Μέσα στον πιο αρχαίο ελαιώνα της Αττικής

 Άνοιξη στον αρχαίο ελαιώνα: Σε πρώτο πλάνο τα απομεινάρια του ναού του Αγίου Γεωργίου.

Η φυσική και η ανθρώπινη ιστορία της Αττικής συνυπάρχουν αρμονικά στα Μέγαρα, εκεί όπου βυζαντινά ξωκλήσια «ξεφυτρώνουν» ανάμεσα σε υπεραιωνόβια δέντρα

Ισαβέλλα Ζαμπετάκη

Ανάμεσα στο όρος Πατέρας, που αποτελεί προέκταση της Πάρνηθας, και τα Γεράνεια όρη, εκατοντάδες χιλιάδες λιόδεντρα απλώνονται μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι. Μπορεί να μην είναι γνωστό στο ευρύ κοινό, ο μεγαλύτερος όμως σωζόμενος αρχαίος ελαιώνας της Αττικής βρίσκεται στα Μέγαρα και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή Καψαλός που διασχίζουμε αυτή τη στιγμή. Ο Ηλίας Πέγκος, γεωπόνος που εδώ και μία δεκαετία μελετά συστηματικά τα λιόφυτα της περιοχής, σταματά στα κατάλληλα σημεία για να μας δείξει κάποια από τα πιο εντυπωσιακά δέντρα. Πρόκειται για χιλιόχρονες ελιές, ο κορμός των οποίων παίρνει σχήματα που θυμίζουν περίτεχνα γλυπτά. Σε κάποιες περιπτώσεις, μετράμε ακόμα και πέντε «κορμούς» που περιστοιχίζουν το κενό όπου υπήρχε χιλιετίες πριν ο αρχικός, κεντρικός κορμός του δέντρου. Σε άλλες, το σώμα του δέντρου θυμίζει αψίδα ή περιστρέφεται με τη χαρακτηριστική γοητεία που αποκτούν τα λιόδεντρα με το πέρασμα των αιώνων.

Αναζητώντας τα ίχνη του αρχαίου συστήματος ύδρευσης του Ευπαλίνου.

Ο Ηλίας έχει καταγράψει περίπου 100 αρχαίες ελιές στα Μέγαρα και έχει μελετήσει σε βάθος την ιστορία και τη σύνδεσή τους με τον τόπο. Δείχνοντάς μου δύο δέντρα σε απόσταση κάποιων δεκάδων μέτρων, με προσκαλεί να διακρίνω ποιο ανήκει στην ποικιλία Μαύρα Δεντρά. Πρόκειται για αρχαίο είδος ελιάς που ευδοκιμεί στα Μέγαρα και έχει πιο σκούρο χρώμα φυλλώματος από τη Μεγαρίτικη, τη βασική τοπική ποικιλία. Σκανάροντας με τα μάτια τον ορίζοντα, για να δω αν μπορώ να εντοπίσω κι άλλα Μαύρα Δεντρά, εντυπωσιάζομαι από το εύρος τους πεδίου. Την ορατότητα αυτή ευνοεί η αραιή φύτευση των δέντρων, που αποδίδεται, όπως εξηγεί ο Ηλίας, σε νόμο που είχε θεσπίσει ο Σόλωνας και προέβλεπε κενό εννέα μέτρων ανάμεσα στους κορμούς τους.

Η βυζαντινής εποχής εκκλησία του Αγίου Αθανασίου.

Στον ελαιώνα των Μεγάρων έχουν αποτυπωθεί και πιο πρόσφατα στάδια της ιστορίας. Ρωτώ τον Ηλία για τους αριθμούς που φέρουν στους κορμούς τους οι περισσότερες ελιές και μου εξηγεί ότι παραπέμπουν στους ιδιοκτήτες τους. Αυτές οι πολύ μικρές ιδιοκτησίες προέκυψαν αφού κάθε οικογένεια φρόντιζε να μοιράσει την περιουσία της με τέτοιο τρόπο ώστε όλα τα μέλη της να πάρουν κάποια δέντρα στα πιο γόνιμα σημεία του ελαιώνα. Η περιοχή δεχόταν λίγες βροχοπτώσεις από την αρχαιότητα, κάνοντας την καλλιέργεια αρκετά απαιτητική. Εκεί όμως έρχεται να συμπληρώσει την εικόνα μία ακόμα ιδιαιτερότητα των Μεγάρων: το πρωτότυπο σύστημα ύδρευσης που έφτιαξε εδώ ο Ευπαλίνος.

Ο γεωπόνος και ξεναγός μας Ηλίας Πέγκος.

Λέγεται ότι αυτό ήταν το πρώτο μεγάλο έργο του αρχαίου μηχανικού που καταγόταν από τα Μέγαρα και στο οποίο η πόλη όφειλε την υδροδότησή της μέχρι και τη δεκαετία του 1960.

Στο σύστημα που επινόησε ο αρχαίος μηχανικός Ευπαλίνος όφειλε η πόλη των Μεγάρων την υδροδότησή της μέχρι και τη δεκαετία του 1960.

Πρόκειται για μια σειρά από λίθινους αγωγούς λαξεμένους σε βάθος λίγων μέτρων κάτω από το έδαφος. Το νερό της βροχής φιλτραριζόταν μέσα από τα φυσικά πετρώματα και στη συνέχεια, μέσα από ένα ευρύ δίκτυο αγωγών, κυλούσε προς την πόλη. Βγαίνοντας από τον ελαιώνα, συναντάμε ένα κομμάτι γης σπαρμένο με άνηθο. Κοιτώ απορημένη τον Ηλία και μου εξηγεί ότι κάποιοι καλλιεργητές φυτεύουν και άλλα είδη ανάμεσα στις ελιές. Στην αρχαιότητα, μάλιστα, τα Μέγαρα φημίζονταν για την παραγωγή κρεμμυδιών και σκόρδου. Και ο ίδιος ασχολείται επαγγελματικά με τις καλλιέργειες της οικογένειάς του, χωρίς αυτό να αναιρεί το όνειρό του να προστατευτεί και να αναδειχθεί ο σημαντικότερος από τους εναπομείναντες αρχαίους ελαιώνες της Αττικής.

Για τη συνέχεια εδώ:

https://ellinondiktyo.blogspot.com/2024/05/blog-post_25.html