Πρωτόλεια: Από την πρώιμη γραφή στο ώριμο έργο

 Στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138

Η Τράπεζα της Ελλάδος, το Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου και το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζουν την έκθεση με τίτλο «Πρωτόλεια. Από την πρώιμη γραφή στο ώριμο έργο», που θα φιλοξενηθεί στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138.

Η έκθεση θα εγκαινιαστεί την Παρασκευή 3 Οκτωβρίου 2025 στις 19:30 από τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα, τον Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου Δημήτριο Π. Μαντζούνη και την Πρόεδρο της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη Ειρήνη Γερουλάνου.

Την επιμέλεια της έκθεσης έχουν η Χάρις Κανελλοπούλου (επιστημονική υπεύθυνη και επιμελήτρια της Συλλογής έργων τέχνης της Τράπεζας της Ελλάδος), η Ειρήνη Οράτη (καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου) και ο Κωνσταντίνος Παπαχρίστου, επιμελητής της Πινακοθήκης Γκίκα του Μουσείου Μπενάκη

Βάσω Κατράκη, «Γυναίκες στον ελαιώνα», περ. 1941-1942. Συλλογή οικογένειας Μαριάννας Κατράκη Δεσποτίδη.

Για την έκθεση

Η έκθεση «Πρωτόλεια. Από την πρώιμη γραφή στο ώριμο έργο», ιδιαίτερη και πρωτότυπη, με βάση στην ελληνική ζωγραφική και χαρακτική, αναζητά, μελετά και αναδεικνύει τις ιδέες, τα μοτίβα και τα χαρακτηριστικά που εμφανίστηκαν νωρίς στα πρώιμα έργα έντεκα Ελλήνων καλλιτεχνών, για να «ριζώσουν» σταδιακά στην ώριμη εικαστική γλώσσα τους.

Πρόκειται για τους Σπύρο Βασιλείου, Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, Γιάννη Τσαρούχη, Γιάννη Μόραλη, Α. Τάσσο, Βάσω Κατράκη, Γιάννη Σπυρόπουλο, Αλέκο Κοντόπουλο, Δημήτρη Μυταρά, Γιάννη Γαΐτη και Χρύσα Ρωμανού.

Τα «Πρωτόλεια» είναι αποτέλεσμα συνεργασίας τριών φορέων και των επιμελητών τους, οι οποίοι επέλεξαν αρχικά αυτές τις έντεκα καλλιτεχνικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, με γνώμονα τη σημαντική παρουσία τους στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης. Στην έκθεση επιδιώκεται η επιστροφή στην αρχή της πορείας αυτών των καλλιτεχνών και στις πρωτόλειες αναζητήσεις τους, για να διερευνηθεί το εξής: Ποια είναι τα πρώτα δημιουργικά και εκφραστικά στοιχεία που εμφανίστηκαν στο έργο τους και πώς αυτά εισχώρησαν στη μεταγενέστερη αναγνωρισμένη εικαστική γραφή τους;

Γιάννης Τσαρούχης, «Νεκρή φύση με κόκκινο ρουμπινί φόντο», 1934-1935. Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη.

Για την απάντηση στο ερώτημα αυτό, οι συνεπιμελητές της έκθεσης απεύθυναν πρόσκληση έρευνας και συγγραφής σε αξιόλογους ιστορικούς και θεωρητικούς της τέχνης, επιζητώντας και τη δική τους οπτική επί του θέματος.

 

Κατά αυτόν τον τρόπο, για τη μελέτη των πρωτολείων δημιουργήθηκαν τα ακόλουθα «ζεύγη»:

-Σπύρος Βασιλείου · Άννυ Μάλαμα

-Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας · Εβίτα Αράπογλου και Ιωάννα Μωραΐτη

-Γιάννης Τσαρούχης · Άννα Καφέτση

-Γιάννης Μόραλης · Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος

-Α. Τάσσος · Γιάννης Μπόλης

-Βάσω Κατράκη · Σπύρος Μοσχονάς

-Γιάννης Σπυρόπουλος · Όλγα Δανιηλοπούλου

-Αλέκος Κοντόπουλος · Μπία Παπαδοπούλου

-Δημήτρης Μυταράς · Αρετή Λεοπούλου

-Γιάννης Γαΐτης · Έλενα Χαμαλίδη

-Χρύσα Ρωμανού · Πολύνα Κοσμαδάκη

Μέσα από τις επιλογές των ιστορικών της τέχνης, διαμορφώθηκαν οι μικρές «κυψέλες»-ενότητες της έκθεσης, στις οποίες σχέδια, ζωγραφικά και χαρακτικά έργα, αδημοσίευτα ή αφανή, αλλά και καθ’ όλα γνώριμα, αποκρυπτογραφούν για τον θεατή τα στοιχεία που τροφοδοτούν την πρώτη αντίληψη περί πρωτολείων: το μοτίβο που επανέρχεται, την ιδέα που επαναχρησιμοποιείται μέσα από διαφορετικά συμφραζόμενα, έχοντας αντλήσει τη δύναμή της από την πρώιμη προσπάθεια καθενός και καθεμιάς δημιουργού.

Τα πρώιμα εικαστικά έργα περιέχουν θησαυρούς, ίσως απρόσιτους την ώρα της δημιουργίας τους, όμως σίγουρα πολύτιμους και άξιους να επανεκτιμηθούν σε συνάρτηση με το ώριμο έργο. Τα πρωτόλεια προσφέρουν μια πρόταση μελέτης και αξιολόγησης του έργου συνολικά, η οποία δεν αφορά αποκλειστικά την επιστροφή στο νεαρό, «άγουρο», παρελθόν του εκάστοτε δημιουργού για την ανακάλυψή του και μόνο. Κυρίως επιδιώκει να μας προσφέρει έναν πρωτότυπο, ενδεχομένως εναλλακτικό, τρόπο αναστοχασμού γύρω από ένα, κατά τα άλλα, γνωστό καλλιτεχνικό έργο.

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, «Οι πλύστρες», 1946. Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα.

Ο κατάλογος

Ο πλήρως εικονογραφημένος κατάλογος της έκθεσης, έκδοσης της Τράπεζας της Ελλάδος, που κυκλοφορεί στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα, περιλαμβάνει το εισαγωγικό κείμενο των συνεπιμελητών της έκθεσης (Χάριτος Κανελλοπούλου, Ειρήνης Οράτη, Κωνσταντίνου Παπαχρίστου), και τις μελέτες των προσκεκλημένων ιστορικών και θεωρητικών της τέχνης για το έργο των καλλιτεχνών της έκθεσης.

Παράλληλες δράσεις

Ξεναγήσεις για το κοινό θα πραγματοποιηθούν από τις επιμελήτριες (Χάρις Κανελλοπούλου, Ειρήνη Οράτη), τον επιμελητή της έκθεσης (Κωνσταντίνο Παπαχρήστου) και έναν ξεχωριστό καλεσμένο από τους δώδεκα ιστορικούς και θεωρητικούς της τέχνης που συμμετείχαν στον ομώνυμο κατάλογο. Τα ονόματα τον καλεσμένων θα ανακοινώνονται κάθε μήνα.

Στις ξεναγήσεις του Οκτωβρίου θα συμμετάσχουν: η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια εκθέσεων Μπία Παπαδοπούλου, και ο ιστορικός τέχνης Σπύρος Μοσχονάς .

Πιο συγκεκριμένα το πρόγραμμα των ξεναγήσεων διαμορφώνεται ως εξής:

-18 Οκτωβρίου στις 13:00: Χάρις Κανελλοπούλου & Μπία Παπαδοπούλου

-25 Οκτωβρίου στις 12:00: Ειρήνη Οράτη & Σπύρος Μοσχονάς

-1 Νοεμβρίου στις 12:00: Ειρήνη Οράτη

-15 Νοεμβρίου στις 12:00: Κωνσταντίνος Παπαχρίστο

-22 Νοεμβρίου στις 12:00: Κωνσταντίνος Παπαχρίστου

-29 Νοεμβρίου στις 13:00: Χάρις Κανελλοπούλου

-13 Δεκεμβρίου στις 13:00: Χάρις Κανελλοπούλου

-20 Δεκεμβρίου στις 12:00: Κωνσταντίνος Παπαχρίστου

-27 Δεκεμβρίου στις 12:00: Ειρήνη Οράτη

-10 Ιανουαρίου στις 12:00: Χάρις Κανελλοπούλου

Ημερίδα με τη συμμετοχή των ιστορικών και των θεωρητικών της τέχνης που συνέβαλαν στην έκθεση θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138 (ώρες 12:00-15:00). Το αναλυτικό πρόγραμμα θα ανακοινωθεί σύντομα.

Τέλος, στο πλαίσιο της έκθεσης, το Πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη παρουσιάζει νέα επιλεγμένα αντικείμενα, εμπνευσμένα από τη θεματική και τα έργα της έκθεσης. Η σειρά περιλαμβάνει, εκδόσεις, κοσμήματα και αντικείμενα design, που αποτυπώνουν τη μετάβαση από το πρώτο δημιουργικό σχέδιο στην ώριμη καλλιτεχνική έκφραση των καλλιτεχνών.

Αρχική εικόνα: Σπύρος Βασιλείου, «Αρδηττός», 1930. Συλλογή Έργων Τέχνης Alpha Bank.

 

Πληροφορίες

Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138, Πειραιώς 138 και Ανδρονίκου, Αθήνα. Τηλ.: 210 3453111.

Διάρκεια έκθεσης: 2 Οκτωβρίου 2025 – 11 Ιανουαρίου 2026

Ωράριο λειτουργίας: Πέμπτη, Κυριακή: 10:00-18:00, Παρασκευή, Σάββατο: 10:00-22:00, Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη: Κλειστά

Τιμή εισιτηρίου έκθεσης: € 9, € 7.

https://www.archaiologia.gr/blog/2025/10/03/%cf%80%cf%81%cf%89%cf%84%cf%8c%ce%bb%ce%b5%ce%b9%ce%b1-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%80%cf%81%cf%8e%ce%b9%ce%bc%ce%b7-%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ae-%cf%83%cf%84%ce%bf-%cf%8e%cf%81%ce%b9/