του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου
4.3 Οι μαγικές τελετές - Χαρακτηριστικά και εξέλιξη: Τα δύο βασικά χαρακτηριστικά της μαγείας, τα οποία βρίσκουμε να υπάρχουν εξελιγμένα μέσα σε κάθε θρησκεία, είναι οι τελετές και η τέχνη της. Η μαγική αντίληψη, όπως και κάθε θρησκευτική πίστη απευθύνονται σε δυνάμεις αντικειμενικές, δια μέσω της πίστης του υποκείμενου, αλλά πάντως σε δυνάμεις υπερβατικές, έξω από αυτό.
Η πίστη αυτή προϋποθέτει το διαχωρισμό του Εγώ από το Είναι, του υποκειμένου από το αντικείμενο για να οδηγήσει έπειτα στη μεταξύ τους συνένωση, μέσα από την τελετουργική επικοινωνία. Η συνένωση δημιουργούσε μια αίσθηση ταύτισης του υποκειμένου με το αντικείμενο, και του ειδώλου με το πρότυπό του. Αυτό σήμαινε την ανταλλαγή από το αντικείμενο προς το υποκείμενο, ενός δυναμικού πνευματικής ενέργειας, που έδινε στον άνθρωπο τη βεβαιότητα της επιτυχίας.
Η μαγική τελετή, είχε σκοπό να αποκαταστήσει την διασπασμένη ενότητα, ανάμεσα στον κόσμο και στον άνθρωπο, που υπήρξε συνέπεια της αυτοσυνειδησίας. Με την καθ-ιέρωση των τελετών και των διάφορων εκδοχών τους, που πήραν σταδιακά τη μορφή ενός αυστηρά προσδιορισμένου ιερου-τυπικού, μιας θρησκευτικής ιερο-τελεστίας, επιτυγχάνονταν η συμφιλίωση της φυλής με τις αόρατες δυνάμεις για την επίτευξη κάποιου σκοπού. Αυτό οδηγεί σε κάτι άλλο, πέρα από τη μεταφυσική πίστη. Δείχνει ότι, βασική αιτία της μαγικής τελετής υπήρξε η απόλυτη λογική της ανάγκης, σύμφωνα με την οποία ο καθένας αποζητούσε αυτό που χρειαζόταν για να επιβιώσει. Για παράδειγμα, στους λαούς που εξαρτώνταν από την γεωργία, οι τελετουργίες για την βροχή ήταν συνηθέστερες, και το ίδιο ίσχυε για όσους πολιτισμούς ζούσαν σε στεγνές ή άνυδρες περιοχές. Από την άλλη, οι τελετουργίες της φωτιάς συναντώνται πιο συχνά σε πολιτισμούς, που διαβιούσαν σε υγρά ή ψυχρά μέρη όπου οι ανάγκες ήταν διαφορετικές. Οι ίδιοι εξωτερικοί παράγοντες της διαβίωσης, καθόριζαν και τη σπουδαιότητα ενός θεού στο πάνθεον της λατρείας των μεταγενέστερων ανθρωπομορφικών θρησκειών. Στους γεωργικούς λαούς, οι μεγαλύτεροι θεοί ήταν κατά κύριο λόγο, αυτοί που σχετίζονταν με τον κύκλο της γεωργίας και της γονιμότητας. Η έλευση της πολύτιμης βροχής αποδιδόταν στη δύναμη των πιο σημαντικών από αυτούς, όπως στον Δία, ή στον Τλάλοκ, όπως και κάθε φάση του κύκλου της βλάστησης και της σποράς, που είχε προσωποποιηθεί από κάποια σπουδαία θεότητα. Στους θαλασσινούς και πολεμικούς λαούς παρατηρείται μια αντίστοιχη σύνδεση του τρόπου διαβίωσης και των ειδικών συνθηκών, με τη μορφή των εθίμων, τον χαρακτήρα της τελετής και την φυσιογνωμία της θεότητας. Όλα αυτά ακολουθούν μια αιτιοκρατική εξελικτική πορεία.
Όμως η τελετή για να είχε επιτυχές αποτέλεσμα, έπρεπε να ακολουθήσει την αυστηρή σειρά μιας ορισμένης διαδικασίας. Αυτή είχε καθ-ιερωθεί, μέσα από την θρησκευτική πείρα χιλιετιών στη μορφή ενός μαγικού λατρευτικού τυπικού, στη βάση των εθίμων και των μύθων ενός λαού, και σύμφωνα με τις ιδιαίτερες συνθήκες της ζωής του. Πέρα από τις πολιτισμικές διαφορές, προσθήκες και αφαιρέσεις της κάθε εποχής, τα βασικά συνθετικά στοιχεία των τελετών ήταν: τα μαγικά ξόρκια για την επίκληση της υπερφυσικής δύναμης, οι προσευχές, όταν οι άνθρωποι έμαθαν να προσεύχονται σε θεότητες, οι ύμνοι και η τελετουργική μουσική συνοδευόμενη από χορό, η χρήση ομοιωμάτων, μεταμφιέσεων και ιερών τελετουργικών σκευών. Όλη η τέχνη, δηλαδή, πάνω στη μαγική σκηνή της προϊστορίας. Αυτά τα στοιχεία, μέσω της επαναληπτικής δράσης προκαθορισμένων κινήσεων και οργανωμένα στη βάση μιας ορισμένης διαδικασίας, έδωσαν σταδιακά στην τελετή τα χαρακτηριστικά της αυτοτελούς μιμητικής πράξεως, που είχε αρχή, μέση και τέλος. Κυρίως, όμως, είχε νόημα. Την όρισαν ακριβώς, ως τελετή. Κατά τέτοιο τρόπο, οι τελετές, έχοντας όλα τα χαρακτηριστικά της πρωτόγονης αντίληψης και της μαγείας που συνέχισε να επιβιώνει με τις πιο θετικές και αποδεκτές της μορφές, αποτέλεσαν έκφραση της λατρείας των πρωίμων θρησκειών. Μέσα από αυτή την τελετουργική πρακτική, τέθηκαν σταδιακά οι βασικές αρχές της τέχνης, της θεατρικής δράσης, του θεατρικού χρόνου, του σκηνοθετικού χώρου και του διαχωρισμού των ρόλων των συμμετεχόντων. Στο βαθμό που, η ποίηση, ο χορός, η μουσική, η πλαστική και η ζωγραφική, όπως γνωρίζουμε, είχαν λειτουργικό και όχι διακοσμητικό ρόλο στις τελετές, διαπιστώνουμε πως η τέχνη στο σύνολό της αναδύθηκε από την ίδια πηγή, αιτία που εξηγεί και τη συγγένεια των τεχνών. Είναι πιθανόν πως οι τέχνες, τουλάχιστον στην αρχή, δε μπορούσαν να εννοηθούν έξω από το τελετουργικό τους σχήμα, με την ανεξάρτητη μορφή που τις γνωρίζουμε σήμερα.
Συμπεραίνουμε, πως η τελετή δεν ήταν μόνο το γενικό περίγραμμα
της σύνθεσης πολλών παραμέτρων που συνεργάζονταν για τον ίδιο σκοπό. Ήταν η
συνολική εικόνα της σύνθεσης των διαρθρωμένων μερών, που με τη σειρά τους
όριζαν και τον χαρακτήρα εκείνης. Το καθένα από τα στοιχεία που την συνέθεταν,
αποτελούσε με τη σειρά του συνθετικό σύνολο άλλων μορφών που υπηρετούσαν τον
ίδιο σκοπό. Οι ύμνοι, για παράδειγμα, ήταν μια σύνθεση ποιητικών μορφών που
εγκωμίαζαν την θεότητα, ο χορός μια σύνθεση συμβολικών κινήσεων που
αναπαριστούσαν την λειτουργία της στη φύση, η ζωγραφική ή η γλυπτική μια
σύνθεση αισθητικών μορφών που την απεικόνιζαν, η μαγειρική μια σύνθεση γεύσεων
που την ευχαριστούσε κ.λπ. Η τελετή, ήταν από αυτή την άποψη η απομίμηση, η
συμβολική αναπαράσταση της απόλυτης νομοτέλειας. Της ενωτικής δύναμης ολόκληρου
του κόσμου και της ζωής, που αναπαριστάνονταν μέσα από την απομίμηση ενός
αρχικού συμβάντος. Τα μέσα που χρησιμοποιούνταν για αυτό το σκοπό, ήταν επίσης
ιερά, αφού έρχονταν σε επαφή με τη δύναμη, και έτσι η τέχνη στο σύνολο της
έγινε μαγική.
Η πρωτόγονη μαγική αντίληψη, πίστευε σε μια δύναμη που διαπερνούσε τα πάντα, που η ίδια ήταν η αιτία της ύπαρξης της. Αυτό που αποκαλείται «μάνα» από κάποιους λαούς. Με το πέρασμα του χρόνου, η μαγική τελετουργία μετετράπηκε σε θρησκευτική ιερο-τελεστία. Η απρόσωπη μαγική δύναμη, έγινε δύναμη που αποδόθηκε σε ένα συγκεκριμένο τοτεμικό ζώο ή θεό, ή διασπάστηκε σε πολλές δυνάμεις που ενσαρκώθηκαν σε διάφορες θεότητες ή δαίμονες. Στις νέες θρησκείες των πιο αναπτυγμένων πολιτισμών εμφανίστηκε η πίστη στους θεούς και το στοιχείο του ιερού. Επρόκειτο για ένα τεράστιο βήμα της αυτοσυνειδησίας, που αντανακλάται στην εξωτερίκευση διάφορων ανθρώπινων χαρακτηριστικών στη μορφή και στην προσωπικότητα των θεών. Για κάποιο μεγάλο χρονικό διάστημα η τελετή, μαγική ή θρησκευτική, απευθυνόταν, είτε στην αόριστη αυτή δύναμη, ή σε έναν μορφοποιημένο θεό, ενώ συχνά μάλιστα οι δυο αντιλήψεις συνυπήρχαν. Όταν η μαγική αντίληψη της απρόσωπης δύναμης, υποκαταστάθηκε πλέον από την πίστη στους θεούς, πολλές από τις μαγικές τελετουργίες δεν ξεχάστηκαν αλλά επιβίωσαν αυτούσιες μέσα στο νέο θρησκευτικό πλαίσιο που τις αφομοίωσε, δίνοντάς τους νέο νόημα. Πολλοί από τους μύθους, προσπάθησαν να αιτιολογήσουν αυτά τα προ-θεϊστικά έθιμα και τις άγνωστες τελετουργίες που χάνονταν μέσα στο χρόνο, και την ύπαρξή τους μέσα στην θρησκευτική λατρεία, συνδέοντάς τα με τους θεούς. Η μακάβρια τελετουργία, το «μεγαρίζειν», που γίνονταν κατά τη διάρκεια των Θεσμοφορίων, εορτής της Δήμητρας, και που είχε ως σκοπό τη μαγική επίτευξη της γονιμότητας, έχει αποδειχθεί ότι ήταν προγενέστερη της λατρείας της Θεάς και κατ΄ουσίαν ετελείτο ανεξάρτητα[1]. Μια ακόμη επιβίωση της μαγικής τελετουργίας, που είναι συνήθης στον κύκλο της γονιμότητας, βρίσκουμε στην λατρεία και ενός άλλου θεού, του Διόνυσου. Κατά την διάρκεια της τελετής που γίνονταν προς τιμήν του, οι πιστοί επιδίδονταν με έκσταση σε ωμοφαγία κομματιάζοντας τα μέλη του θυσιασμένου ζώου στο οποίο πίστευαν ότι είχε ενσαρκωθεί ο ίδιος ο θεός. Τρώγοντας τις σάρκες του ενώνονταν με τον θεό, και έπαιρναν όλες τις θεϊκές του δυνάμεις. Πρόκειται για ένα είδος «μετάληψης» του θείου, μια καθαρή επιβίωση της μαγικής αντίληψης, που συναντάμε και σε μεταγενέστερες θρησκείες, όπως σε αυτή του Μίθρα ή στον Χριστιανισμό.
Η αρχική σύλληψη των τελετών στις βασικές της γραμμές παραμένει μέχρι σήμερα η ίδια. Παίρνω ένα σύγχρονο παράδειγμα, από την τελετή της χριστιανικής Θείας Ευχαριστίας, όπου γίνεται συμβολική αναπαράσταση της παράδοσης των μυστηρίων από τον Ιησού, όπως έλαβε χώρα κατά την διάρκεια του Μυστικού Δείπνου.
4.4 Είδη τελετών: Για τους πρωτόγονους λαούς οι βασικές επιδιώξεις στη ζωή, όπως φαίνεται, ήταν δύο: Πρώτον, να ενισχύσουν τη γονιμότητα των κοπαδιών και των καλλιεργειών τους για λόγους επισιτιστικούς, και δεύτερον, να εξευμενίζουν ή να αποκρούουν το θάνατο. Θα πρέπει να ήταν πολύ προφανές, όπως λέει ο Carpender, πως πριν ακόμη προκύψουν κάποιες συγκεκριμένες θεότητες ή η ιδέα της προσευχής, ότι αυτοί οι στόχοι επιτυγχάνονταν μέσω της τελετουργικής μαγείας. Οι τελετές της Βάπτισης, της Μύησης, καθώς και οι τελετουργίες της Δεύτερης Γέννησης ή Παλιγγενεσίας, οι οποίες συνδέονται με πλήρως σχηματοποιημένες θρησκείες, ανήκαν εξίσου στην εποχή της Μαγείας. Αποτελούσαν το λειτουργικό-κοινωνικό μέρος της μαγικής πρακτικής και όλες τους παρέπεμπαν στην πίστη σ΄ένα είδος μετεμψύχωσης, σε μια ζωή που προχωρά διαρκώς παραπέρα και ανανεώνεται με διαδοχικές αναγεννήσεις, κατά το πρότυπο των κύκλων της φύσης.
Σταδιακά, καθώς η θρησκευτική συνείδηση αναπτυσσόταν συνδέοντας κάθε πλευρά της ανθρώπινης ζωής και της φύσης με την θεότητα, ή επειδή άλλαζαν οι ανάγκες και οι συνθήκες, ο αριθμός και τα είδη των τελετών αυξήθηκαν. Οι τελετές, στις οποίες συμμετείχε όλη η φυλή, άρχισαν να προσλαμβάνουν πιο συγκεκριμένη μορφή και τα ειδικά χαρακτηριστικά που είχαν σχέση με το σκοπό της τέλεσής τους. Υπήρχαν τελετές εξευμενισμού και εξαγνισμών που συνδέονταν με αντιλήψεις ταμπού, αιτημάτων που συνδέονταν με προσφορές, άλλες που αναφέρονταν στο θάνατο, στην ταφή και στην αναγέννηση, στη μύηση και στην ενηλικίωση, ακόμη οι σχετικές με την σεξουαλικότητα, τον κύκλο της αναπαραγωγής και της γονιμότητας, όπως και άλλες που είχαν να κάνουν με πρακτικούς και επισιτιστικούς λόγους: επιτυχία στο κυνήγι, στον πόλεμο, για αφθονία των καρπών και επιτυχία των καλλιεργειών, όταν είχε εμφανιστεί πλέον η γεωργία. Τα εξ αντικειμένου περιεχόμενα των τελετών, καθόρισαν το εορτολόγιο, και τον κατάλληλο χρόνο για την τέλεσή τους μέσα στο διάστημα του έτους, όπως το προσδιόριζε ο κύκλος της βλάστησης και των εποχών, οι οποίες εξαρτώταν άμεσα από την δράση του ζωοδότη Ήλιου.
Είναι βέβαιο, ότι για την υποβάθμιση του κυρίαρχου ρόλου στη θρησκεία της μεγάλης θεάς Γης της μητριαρχικής περιόδου, ευθύνεται η σταδιακή επικράτηση της Ηλιολατρείας. Η ύπαρξη μιας γενικευμένης πρώϊμης λατρείας της θηλυκής δύναμης, αποδεικνύεται από τα γυναικεία αγαλματίδια της προϊστορικής εποχής, τα οποία πέρα από το συμβολισμό της γονιμότητας μπορούν να θεωρηθούν ως οι πρόδρομοι της πίστης σε μια μεγάλη θεότητα της Γης. Η Ηλιολατρεία αποτέλεσε την θρησκευτική έκφραση της νέας εποχής της πατριαρχικής φυλετικής δομής και είχε ως ιερό σύμβολο το αρσενικό ηλιακό στοιχείο. Όλες οι ηλιακές λατρείες μέχρι τις μέρες μας, μεταξύ αυτών και ο Χριστιανισμός, οργανώθηκαν γύρω από έναν πατριαρχικό, σαφή ή με πολυθεϊστικό μανδύα, μονοθεϊσμό (Δίας Πάτερ, Γιαχβέ, Άμμων-Ρα, κ.α). Πίσω από την φαινομενική αντίθεση των συμβόλων που στην κινεζική σκέψη παίρνει τη μορφή του γιν-γιανγκ, επρόκειτο για δυο αντιλήψεις που για την ουσία της κοινωνικής διαλεκτικής αντιπροσώπευαν δυο τελείως διαφορετικούς κόσμους, κοινωνικές δομές και συστήματα: αυτά «των γυναικών και των ανδρών», όπως εύστοχα επαναφέρει στη μνήμη ο Αριστοφάνης στις κωμωδίες του Λυσιστράτη και Εκκλησιάζουσες. Η Ηλιολατρεία εμφανίστηκε κατά την εποχή που ανακαλύφθηκε η γεωργία και ο ίδιος ο ήλιος απέκτησε για τον άνθρωπο ένα νέο υψηλότερο νόημα. Έτσι, οι τελετές-εορτές της γονιμότητας και της αναγέννησης τοποθετούνται χρονικά στην αρχή της άνοιξης, οι σχετικές με την γεωργία το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, ενώ οι διάφορες φάσεις του ήλιου σηματοδοτούν την ομαλή πορεία και εναλλαγή όλων αυτών, αλλά και τον αέναο ρυθμό της θείας κίνησης. Ο επαναληπτικός κύκλος της βλάστησης και των εποχών της φύσης, αποτέλεσαν την πρώτη ύλη, το φυσικό πρότυπο-εικόνα, βάση του οποίου, ή κατά μίμησή του, ο άνθρωπος προσάρμοσε και οργάνωσε συνειδητά τη ζωή του.
Σε ότι αφορά την ημέρα της ενηλικιώσεως των παιδιών, οι σύγχρονοι Αβορίγινες έχουν διάφορες τελετές που σκοπεύουν στη μύηση του αγοριού στην πνευματική ζωή της φυλής, στη γνωριμία του με τα Μυστήρια και το Μεγάλο Θεό που ζει στον Ουρανό. Η μύηση αυτή που συναντάται με διάφορες μορφές, σε όλους τους λαούς και σε όλες τις θρησκείες, όπως και το έπαθλο της ένταξης στην φυλή, αναφέρεται στο αποφασιστικό στάδιο της εκπαίδευσης του νέου. Η όλη μυητική διαδικασία εφαρμοζόμενη με διαφορετικούς τρόπους στα δυο φύλα, αποσκοπούσε στην εκπαίδευση των νέων, που θα τους επέτρεπε, έπειτα από μια συγκεκριμένη δοκιμασία να γίνουν ισότιμα μέλη, συνεχιστές της φυλετικής παράδοσης, με συμμετοχή στην κοινωνική και θρησκευτική ζωή. Στους έφηβους, η δοκιμασία είχε κυρίως τον χαρακτήρα της πολεμικής εκπαίδευσης και της αγωνιστικής ικανότητας, και ο τίτλος του πολεμιστή που του απονεμόταν, ήταν το έπαθλο της επιτυχούς προσπάθειας. Οι τελετές σκοπό είχαν να καθ-ιερώσουν την έναρξη της μυητικής περιόδου, όπως και κάθε ιεροπραξίας και να επισφραγίσουν την εγκυρότητά τους με την παρουσία της θεότητας.
4-5 Οι θυσίες και το αίμα: Ένα από τα πρώτα και πιο ουσιαστικά στοιχεία των μαγικών τελετών, ήταν οι προσφορές με τη μορφή των θυσιών. Αυτές αποτελούσαν τον κεντρικό πυρήνα γύρω από τον οποίον διαδραματίζονταν οι τελετές, και αποτελούσαν το πιο σημαντικό μέρος. Όταν ο άνθρωπος –αναγκασμένος ίσως από διάφορες αντίξοες συνθήκες- γεύθηκε για πρώτη φορά σάρκα, άλλαξε και η σχέση του απέναντι στα ζώα. Η αίσθηση ενοχής που τον κατέκλυσε, βρήκε διέξοδο στον εξευμενισμό του πνεύματος των σκοτωμένων ζώων-αδελφών και στην αντίληψη του τοτεμισμού. Στη μαγική του αντίληψη ο πρωτόγονος άνθρωπος, όχι μόνο παραδεχόταν το νόμο του «pars pro toto» (το μέρος για το όλο), δηλαδή ότι δαμάζεις ένα πλάσμα κατάσχοντας ένα μέρος του, αλλά επίσης θεωρούσε το αίμα την αληθινή ουσία της ζωής. Το αίμα των θυσιών –ειδικά το ανθρώπινο, που συχνά συνδέεται και με τον τελετουργικό κανιβαλισμό- ήταν πάντοτε η πιο πολύτιμη προσφορά των ανθρώπων προς την θεότητα, μη εξαιρουμένου και αυτού του Χριστιανισμού[2]. Όμως η αιματηρή θυσία, που έγινε άπαξ και δια παντός με το αίμα του Ιησού Χριστού, έβαλε στο περιθώριο τον θεσμό των ζωοθυσιών και της προσφοράς αίματος, ως μη αναγκαίων. Από αυτή την νεωτεριστική για την εποχή της άποψη, καταργήθηκε ο φόρος του αίματος, που ίσχυε γενικά ως τότε, συμβολοποιώντας το στην αναίμακτη θυσία, με το υποκατάστατο του οίνου, το χυμό «αίμα» της αμπέλου.
Είναι χαρακτηριστικό πως, από την αρχή, η έννοια της θυσίας συνδέθηκε με την προσφορά αίματος, για την εξασφάλιση του θηράματος. Η διαπίστωση μας οδηγεί στην βάσιμη υπόθεση πως, η θρησκευτική συνείδηση τοποθετείται χρονικά σε μια μεταγενέστερη περίοδο από εκείνη της αλλαγής της διατροφικής συνήθειας. Έχουν βρεθεί αποτυπώματα χεριών με ακρωτηριασμένα κάποια άκρα δαχτύλων σε σπήλαια της Ωρινιάκιου εποχής. Αυτή η αιματηρή τακτική, αποτελούσε ένα είδος θυσίας που σκοπό είχε την εύνοια των θεών για το μέλλον και ήταν πλατειά διαδεδομένη ακόμη και ως τα πρόσφατα χρόνια, ανάμεσα στους Αυστραλούς, στους Βουσμάνους της Ν. Αφρικής και σε μερικούς ερυθρόδερμους. Φαίνεται επομένως πιθανό ότι οι Ωρινιάκιοι άνθρωποι έχασαν τα δάχτυλά τους για ένα τέτοιο σκοπό. Εκείνη την πρώιμη εποχή το άτομο δεν υπολογιζόταν πολύ. Η θυσία, η προσφορά δηλαδή στους θεούς ενός αγαπητού προσώπου, ή ενός πολύτιμου αγγείου ή εργαλείου, προκειμένου να ευλογηθεί το άτομο ή η οικογένεια που έκανε τη θυσία, δεν εθεωρείτο κάτι πολύ σκληρό. Πρώτα ερχόταν το συμφέρον της φυλής κι αν έπρεπε να πεθάνει ένας για να σωθούν οι άλλοι, έτσι γινόταν (Γεν.κβ΄-10, Αβραάμ-Ισαάκ)-(Ιλ. 21η Ραψ). Πάντως η μαγική αντίληψη της αιματηρής θυσίας, παρέμεινε ζωντανή ακόμη και στους σύγχρονους αναπτυγμένους πολιτισμούς. Πριν από λίγα χρόνια, συνέβη να είμαι τυχαίος μάρτυρας μιας θυσίας πετεινού από τον ιδιοκτήτη μιας πολυκατοικίας στην Αθήνα, «για το στέριωμα των θεμελίων», ενώ και οι λαϊκές παραδόσεις διασώζουν πολλά τέτοια παραδείγματα, γνωστότερο των οποίων είναι, π.χ., η γνωστή ιστορία για το γεφύρι της Άρτας και η θυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα.
4-6 Λατρευτικοί χώροι: Οι τελετές απαιτούν χώρο για την πραγματοποίησή τους, και παρόλο που οι κατασκευασμένοι λατρευτικοί χώροι, εμφανίστηκαν σε μεταγενέστερη περίοδο, φαίνεται πως από την προϊστορική εποχή χρησιμοποιούνταν κατ΄επανάληψη κάποιοι συγκεκριμένοι χώροι. Ο λόγος που συνέβαινε αυτό, είναι ακριβώς ο ίδιος με εκείνον, που ίσχυε μέχρι πρόσφατα για την επιλογή του σημείου ανέγερσης ενός ναού, και έχει να κάνει με την ιερότητα του χώρου. Η ιερότητα αυτή συνδέεται, είτε με συμβάντα και εκδηλώσεις Θεοφάνιας, ή με ορισμένα έντονα μορφολογικά χαρακτηριστικά του χώρου όπως ήταν τα σπήλαια, οι κορυφές των βουνών[3], τα ηφαίστεια, τα χάσματα, οι πηγές, τα πυκνά δάση κ.α. Ορισμένα προϊστορικά σπήλαια χρησιμοποιήθηκαν για χιλιάδες χρόνια ως κοινοί λατρευτικοί χώροι, και οι βραχογραφίες τους είναι έργα πολλών γενιών μάγων-καλλιτεχνών, γεγονός που δείχνει και την συνέχεια της προϊστορικής θρησκείας. Στην Νεολιθική εποχή, άρχισαν ίσως να κατασκευάζονται και τα πρώτα οικοδομήματα που αναγνωρίζονται ως ιερά. Είναι πολύ πιθανόν ότι το Stonehenge ήταν ένα ιερό του ήλιου, απ΄όπου οι ιερείς ή οι μάγοι μπορούσαν να κάνουν τις αστρονομικές παρατηρήσεις τους. Ήταν ένα μαγικό παρατηρητήριο απ΄όπου ήταν σε θέση να καθορίσουν την ανατολή του ηλίου, όταν δεν ήταν ορατός, να καθορίσουν τις εποχές, να πουν πως τώρα είναι καιρός για φύτεμα, τώρα θα γίνουν θυσίες στο θεό-Ήλιο για να αναπτυχθούν οι καλλιέργειες κ.λ.π. Ο νεολιθικός άνθρωπος λάτρευε τον Ήλιο, τη Σελήνη, τα άστρα, τους ποταμούς και τα νερά, τα όρη και τις πεδιάδες και πάνω απ΄όλα μια μεγάλη Μητέρα-Θεά. Είναι βέβαιο ότι πίστευε πολύ στη θρησκεία του, αλλιώς δεν θα είχε μοχθήσει τόσο πολύ για να κτίσει τα μεγαλιθικά μνημεία.
(Το κείμενο αποτελεί μέρος της μελέτης μου με τον τίτλο: «ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΡΗΣΚΕΙΑ «Μια επισκόπηση της ανάπτυξης του πολιτισμού». Α΄ Μέρος: ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ, Κεφ. 4. Η ΜΑΓΕΙΑ ΚΑΙ Η ΜΑΓΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ, παρ. 4.3. 4.4, 4.5, 4.6)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου