Χρώμα και Οπτική Αρμονία στη Ζωγραφική

Γράφτηκε από την  Αναστασία Βουτσά

Στον χώρο της τέχνης το χρώμα είναι ένα από τα βασικότερα στοιχεία που απασχολούν τους καλλιτέχνες. Ανάμεσα στα μαθήματα που παρακολουθούν οι φοιτητές στις σχολές Καλών Τεχνών σε ολόκληρο τον κόσμο, ένα από τα βασικότερα μαθήματα είναι εκείνο που σχετίζεται με την Θεωρία του χρώματος.

Η θεωρία του χρώματος συχνά σχετίζεται με πολλούς και διάφορους ορισμούς, έννοιες και τεχνικές που θα μπορούσαν να γεμίσουν τις σελίδες από αρκετές εγκυκλοπαίδειες. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες βασικές θεωρίες που κατηγοριοποιούν την θεωρία και την χρήση του χρώματος στην τέχνη - ιδιαίτερα στο καλλιτεχνικό μέσο της ζωγραφικής- που συμβάλουν στη λογική και πιο εύκολη χρήση του κάθε χρώματος ανάλογα με το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο χρησιμοποιείται το κάθε χρώμα από τον καλλιτέχνη.

Η θεωρία του χρώματος δημιουργεί μια λογική δομή που αφορά στο χρώμα. Συχνά, για τις συνθέσεις που αποτελούνται από περισσότερα του ενός στοιχεία, τα επιμέρους στοιχεία μπορούν να μπουν σε μια λογική σειρά με βάση το χρώμα και το χρώμα του κάθε στοιχείου να αποφασιστεί σε συνάρτηση με τα υπόλοιπα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μπορεί να είναι μια «νεκρή φύση» με φρούτα όπου όλα τα στοιχεία που την απαρτίζουν αποτελούνται από τις σχέσεις των μεταξύ τους χρωμάτων.

Για όσους πιθανόν δεν γνωρίζουν, τα χρώματα στην τέχνη διακρίνονται σε «βασικά» και «συμπληρωματικά». Τα βασικά χρώματα είναι το κόκκινο, το κίτρινο και το μπλε, ενώ τα συμπληρωματικά είναι το πορτοκαλί, το πράσινο και το βιολέ. Τα συμπληρωματικά χρώματα προκύπτουν από τη μίξη δύο βασικών χρωμάτων. Έτσι το πορτοκαλί δημιουργείται από το κόκκινο και το κίτρινο, το πράσινο από το κίτρινο και το μπλε, και το βιολέ από τον συνδυασμό του κόκκινου και του μπλε. Υπάρχουν και τα τριτογενή χρώματα που προκύπτουν από το συνδυασμό ενός βασικού με ένα συμπληρωματικό χρώμα.

 

Κύκλος Χρωμάτων

Οι κανόνες και οι όροι που σχετίζονται με το χρώμα και χρησιμοποιούνται κατά γενικό κανόνα στον χώρο της ζωγραφικής είναι πολλοί και διαφορετικοί. Σε αυτό το άρθρο ωστόσο, καλό θα ήταν να συγκεντρωθούμε στην οπτική αρμονία που δημιουργεί το στοιχείο του χρώματος σε ένα ζωγραφικό έργο τέχνης.

Για να μελετήσουμε την αρμονία που δημιουργεί το στοιχείου του χρώματος στη ζωγραφική, καλό θα ήταν να διευκρινίσουμε λίγο τον όρο «αρμονία». Η αρμονία θα μπορούσε να οριστεί ως μια ευχάριστη διάταξη των μερών από τα οποία αποτελείται ένα σύνολο (είτε μιλάμε για μουσική, είτε για ποίηση, είτε για τέχνη γενικότερα).

Στην οπτική εμπειρία -και στην περίπτωσή μας στον χώρο της ζωγραφικής- αρμονία είναι εκείνο το στοιχείο που ευχαριστεί το μάτι. Προσκαλεί τον θεατή να στρέψει το βλέμμα του σε ένα έργο και δημιουργεί μια υποσυνείδητη αίσθηση τάξης και ισορροπίας στην οπτική εμπειρία.

Όταν κάτι δεν είναι αρμονικό καταλήγει σε ένα «βαρετό» ή «χαοτικό» αποτέλεσμα. Σε μια ακραία προσέγγιση του μη αρμονικού, ο θεατής ασυνείδητα αποστρέφει το βλέμμα του από το έργο. Έτσι, ο ανθρώπινος εγκέφαλος «επιλέγει» να απορρίψει την εικόνα του «μη αρμονικού έργου.

 

Paul Cézanne, Still Life With Apples, c. 1890

Ο λόγος που ο ανθρώπινος εγκέφαλος από μόνος του «επιλέγει» να απορρίψει την μη-αρμονική εικόνα είναι επειδή το ανθρώπινο μάτι έχει συνηθίσει να ακολουθεί μια λογική σειρά που στηρίζεται σε μια λογική δομή των πραγμάτων. Έτσι, η χρωματική αρμονία φέρνει οπτικό ενδιαφέρον στο ανθρώπινο μάτι σε συνδυασμό με την αίσθηση της τάξης και της ισορροπίας. Εν ολίγοις, η αρμονία είναι μια δυναμική ισορροπία.

Το χρώμα είναι ένα από τα πιο δυναμικά στοιχεία σε ένα έργο ζωγραφικής. Η υλικότητα του χρώματος πολλές φορές είναι ικανή να συστήσει εξολοκλήρου ένα ζωγραφικό έργο. Πολλοί είναι επίσης και οι καλλιτέχνες που μελετούν για χρόνια την θεωρία του χρώματος και με καθημερινή εξάσκηση προσπαθούν να επιτύχουν ένα άρτιο αποτέλεσμα.

 Αναστασία Βουτσά (Εικαστικός - Μουσειολόγος) 

http://www.artmag.gr/articles/art-articles/about-art/item/6877-xroma-kai-optiki-armonia-sti-zografiki