Ποιος ήταν ο ακριβής πληθυσμός στην Αθήνα την περίοδο της Τουρκοκρατίας

Ποιος ήταν ο ακριβής πληθυσμός στην Αθήνα την περίοδο της Τουρκοκρατίας - Σε μία  μελέτη ανασυστήνεται το σκηνικό.

Τα στοιχεία για τον πληθυσμό

«Ένας θεός κι ένας δαίμονας στις φλέβες του υπόδουλου ελληνισμού» - Μεγάλα κεφάλαια της ελληνικής Ιστορίας στα... ψιλά της οθωμανικής κατοχής Ο ακριβής πληθυσμός της Αθήνας την περίοδο της τουρκοκρατίας είναι σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες... Επίσημες απογραφές δε γίνονται. Οι Οθωμανοί ουδόλως ενδιαφέρονται για καταγραφή γεννήσεων και θανάτων, ώστε να κρατούν κιτάπια, και οι σχετικές, όποιες, καταχωρίσεις των Ελλήνων της πόλης έχουν περάσει ήδη, από τις πρώτες κιόλας δεκαετίες της τυραννίας, από... 40 κύματα (διενέξεις, πυρκαγιές, λιμούς, εγκαταλείψεις κ.ά.), οπότε θα ήταν μάλλον απίθανο να διασωθούν.

ΑΘΗΝΑΙ C. F. von Kügelgen ΤΟ 1820

Πηγές πληροφοριών περί τον αστικό πληθυσμό αποτελούν κυρίως οι εκτιμήσεις ντόπιων χρονικογράφων, τις οποίες αποτυπώνουν σε δημοσιοποιημένες αναφορές τους ή σε ημερολόγια, που διασώθηκαν από τους απογόνους τους, και οι καταγραφές των ξένων περιηγητών. Το μόνο σίγουρο είναι πως στην Αθήνα οι Έλληνες είναι πολλοί περισσότεροι των Τούρκων και μάλλον αποτελούν τα 3/4 του συνολικού πληθυσμού της πόλης. Ο δε Γάλλος διπλωμάτης Λουί Ντεγιέ (Louis Desahyes), ο οποίος βρίσκεται εδώ το 1625, δεν αναφέρει καν τουρκικό πληθυσμό. Πάντως, για την πόλη την περίοδο της αλώσεως ουδεμία πληροφορία σώζεται. Τα πρώτα στοιχεία χρονολογούνται τον 16ο αι.

ΑΘΗΝΑΙ 1835

Ο Γερμανός ελληνοδίφης Μαρτίνος Κρούσιος (Martin Crusius) κάνει λόγο για 6.000 κατοίκους της Αθήνας, σε αντίθεση με τον νομικό και φιλόλογο, αξιωματούχο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Θεοδόση Ζυγομαλά, ο οποίος τους υπολογίζει σε 1.000, και τον λόγιο Σίμωνα Καβάσιλα, που “μετράει” «12.000 άνδρες». Από την άλλη, το χρονικό του Οξωνίου αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια τριετούς λιμού (1554-1556) έχουν πεθάνει 10.000 κάτοικοι, αριθμός ο οποίος εκτιμάται ότι εκ παραδρομής αλλοιώθηκε με την προσθήκη ενός μηδενικού και ότι στην πραγματικότητα, οι νεκροί από τον λιμό ήσαν 1.000. Αλλά και πάλι, το περίφημο λίθινο χρονικό (πληροφορία χαραγμένη σε μάρμαρο) κάνει λόγο για χιλιάδες νεκρούς από τον λιμό του 1555. Τον 17ο αι., πάντως, ο Γάλλος ιστοριογράφος της Βασιλικής Ακαδημίας Ζωγραφικής Αντρέ Ζορζ Γκιγιέ (André Georges Guillet) σημειώνει ότι η Αθήνα κατοικείται από 15.000-16.000 κατοίκους, εκ των οποίων οι 1.000-1.200 Τούρκοι. Προσθέτει ότι είναι η πολυπληθέστερη πόλη της Ελλάδας και πως στα χωριά η αναλογία Ελλήνων και Τούρκων είναι 400 προς έναν. Ο Γκιγιέ μάλιστα απαντά και σ’ εκείνους που υποστηρίζουν ότι η Αθήνα είναι πόλη με μικρό πληθυσμό:

«Ως προς τον αριθμό των κατοίκων εθαύμασα αναγνούς πολλάκις, ότι αι Αθήναι ήσαν έρημοι. Βεβαιότατα οι ταύτα γράφοντες περιηγηταί μόλις ελθόντες εις την πόλιν εξήλθον, ίσως αφίκοντο κατά βροχεράν ημέραν, ότε ουδείς ευρίσκετο εις την οδόν, ή μάλλον εν καιρώ επιδημίας, καθ’ ην οι κάτοικοι κατέφευγον εις τα εξοχικάς οικίας των». Παραθέτοντας διάφορες εκτιμήσεις περί τον πληθυσμό της πόλης, ο ακαδημαϊκός Δημήτρης Καμπούρογλου (“Η Ιστορία των Αθηναίων”) καταλήγει ότι οι κάτοικοι των  Αθηνών στα τέλη του 16ου αι. θα πρέπει να είναι περί τους 20.000, εκ των οποίων 3.500 Τούρκοι, 500 μαύροι, αθίγγανοι και Φράγκοι και 16.000 Έλληνες. Τα δε σπιτικά εκτιμώνται σε 2.500, αν υπολογίσει κανείς το λιγότερο 8 μέλη στο καθένα, σε περίοδο κατά την οποία τα παιδιά, ακόμη και νυμφευμένα, περιβάλλουν τον πατριάρχη. Ωστόσο, κατά το δεύτερο έτος της Επαναστάσεως, το 1822, οι Έλληνες κάτοικοι της Αθήνας είναι σχεδόν σίγουρο ότι έχουν μειωθεί στους 10.000, σύμφωνα με επίσημο σημείωμα ιερέων των συνοικιών της πόλης, το οποίο “φιλοξενεί” στο έργο του “Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας” ο ιστορικός μελετητής, διατελέσας και πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Σπυρίδων Λάμπρου.

Για τη συνέχεια εδώ:

 https://ellinondiktyo.blogspot.com/2025/07/blog-post_14.html