«Picasso Primitif», οι κοινές ρίζες και η κοινή μοίρα της τέχνης

Εύα Τζιμούρτα

Διαπολιτισμικά και Θέματα Τέχνης

Η  γέννηση  της  μοντέρνας  τέχνης  μέσα  από  μια τέχνη  «παράλληλη», άγνωστη  και  απομακρυσμένη.

Μάσκες και αγαλματίδια από την Αφρική, την Ωκεανία, την Ασία και την Αμερική, δημιουργίες μη ευρωπαϊκής προέλευσης, σημάδεψαν τον σημαντικότερο καλλιτέχνη της μοντέρνας τέχνης. Το έργο του, μέχρι τέλους, θα «συνομιλεί» με αυτούς τους εξωτικούς συνοδοιπόρους.

 

Φωτομοντάζ που έστειλε στον Πάμπλο Πικάσο ο Ζαν Κοκτό

Η μινιμαλιστική τους τάση είναι αυτή που φαίνεται να αιχμαλώτισε περισσότερο τον Πικάσο. Και βρήκε σε αυτές τις δημιουργίες καλλιτεχνικές διεξόδους σε δικά του ερωτήματα. Δυο τρύπες για τα μάτια, μια σχισμή για το στόμα. Με δυο, τρεις γραμμές διαγράφεται το σώμα. Έτσι, βήμα-βήμα οδηγείται στην αναζήτηση της ουσίας της ίδιας αυτής της ύπαρξης, καλλιτεχνικής, φυσικής και πνευματικής.

Μουσείο Εθνογραφείας Παρίσι-Τροκαντερό 1907

Πολλές από αυτές τις δημιουργίες, που άλλοτε προκαλούν θαυμασμό, περιέργεια άλλοτε ακόμη και φόβο, έγιναν για να εξορκιστούν δαίμονες, στοιχεία της φύσης και εξωτερικές δυνάμεις από ανθρώπους που πιστεύουν στην τέχνη ως διαμεσολαβητή. Και ο Πάμπλο Πικάσο συμφώνησε απόλυτα με αυτήν την πεποίθηση. Κάνοντας και ο ίδιος τους δικούς του εξορκισμούς μέσα από μια τέχνη που συνδιαλέγονται διαφορετικοί πολιτισμοί, ρεύματα, καιροί. Άλλη μια απόδειξη ότι το έργο του Πικάσο γίνεται χωνευτήρι πολλαπλών στοιχείων και εμπειριών. Ένα ταλέντο του τόσο δυνατό όσο και η ίδια η καλλιτεχνική του δεξιοτεχνία.

 

Μάσκα από το Μεξικό 20ος αιώνας, δίπλα σε έργα του Πικάσο. Από αριστερά άνδρας με γένια 1938, δεξιά κεραμικό διακοσμημένο με κεφάλι ζώου 1961

Η έκθεση που ολοκληρώθηκε σήμερα, 23 Ιουλίου, στο μουσείο Quai Branly στο Παρίσι με τίτλο «Picasso Primitif» μας παρουσίασε την ιδιαίτερη αυτή σχέση του καλλιτέχνη με τη μη ευρωπαϊκή τέχνη. Έχοντας ως αφετηρία την επίσκεψη του Πικάσο, το 1917, στο εθνογραφικό μουσείο στο Τροκαντερό  στο Παρίσι, η έκθεση συνεχίζει με χρονολογική σειρά να παρουσιάζει έργα που ο Πικάσο αντίκρυσε, συνέλεξε και διατήρησε στην κατοχή του.

 

Έργο Πικάσο, Τορέρο 1970, πλάι σε μάσκα από την Γκαμπόν πριν το 1930

Φωτογραφίες από τα ατελιέ του και τις κατοικίες του όπου ξεχωρίζουν μάσκες και αγαλματίδια να συνυπάρχουν με δικούς του πίνακες και καμβάδες, δείχνοντας έτσι τη συνεχή παρουσία τους «πλάι» στον καλλιτέχνη, πηγές έμπνευσης, σημεία αναφοράς, φίλοι από μακριά ή ενδεχόμενες προκλήσεις.

Οι διεθνείς εκθέσεις το 1889 και 1900 στο Παρίσι, με την παρουσίαση έργων από μακρινά σημεία του πλανήτη, κυρίως πρώην αποικιών, τράβηξαν το ενδιαφέρον πολλών καλλιτεχνών προς μια τέχνη «πρωτόγονη» οδηγώντας τους σε νέους καλλιτεχνικούς τόπους. Όπως ο Γκωγκέν ο οποίος και θα πραγματοποιήσει μεγάλο μέρος του έργου «επί τόπου» έτσι και ο Ντερέν, ο Πικάσο, ο Μπρακ, ο Ματίς, ο Απολινέρ και άλλοι είναι κάποιοι από τους συλλέκτες αυτών των ανακαλύψεων. Μοιράζονται εντυπώσεις, ανταλλάσσουν έργα και δηλώνουν θαυμαστές μιας τέχνης που τους ιντριγκάρει. Απάντηση στον κλασικισμό, ερεθίσματα για νέους δρόμους, υιοθέτηση άλλων οπτικών γωνιών, η γέννηση μιας μοντέρνας τέχνης μέσα από μια τέχνη «παράλληλη».

 

Πικάσο, κρανία Παρίσι 1945 δίπλα σε μάσκες

Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης γινόμαστε μάρτυρες αυτής της «σχέσης» θαυμάζοντας έργα του Πικάσο δίπλα σε έργα ίδιας εποχής αλλά από μακρινούς προορισμούς. Η επιρροή είναι εμφανής και ο τρόπος «χειρισμού» νέων στοιχείων από τον Πικάσο δεν μπορεί παρά να μας εντυπωσιάσει. Απλοποίηση γραμμών, ελαχιστοποίηση όγκου, αναθεωρήσεις σύλληψης του προσώπου και σώματος, συναρμολογήσεις από διαφορετικά υλικά, δημιουργία μυθολογικών όντων παντρεύοντας ανθρώπινες με ζωικές φόρμες, αναπαράσταση της σεξουαλικής διάθεσης ως αρχέγονη ορμή, είναι κάποιες από τις ενότητες που επικεντρώνεται η έκθεση.

Πρωτόγονη ευθύτητα, ανάγκη για πρωτοπορία, διαπολιτισμική συνομιλία, αναζήτηση μιας κοινής γραφής αναγνωρίσιμης ανεξαρτήτως συνόρων και εποχών. Και η συμβολή ενός καλλιτέχνη στην αναζήτηση αυτού του δρόμου όπου η τέχνη καλείται να αναζητήσει τις κοινές μας ρίζες, τις κοινές μας μοίρες.

 

Έργο του Πικάσο, μπούστο άνδρα συγγραφέα 1971, πλάι σε μάσκα από Παπούα – Νέα Γουινέα, 20ος αιώνας

Πικάσο, όρθιο γυμνό προφίλ 1908, δίπλα σε ξύλινο αγαλματίδιο 19ου αιώνα Γκαμπόν

Πικάσο, νεαρό γυμνό αγόρι, Παρίσι 1906

Πικάσο μάσκα Παρίσι 1919, ανάμεσα από μάσκα από Ακτή Ελεφαντοστού πριν το 1966 (αριστ) και μάσκα από Ινδονησία 20ος αιώνας,

http://www.art22.gr/picasso-primitif-%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CE%AD%CF%82-%CF%81%CE%AF%CE%B6%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CE%AE-%CE%BC%CE%BF%CE%AF%CF%81%CE%B1/