοθι της συνενοχής, η αθλιότητα της αλήθειας, ή η αλήθεια της αθλιότητας, αποκαλύπτεται από την μετεώριση ενός φλιτζανιού καφέ, προερχόμενου από την καφετιέρα της Ζήμενς.

Το πορτρέτο, δεν μπορεί να είναι πιο ενδιαφέρον από όσο το πρόσωπο που απεικονίζει. Μεταφέρει με πλατιές πινελιές και με το κάπως ιμπρεσσιονιστικό του ύφος, που αποφεύγει τις λεπτομέρειες, ειδικά των ματιών, μια ατμόσφαιρα σκηνοθετημένων εντυπώσεων που έχουν σκοπό να κολακεύσουν το μοντέλο, αμβλύνοντας την αίσθηση της εκπεμπόμενης ανισορροπίας του. Όπως έκαναν πάντα οι αυλικοί ζωγράφοι με τους προβληματικούς ηγεμόνες.

Η σύνθεση, με χρώματα φωτεινά, νεοδημοκρατικά, επιτείνει το αίσθημα της πρωϊνής χαράς, που φυσιολογικά βιώνει κάθε ημέρα ένας μεγαλοαστός, πίνοντας τον καφέ του. Γεμάτος φρεσκάδα και όρεξη για "δουλειά" αναμένει τη στιγμή που θα κυβερνήσει την Ελλάδα, ως νόμιμος διάδοχος ενός πολιτικού τζακιού. Έτοιμος με μια στομφώδη αποφασιστικότητα να λάβει από τα χέρια των Γερμανών και του αριστερού προκατόχου του, την αθλιότητα μιας προσχηματικής πρωθυπουργίας.

ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΘΛΙΩΝ -3

«Στο Οινομαγειρείον του Μαστρο-Νικόλα»

Υλικά: Λάδι μικτή τεχνική με σκόρδο και ρετσίνα σε τελάρο ψαραγοράς, 50Χ70.

Τίτλος πορτρέτου: "Στο Οινομαγειρείον του Μαστρο-Νικόλα". Ένα τυπικό δείγμα της μεταπολιτευτικής νεοελληνικιστικής ζωγραφικής, που κινείται στο χώρο της "λαϊκής" θεματογραφίας και των ηθών, των γραφικών χαρακτήρων και των επαγγελμάτων. Μοιάζει με τα λαϊκά έργα, που κάθε αξιοπρεπές οινομαγειρείο φρόντιζε να αναρτά στους τοίχους του ανάμεσα σε βαρέλια και κρεμασμένα σκόρδα, με την εικόνα του ιδιοκτήτη του, ή κάποιου προγονού του. Επιπλέον, φαίνεται να διατηρεί στοιχεία μιας αλλοιωμένης ψυχρής ευκρίνειας, που προσομοιάζει με τις επεξεργασμένες φωτογραφίες των νεκρών πάνω στους τάφους τους.

Μια κλαυσιγελούσα αφέλεια διαπερνά το πορτρέτο, χωρίς μεγάλες ψυχικές εντάσεις και αντιθέσεις, ενώ τα πάντα συμφωνούν ως προς την βουλιμία του χαρακτήρα, που εκφράζεται από την έντονη προσήλωση του βλέμματος. Η σύνθεση με την απλότητα της τετραχρωμίας, σκούρο μπλε, κόκκινο-μοβ, ώχρα και λευκό, υποβάλλει την αδυσώπητη αίσθηση μιας μετέωρης λιγούρας. Την αίσθηση αυτή επιστεγάζει ένα βουρτσοειδές, ως θαλασσίου ελέφαντος μουστάκι, γνωστό από τον παλιό σινεμά. Οι εσωτερικοί άξονες δημιουργούν ένα ανησυχητικό τρίγωνο ανάμεσα στα δύο χέρια και στο λιγουριασμένο βλέμμα, αυξάνοντας την ένταση, ενώ αποκαλύπτουν το αληθινό κέντρο του πορτρέτου, εκεί όπου καταλήγουν όλες οι συνιστώσες του συριζαϊκού Οινομαγειρείου. Στο κυπελάκι με το γλυκό. Δηλαδή στην εξουσία, συμβολικά, αλληγορικά και κυριολεκτικά.

Το πορτρέτο αποτελεί αποτύπωση μιας παραγνωρισμένης αφάνειας, που κατάφερε να εξελιχθεί σε πασίγνωστη καρικατούρα, ως ο "Πρόεδρος των Βαρελοφρόνων".

ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΘΛΙΩΝ -4

«Ο Χολερικός»

Σκατά σε τσουβαλόπανο, ακτίνας διαμέτρου 100 εκ. και σχήματος κυκλικού, για να χωράει απόλυτα χωρίς να μένει απέξω κάτι.

Σχήμα απλό, αμοιβαδικό, αποτελούμενο μόνο από άθροισμα καμπύλων χωρίς ευθείες και γωνίες. Δυο μόνο κύκλοι διαφορετικού μεγέθους εφαπτόμενοι, που δίνουν την αίσθηση ενός 8 με μικρούλικο το πάνω μέρος. Μια ρέουσα μαλθακότητα διαλύει τα όρια των σχημάτων, που ακολουθούν την αργή πτώση των εθνομηδενιστικών λιποστιβάδων και την αργή κίνηση των σάρκινων κατολισθήσεων.

Με ώχρα και πράσινο να χρωματίζουν το πλατύ μέτωπο, το γεμάτο ιδεοληψία και ψευτοδιανόηση, προσθέτοντας μια έντονη χολερικότητα σε αυτό που μοιάζει με πρόσωπο και τονίζει την ευκινησία δυο ματιών ποντικού. Τα φτενά χείλη, σαν σχισμή κουμπαρά συμπιέζονται ανάμεσα στα ημικύκλια μάγουλα, που ενώνονται δίχως διαφορά με τον λαιμό.

Προγούλι ρωμαϊκό, Λούκουλου Μπατιάτου, σε πόζα τοκογλύφου του Μεσαίωνα. Θυμίζει κάτι από την αυτάρεσκη παχυσαρκία των μορφών του ζωγράφου Fernando Botero, μόνο που δεν έχει την δική τους ευαισθησία και ελαφρότητα. Μια διάχυτη αθλιότητα που δεν βρίσκει συχνά την έκφραση της στην ελληνική εικονογραφία και για αυτό τον λόγο κατακτά επίζηλη θέση ανάμεσα στη συλλογή πορτρέτων αθλίων της βουλής...