Η ιστορία της άγνωστης Καρυάτιδας της Ελευσίνας που επίσης βρίσκεται στην Αγγλία

Το 1801 ένας Άγγλος ακαδημαϊκός, ο Έντουαρντ Κλαρκ, προχωρά στην αρπαγή ενός μοναδικού αγάλματος από την Ελευσίνα. 200 χρόνια μετά, η Καρυάτιδα παραμένει ακόμη στο Κέιμπριτζ.

Βρισκόμαστε στο 1676 μ.Χ. Η Ελευσίνα, όπως και η υπόλοιπη Ελλάδα είναι υπό τον οθωμανικό κλοιό. Χωρικοί που ζουν στην περιοχή, λοιπόν, ενώ επεξεργάζονται το χώμα πέφτουν πάνω σε ένα τεράστιο μαρμάρινο άγαλμα.

Πάνω σε αυτό είναι λαξεμένη η μορφή μιας λυγερόκορμης γυναίκας, το κεφάλι της οποίας κοσμούσε μια κίστη, ένα κυλινδρικό κουτί με γιρλάντες και στάχια για στολίδια. Οι ντόπιοι ενθουσιάζονται από το εύρημα, ωστόσο, αποφασίζουν να μην το πειράξουν και να το αφήσουν ως έχει. Θεωρούν ότι πρόκειται για ένα σημάδι ότι ο Θεός προστατεύει τις καλλιέργειές τους.

Η Καρυάτιδα της Ελευσίνας παραμένει στη θέση ως τις αρχές του 19ου αιώνα, όταν στην περιοχή καταφθάνει ένας Βρετανός ακαδημαϊκός και περιηγητής, ονόματι Έντουαρντ Κλαρκ. Όταν βλέπει το άγαλμα εντυπωσιάζεται τόσο από την ομορφιά του, αντιλαμβάνεται την τεράστια αξία του και καταστρώνει σχέδιο για να το μεταφέρει στην Αγγλία.

 

Το σχέδιο του Έντουαρντ Κλαρκ για την αρπαγή της Καρυάτιδας

Μόλις οι ντόπιοι μαθαίνουν για τις προθέσεις του εξεγείρονται, ζητώντας να μην επιτραπεί κάτι τέτοιο, καθώς θεωρούν ότι μια τέτοια κίνηση θα έφερνε κατάρα στον τόπο και καταστροφή των καλλιεργειών.

Ο τρόμος των κατοίκων της Ελευσίνας στο ενδεχόμενο αποκόλλησης του αγάλματος είναι ενδεικτικός στο βιβλίο Greek Marbles, που δημοπρατήθηκε πριν από ένα χρόνο και στο οποίο ο ίδιος ο Έντουαρντ Κλαρκ αφηγείται την υπόθεση στον φίλο και βιογράφο του, Ουίλιαμ Όττερ:

«Αφού γυρίσαμε από το Μωριά, βρήκα τη θεά θαμμένη σ’ ένα σωρό κοπριά μέχρι τ’ αφτιά. Οι βοσκοί της Ελευσίνας και μόνο που έλεγα ότι θα τη μεταφέρω, με κοιτούσαν σαν να επρόκειτο να βγάλω το φεγγάρι από την τροχιά του. Τι θα γινόταν το καλαμπόκι τους, έλεγαν, αν έπαιρναν τη γριά με το καλάθι της;»

Ο Έντουαρντ Κλαρκ, ωστόσο, ως άλλος Λόρδος Έλγιν, δείχνει ανένδοτος. Συνεργάζεται με τον Πασά, τον πληρώνει αδρά και τελικά παίρνει το πολυπόθητο για εκείνον φιρμάνι.

Έτσι, λοιπόν, επιστρέφει στην Ελευσίνα και προσλαμβάνει 100 χωρικούς για να ξεκινήσουν τις διαδικασίες. Οι ντόπιοι, όμως, παρά την έγκριση από τους Οθωμανούς διαμαρτύρονται ξανά. Τη λύση τελικά έδωσε ένας παπάς, ο οποίος σύμφωνα με τον λαϊκό μύθο, δίνει το πρώτο χτύπημα στη βάση του αγάλματος.

Οι εργάτες χωρίζονται σε δύο ομάδες των πενήντα ατόμων. Κάθονται αντικριστά και τραβούν με σχοινιά προκειμένου να ξεκολλήσουν την Καρυάτιδα. Μετά από πολλές ώρες τελικά τα καταφέρνουν. Τη μεταφέρουν στο λιμάνι της Ελευσίνας και στις 23 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου ξεκινά το ταξίδι της για την Αγγλία.

Το ναυάγιο, η φθορά και το αίτημα επαναπατρισμού

Λίγο πριν φτάσει στον προορισμό του, όμως, το πλοίο βουλιάζει. Μαζί με αυτή και το άγαλμα, το οποίο παραμένει στον βυθό της θάλασσας για δύο ολόκληρα χρόνια. Το 1803 τελικά οι Άγγλοι το ανασύρουν και το μεταφέρουν στη Δημόσια Βιβλιοθήκη του Κέιμπριτζ. Η Καρυάτιδα έχει υποστεί, όμως, σοβαρές φθορές. Οι πιο σημαντικές έχουν να κάνουν με τη μορφή του προσώπου της Καρυάτιδας, που έχει αλλοιωθεί σχεδόν ολόκληρο.

Για την αρπαγή της ο Έντουαρντ Κλαρκ κερδίζει το βραβείο «Doctor of Laws» από τη σύγκλητο του Πανεπιστημίου, ενώ το όνομά χαράσσεται στη βάση του αγάλματος. Πεθαίνει το 1822. Εβδομήντα χρόνια ακριβώς μετά, στην Ελευσίνα βρίσκεται η δεύτερη Καρυάτιδα, η οποία έχει ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά.

Για καλή τύχη όλων, το άγαλμα δεν εμφανίζει σημαντικές φθορές. Η μορφή της, σε αντίθεση με την «αδερφή» της στην Αγγλία, είναι ευκρινέστατη κάτι που μας επιτρέπει να θαυμάσουμε το κάλλος και τη λεπτομέρεια με την οποία λαξεύτηκε το συγκεκριμένο άγαλμα κατά την αρχαιότητα.

Η δεύτερη Καρυάτιδα της Ελευσίνας εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης και αποτελεί πόλο έλξης για τους επισκέπτες του. Η πρώτη βρίσκεται στο Μουσείο Fitzwilliam στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.

Τον Ιούλιο του 2022, ο Δήμος Ελευσίνας σε συνεργασία με τη διοργάνωση 2023 Ελευσίς – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης κατέθεσαν αίτημα επαναπατρισμού της Καρυάτιδας. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, δεν έχει υπάρξει κάποια εξέλιξη επί του θέματος.

https://thriassio.gr/i-istoria-tis-agnostis-karyatidas-tis-eleysinas-poy-episis-vrisketai-stin-agglia/