Ο μύθος του αριστερού καλλιτέχνη

Ρένος Χαραλαμπίδης

Πάντα με έβαζαν σε σκέψεις τα γνωστά λόγια του Xατζιδάκι πως «στην Ελλάδα για να κάνεις καριέρα πρέπει να είσαι ή αριστερός ή ομοφυλόφιλος. Εγώ πάντως αριστερός δεν είμαι».

Η Αριστερά έχει δώσει μεγάλους καλλιτέχνες. Οπως και η Δεξιά. Οπως και ο χώρος των ανένταχτων ή πολιτικά ηλιθίων που κινήθηκαν σε κάθε είδους άκρα. Πώς έφτασε όμως η Αριστερά να μονοπωλεί τον πολιτισμό; Θα έλεγε κάποιος ότι φταίνε οι ενοχές της Δεξιάς για τον εμφύλιο πόλεμο. Η Αριστερά δεν έχει ενοχές. Λες και σε έναν εμφύλιο η βαρβαρότητα έχει μονοπώλιο.

Ανήκω στη γενιά όπου στο σχολείο δεχτήκαμε την αριστερή κατήχηση. Μάθαμε εμμέσως πλην σαφώς ότι οι δεξιοί είναι «συντηρητικοί». Δεν είχαν «ευαισθησίες», γι’ αυτό και δεν υπήρξε κανείς καλλιτέχνης αξιόλογος από αυτούς. Μιλάω για τη δεκαετία του ’80 και του  ’90.

Εζησα την εφηβεία μου με την Αριστερά να ταυτίζεται με το απόλυτο καλό και τη Δεξιά με το απόλυτο κακό. Η καλλιτεχνική ζωή ανήκε μόνο στην Αριστερά, ενώ στη Δεξιά δόθηκε το σκυλάδικο.

Στο πανεπιστήμιο τα πράγματα έγιναν ακόμα πιο αναγκαστικά αριστερά. Σε παρακολουθήσεις του μαθήματος Νεοελληνικής Λογοτεχνίας άκουσα καθηγητή να λέει από την έδρα ότι ο Σεφέρης δέχτηκε κυβερνητικά αξιώματα από δεξιές κυβερνήσεις γιατί ήταν δειλός!

Μπήκα στον καλλιτεχνικό χώρο σε μια εποχή όπου όποιος δεν δήλωνε αριστερός ήταν ύποπτος. Επίσης, όποιος δήλωνε αριστερός ήταν αυτόματα και «φωτισμένο μυαλό» και «ενδιαφέρον». Επιβλήθηκε μια καλλιτεχνική δικτατορία της Αριστεράς. Η «δίωξη» όσων δεν δήλωναν αριστεροί ήταν να χαρακτηριστούν το λιγότερο γραφικοί. Στον καλλιτεχνικό χώρο αριστερός σήμαινε πρωτοπόρος ακόμα και αν έκλεινε το μάτι στον αυταρχισμό.

Μετά άρχισα να έχω απορίες. Κανείς αριστερός δεν μπορούσε ξεκάθαρα να ερμηνεύσει γιατί μεγάλοι καλλιτέχνες αποδρούσαν προς τον δυτικό κόσμο. Γιατί, ενώ στην Αμερική το φιλελεύθερο σύστημα άνοιγε τον δρόμο ακόμα και σε έναν απόγονο σκλάβων που έπαιζε καλή κιθάρα να γίνει ο B.B. King και να κατακτήσει τον κόσμο, δεν συνέβαινε και το αντίστοιχο στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Γιατί κανένας αριστερός καλλιτέχνης του δυτικού κόσμου δεν πήγε να ζήσει και να δημιουργήσει στο ανατολικό μπλοκ;

Επαθα σοκ όταν θρησκόληπτοι επιτέθηκαν στον «Τελευταίο πειρασμό» του Σκορσέζε, το οποίο όμως δεν συγκρίνεται με το σοκ που έπαθα όταν είδα τους αριστερούς «προοδευτικούς» να σπάνε τα σινεμά που έπαιζαν την «Ελένη» του Γκατζογιάννη με τον Μάλκοβιτς. Μια ταινία που αφηγούνταν την ιστορία μιας γυναίκας στον Εμφύλιο που βρέθηκε στην «άλλη» πλευρά.

Επρεπε να ενηλικιωθώ καλλιτεχνικά και υπαρξιακά για να διαπιστώσω ότι τα τραγούδια του Θεοδωράκη που ενέπνευσαν τους Έλληνες κάθε παράταξης αγαπήθηκαν γιατί είχαν τη μελωδία ενός αριστερού και την ποίηση ενός δεξιού. Και αναφέρομαι και στον Ελύτη και στον Σεφέρη.

Σε κάποια στιγμή της νεότητάς μου άρχισα να ανακαλύπτω το «αδιανόητο»: ο Χορν ήταν δεξιός! Ο Ζαμπέτας είχε κατηγορηθεί για δεξιός.

Ο Κακογιάννης ήταν ξεκάθαρα φιλελεύθερος. Εμαθα για τη δολοφονία της μεγάλης ηθοποιού του Εθνικού Θεάτρου Ελένης Παπαδάκη στα Δεκεμβριανά. Αν ανήκε στην Αριστερά, σίγουρα θα τη θρηνούσαμε ακόμα. Μεγάλο ήταν και το σοκ μου όταν διαπίστωσα ότι στον χώρο του ρεμπέτικου υπήρχαν βασιλόφρονες όπως ο Μάρκος Βαμβακάρης. Δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι ο δίσκος «Ρεμπέτικο» σε μουσική Ξαρχάκου και στίχους Γκάτσου ήταν δημιούργημα καλλιτεχνών που δεν είχαν καμιά σχέση με την Αριστερά.

Κάποτε έτυχε να ακούσω τον Θεοδωράκη να λέει ότι όταν ήταν εξόριστος στην Ικαρία και κυκλοφόρησαν δίσκοι του με μπουζούκι, δέχτηκε επιπλήξεις από τους συντρόφους του. Θεωρούσαν το μπουζούκι όργανο της αστικής παρακμής.

Τελικά τι σημαίνει να είσαι αριστερός καλλιτέχνης; Δεν ξέρω. Σίγουρα κάτι εύκολο. Δηλώνεις πως είσαι με τους «καλούς», άρα οι άλλοι με τους «κακούς». Λες και η ζωή είναι σπαγγέτι γουέστερν.

Επειδή προφανώς τους αριστερούς καλλιτέχνες θα τους ξέρει καλύτερα ένας αριστερός πνευματικός άνθρωπος, θα ήθελα να δώσω τον λόγο στον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη:

«Στο ξενοδοχείο Macedonia

πλάγιασα σε μεταξωτά σεντόνια

είχανε και μεταξωτές κουβέρτες

κι είπα: φέρτες.

Είπα και στη ρεσεψιονίστα

πως μ’ έπιασε μεγάλη νύστα.

Θέλω άνεση σουίτας

είμαι ποιητής της ήττας»

http://www.protothema.gr/blogs/blogger/post/663507/o-muthos-tou-aristerou-kallitehni/