Ο «Κούρος» στον Απόλλωνα της Νάξου

 

του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Σε απόσταση περίπου 35 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Χώρας της Νάξου κοντά στο παραθαλάσσιο χωριό Απόλλωνας, βρίσκεται ο μεγαλύτερος από τους τρεις Κούρους που έχουν βρεθεί στο νησί.

Στη Νάξο μπορούμε να δούμε τρεις γιγαντιαίους και ημιτελείς Κούρους, δηλαδή αγάλματα νέων ανδρών. Και τα τρία αγάλματα χρονολογούνται στην Αρχαϊκή περίοδο (7ος-6ος αιώνας π.Χ.) και βρίσκονται στις θέσεις που κάποτε άρχισαν να σμιλεύονται, χωρίς ποτέ, όμως, να τελειώσουν.

Οι δύο από αυτούς βρίσκονται στη θέση Φλεριό, κοντά στο χωριό Μέλανες σε απόσταση περίπου 9 χιλιόμετρα από την Χώρα, ενώ ο τρίτος, όπως είπαμε, βρίσκεται στον Απόλλωνα. Τον ένα από τους δυο Κούρους στο Φλεριό είναι αρκετά δύσκολο να τον δούμε γιατί βρίσκεται σε μέρος με δύσκολη πρόσβαση. Τον άλλο, ο οποίος χρονολογείται στον 7ο π.Χ. αιώνα και έχει μήκος περίπου 6,5 μέτρα, τον βλέπουμε «ξαπλωμένο» στο έδαφος μέσα σε ένα χωράφι γεμάτο ελιές, ιδιοκτησία της οικογένειας Κονδύλη, στην ίδια θέση που τον δούλευε ο αρχαίος τεχνίτης. Τον Κούρο αυτόν ονόμασαν «Έλληνα», λόγω του εντυπωσιακού μεγέθους και της δύναμης που αποπνέει ως γλυπτό.

 Ο Κούρος στον Απόλλωνα, τον οποίο επισκέφτηκα, πριν από λίγες ημέρες, έχει μήκος σχεδόν 10,5 μέτρα και χρονολογείται από τον 6ο π.Χ. αιώνα. Βρίσκεται κοντά στην είσοδο ενός παλιού λατομείου μαρμάρου, αρκετά κοντά στο χωριό το οποίο διέθετε αρχαίο λιμάνι για τη φόρτωση και εξαγωγή προς την Δήλο και στην υπόλοιπη Ελλάδα όγκων μαρμάρου ή και αγαλμάτων, όπως ο εν λόγω Κούρος. Είχε επίσης και λιθόστρωτο καλντερίμι για τη μεταφορά τους με κυλίνδρους στα πλοία.

Όσον αφορά την ονομασία «Κούρος» οφείλεται περισσότερο σε ορισμένες μορφολογικές ομοιότητες με τα σχετικά έργα των Κούρων, παρά στην ουσία.  Άλλωστε ανήκουν όλα στην ίδια περίπου αρχαϊκή εποχή. Το άγαλμα απεικονίζει έναν ενήλικο γενειοφόρο άνδρα με ολόσωμο ένδυμα και είναι φανερό ότι δεν πρόκειται για έναν Κούρο (νεαρό άτομο), αλλά ούτε ακόμα και για ένα άγαλμα του Απόλλωνα, όπως διατείνονται εσφαλμένα κάποιοι, αφού ο Απόλλωνας απεικονίζεται πάντα αγένειος. Το πιθανότερο είναι, κατά τη γνώμη μου, ότι παριστάνει τον Διόνυσο, όπως δείχνουν η πλούσια γενειάδα και η μακριά κώμη του. Ας μην ξεχνάμε, ότι εκτός από τον Απόλλωνα και την Δήμητρα ήταν πολύ δημοφιλής και ο Διόνυσος που λατρευόταν έντονα στην Νάξο σε ναό του που υπήρχε κοντά στην Χώρα, όπως επίσης και η μυθολογική σχέση του με το νησί και με την Αριάδνη.

Ίσως το άγαλμα να προοριζόταν για κάποιον τέτοιον ναό. Για να συλλάβουμε όμως, το τεράστιο μέγεθος και να κατανοήσουμε το σχήμα του ημιτελούς αγάλματος πρέπει να το δούμε από κάποια απόσταση, γιατί από κοντά το βλέπουμε ως ένα τεράστιο πέτρινο όγκο. Ο πιθανότερος λόγος που το άγαλμα αυτό εγκαταλείφθηκε ημιτελές είναι το γεγονός ότι κατά την διάρκεια της επεξεργασίας του παρουσίασε μεγάλες ρωγμές και έτσι το άφησαν ημιτελές στο σημείο που το δούλευαν.

Τελειώνοντας τη μικρή αυτή αναφορά για τον «Κούρο» στον Απόλλωνα, δεν γίνεται να μην αναφερθώ και σε ένα γεγονός που μου προκάλεσε αλγεινή εντύπωση κατά την παραμονή μου στον αφύλακτο αρχαιολογικό χώρο. Το γεγονός, δηλαδή, ότι διάφοροι απερίσκεπτοι και αναίσθητοι τουρίστες-επισκέπτες του μνημείου ανέβαιναν και περπατούσαν, ή κάθονταν στο πρόσωπο του γλυπτού για να βγάλουν φωτογραφίες. Χωρίς μια περίφραξη, μια στοιχειώδη προστασία, αφημένο από τον Δήμο, την αρχαιολογική αρχή και το υπουργείο του Πολιτισμού στην τύχη του. Ήρθε η ώρα να φανούν φιλότιμοι και να το προστατέψουν. Αν όχι, τότε, αυτό που σεβάστηκε ο πανδαμάτωρ χρόνος για 2.600 χρόνια, σε λίγες δεκαετίες θα χάσει τη μορφή του κάτω από τις σόλες των βαρβάρων που ανεβαίνουν πάνω του.