Μια εικόνα της επαναστατημένης Αθήνας στα τέλη του 1821

Το έργο του Γάλλου αξιωματικού Jean François Maxime Raybaud ''Mémoires sur la Grèce, pour servir à l’ histoire de la guerre de l’indépendance…'', το οποίο εκδόθηκε το 1824-1825 στο Παρίσι, αποτελεί πολύτιμη πηγή για την ιστορία του ελληνικού αγώνα της ανεξαρτησίας

Κείμενο: ελc team

«Μετά από μιάμιση ώρα πορείας κατά μήκος ενός καλά ευθυγραμμισμένου μονοπατιού, όπου βρίσκονται τα θεμέλια ενός από τα δύο μεγάλα τείχη που κάποτε ένωναν την πόλη του Πειραιά, φτάσαμε στην πύλη της πόλης, την οποία φύλασσαν κάποιοι στρατιώτες, τρεις από τους οποίους άφησαν τη θέση τους για να μας οδηγήσουν στο διοικητή της έδρας…».

Ο Γάλλος φιλέλληνας Maxime Raybaud φτάνει για πρώτη φορά στην Αθήνα, υποκύπτοντας στην επιθυμία να επισκεφτεί από κοντά την πόλη της Αθηνάς. Είναι Νοέμβριος του 1821. Τα στρατεύματα του Ομέρ Βρυώνη έχουν αποσυρθεί μερικές εβδομάδες πριν, οι ελληνικές δυνάμεις έχουν ανακαταλάβει την πόλη και τώρα επιχειρούν εκ νέου την κατάληψη της Ακρόπολης:

«Αυτό το διάσημο φρούριο έχει μόνο μία είσοδο, όπως και στους αρχαίους αιώνες, δηλαδή στην πλευρά των Προπυλαίων. Λίγα πόδια μακριά, στην εξωτερική πλευρά, υπήρχε ένα καφενείο και ένα μικρό τζαμί, το οποίο οι Τούρκοι είχαν μετατρέψει σε προκεχωρημένη φρουρά και όπου πενήντα άντρες επιτηρούσαν τη διατήρηση ενός πηγαδιού που βρισκόταν λίγα γαλλικά μέτρα από την Ακρόπολη… Κατά τη διάρκεια της νύχτας πριν από την άφιξή μου, οι Έλληνες πλησίασαν σιωπηλά και επιτέθηκαν στη φρουρά του τζαμιού, μερικοί άντρες της οποίας κοιμόντουσαν. Αρκετοί Τούρκοι σφαγιάστηκαν, άλλοι επέστρεψαν στην Ακρόπολη, βρίσκοντας χρόνο να κλείσουν την πύλη…».

Τα απομεινάρια της προηγηθείσας μάχης παρέμεναν ορατά, όταν ο Raybaud επισκέπτεται την επόμενη ημέρα το μικρό τζαμί: «Οι τοίχοι και το δάπεδο ήταν ακόμη βαμμένοι με το αίμα αυτής της νυκτερινής μάχης…», σημειώνει.

 

Ο Πύργος με το ρολόι του λόρδου Έλγιν στην παλιά αγορά της Αθήνας. – Από την έκδοση: Εικόνες από την Ελλάδα 1833–1838. Υδατογραφίες του Hans Hanke από το έργο του L. Kollnberger, Ευθυμία Παπασπύρου-Καραδημητρίου (επιμ.), Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 2000, σ. 70-71, αρ. 35.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του η πολιορκία θα διαρκούσε επί μακρόν: «Πεπεισμένος ότι μόνο η πείνα, ή μάλλον η δίψα, θα έφερνε την υποταγή του εχθρού, τους παρότρυνα να διατηρήσουν τον αυστηρό αποκλεισμό για να τους εμποδίσουν να λάβουν βοήθεια από έξω, και κυρίως να αποφύγουν οποιαδήποτε απόπειρα που θα μπορούσε από δω και πέρα να είναι πολύ επιζήμια, δίχως να φέρει αποφασιστικό αποτέλεσμα».

Ο Raybaud θα εκμεταλλευτεί την ολιγοήμερη παραμονή του για να επισκεφτεί την πόλη και να περιηγηθεί τις αρχαιότητες με οδηγό τον πρόξενο της Γαλλίας: «Ο κ. Fauvel μάς ξενάγησε αρχικά στο σπίτι του και μας εξήγησε με εξαιρετική ευγένεια όσα περίεργα και αξιοσημείωτα περιείχε… Μας κράτησε για δείπνο και ήθελε να μας συνοδεύσει σε μια νέα επίσκεψη στο εσωτερικό της πόλης. Μας έδειξε, ανυψώνοντας τους ώμους του, το ρολόι που είχε χτίσει εκεί ο λόρδος Elgin για να αποζημιώσει τους Αθηναίους για τα λάφυρα που είχε αρπάξει από αυτούς. Περιηγηθήκαμε μαζί του τα ερείπια του ναού του Ολυμπίου Διός , που συνορεύουν με τη μεγάλη κατοικία του πρώην Τούρκου κυβερνήτη… Επισκεφθήκαμε την Πνύκα, το λόφο του Αρείου Πάγου, τη φυλακή που είναι γνωστή ως φυλακή του Σωκράτη, το μνημείο του Σύρου Φιλοπάππου…»

Η περιήγηση συνεχίστηκε και την επόμενη μέρα εκτός των τειχών της πόλης, στον Κεραμεικό, στην Ακαδήμεια, στον Ίππιο Κολωνό, στην παριλίσσια περιοχή: «…Διακρίναμε, όχι μακριά από αυτό το μέρος, τους δεκαέξι υπέροχους κίονες, που εξακολουθούν να ορθώνονται, του Πανθέου του Αδριανού … Σε ένα μέρος του επιστυλίου που εξακολουθεί να συνδέει τα κιονόκρανα δύο εξ αυτών των κιόνων, ένας δερβίσης της αίρεσης των Καλεντέρων είχε χτίσει μια πολυώροφη καλύβα, στην οποία αυτός ο σύγχρονος Συμεών Στυλίτης έζησε αρκετά χρόνια. Είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς θα μπορούσε να κατασκευαστεί αυτό το παλιόσπιτο σε τόσο μεγάλο ύψος και με τόσο στενή βάση».

Ο ναός του Ολυμπίου Διός. – Από την έκδοση: Edward Dodwell. Όψεις και τοπία της Ελλάδας, Μαρίνος Καχρίλας-Αργυριάδης (επιμ.), Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 2019, σ. 74-75, αρ. 29.

Τις παρατηρήσεις των περιηγητών θα έρθουν να διαταράξουν μερικές βολές από το φρούριο που θα τους αναγκάσουν να επιστρέψουν πίσω στην πόλη.

Δύο ημέρες αργότερα ο Γάλλος φιλέλληνας θα εξακολουθήσει το ταξίδι του προς την Κέα όπου θα ενωθεί με τα υπόλοιπα μέλη της αποστολής του Ολύμπου• παρά τις επίμονες προσπάθειες των προεστών της Αθήνας που: «…μου επανέφεραν τα παράπονα ότι τους εγκαταλείπαμε μόνους…».

Άποψη της Ακρόπολης από τα δυτικά. – Από την έκδοση: Edward Dodwell. Όψεις και τοπία της Ελλάδας, Μαρίνος Καχρίλας-Αργυριάδης (επιμ.), Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 2019, σ. 52-53, αρ. 18.

Ο Γάλλος αξιωματικός Jean François Maxime Raybaud έφτασε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1821. Το έργο του Mémoires sur la Grèce, pour servir à l’ histoire de la guerre de l’indépendance…, το οποίο εκδόθηκε το 1824-1825 στο Παρίσι, αποτελεί πολύτιμη πηγή για την ιστορία του ελληνικού αγώνα της ανεξαρτησίας, καθώς προσφέρει τη μαρτυρία ενός αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων, παρουσιάζοντάς τα, κατά γενική ομολογία των ιστορικών μελετητών, με μεγαλύτερη αντικειμενικότητα σε σχέση με τις διηγήσεις άλλων ξένων αξιωματικών που έλαβαν μέρος στην Ελληνική Επανάσταση. Η ελληνική μετάφραση του κειμένου εκδόθηκε από την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος με την υποστήριξη του Προγράμματος βοήθειας για εκδότες του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος (Γαλλική Πρεσβεία στην Ελλάδα).

Τα απομνημονεύματα του Maxime Raybaud διατίθενται από το Πωλητήριο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (Μέγαρο Παλαιάς Βουλής, Σταδίου 13, Πλατεία Κολοκοτρώνη) και από το ηλεκτρονικό του κατάστημα:

Jean François Maxime Raybaud Απομνημονεύματα από την Ελλάδα. Συμβολή στην ιστορία του αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας, μτφ. Παναγιώτα Σαράφη, Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 2020-2021, τ. Α΄-Β΄.

Μελέτες: Maxime Raybaud. Απομνημονεύματα από την Ελλάδα. τ. Α΄ (nhmuseum-shop.gr)

Μελέτες: Maxime Raybaud. Απομνημονεύματα από την Ελλάδα. τ. Β΄ (nhmuseum-shop.gr)

Εικονογραφικό υλικό για την Αθήνα του α΄ μισού του 19ου αι. περιλαμβάνεται στα παρακάτω λευκώματα της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος-Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, τα οποία είναι επίσης διαθέσιμα στο φυσικό και ηλεκτρονικό κατάστημα του Μουσείου:

Εικόνες από την Ελλάδα 1833–1838. Υδατογραφίες του Hans Hanke από το έργο του L. Kollnberger, Ευθυμία Παπασπύρου-Καραδημητρίου (επιμ.), Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 2000.

Λευκώματα: Εικόνες από την Ελλάδα 1833 –1838 (nhmuseum-shop.gr)

Edward Dodwell. Όψεις και τοπία της Ελλάδας, Μαρίνος Καχρίλας-Αργυριάδης (επιμ.), Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 2019.

Λευκώματα: Edward Dodwell. Όψεις και Τοπία της Ελλάδος. Views and Landscapes of Greece (nhmuseum-shop.gr)

https://elculture.gr/mia-eikona-tis-epanastatimenis-athinas-sta-teli-tou-1821/