Αρτεμισία Τζεντιλέσκι: Η σεξουαλική κακοποίηση σημάδεψε το έργο και τη ζωή της

 

Αποτύπωσε στη ζωγραφική τραγικές εμπειρίες της νιότης και έγινε σύμβολο για τις γυναίκες που παλεύουν

Ευανθία Τζιμούρτα

Μια γυναίκα που πιέστηκε, κακοποιήθηκε, βίωσε εξευτελισμούς αλλά μπόρεσε να σταθεί στα πόδια της, να παλέψει, να αντιμετωπίσει όλες τις προκαταλήψεις του Μεσαίωνα και στο τέλος να νικήσει και να καταγραφεί μεταξύ των κορυφαίων ζωγράφων του 17ου αιώνα. Αυτή είναι η Artemisia Gentileschi, η καλλιτέχνιδα που πάλαιψε τους δαίμονες της στον καμβά. 

 

Αυτοπροσσωπογραφία ως αλληγορία τη ζωγραφικής (1638 - 39) Αγγλία

Το έργο δημιουργήθηκε στην Αγγλία, πιθανόν με παραγγελία του Κάρολου Ι. Η γυναίκα ως ζωγραφική, επιρροή της Αρτεμισία από το εικονογραφημένο βιβλίο του Σέζαρι Ρίπα Iconologia.  Θεωρείται μια από τις μια από τις πλέον δημοφιλείς δημιουργίες στην ιστορία της τέχνης. Έργο συμβολικό υπέρ της γυναικείας απελευθέρωσης (όπως θα μπορούσε να εννοηθεί εκείνη την περίοδο). Ο πίνακας συνέβαλε στη δική της φήμη ως καλλιτέχνιδας αλλά έστειλε και ένα μήνυμα στις άλλες γυναίκες για τις προσωπικές τους επιλογές.

Ως αυτοπροσωπογραφία θεωρείται πρωτότυπη και ολοκληρωμένη. Η θέση στην οποία  απεικονίζεται η καλλιτέχνιδα είναι ιδιαίτερα δύσκολη γι’ αυτό εικάζεται ότι για να βλέπει την εικόνα της είχε τοποθετήσει δύο καθρέφτες τον έναν απέναντι στον άλλον. Παρήγαγε ολόκληρη σειρά από αυτοπροσωπογραφίες. Royal Collection Trust

Η Artemisia μετέφερε τη φρίκη της δικής της ζωής σε άκρως ρεαλιστικές, σκληρές πολλές φορές, ζωγραφιές αντλώντας τη θεματογραφία της από τις βιβλικές ιστορίες. Τα έργα της υπήρξαν κραυγή για τις καταπιεσμένες γυναίκες.

Κόρη του ζωγράφου Οrazio Gentileschi γεννήθηκε στη Ρώμη το 1593 και πέθανε το 1653.

Η Αρτεμισία θεωρείται η μεγαλύτερη καλλιτέχνιδα της εποχής τού μπαρόκ και αφοσιωμένη οπαδός της φλογερής τέχνης του Καραβάτζιο. Με τις εικόνες της αγωνίστηκε ενάντια στην ανδρική βία που κυριαρχούσε στην εποχή της. Πέτυχε το ακατόρθωτο και για αυτό επάξια κατέχει τη θέση της μεταξύ των κορυφαίων. Δεν είναι ότι πέτυχε σε μια εποχή που οι συντεχνίες και οι ακαδημίες είχαν κλειστές τις πόρτες για τις γυναίκες. Κατόρθωσε, αντίθετα με άλλες γυναίκες της εποχής της, να υλοποιήσει το καλλιτεχνικό της όραμα, μέσα από την προσωπική της ιστορία. Έβαλε τη ζωή της στην τέχνη όπως αιώνες μετά η Frida Kahlo ή η πιο σύγχρονή μας Tracey Emin.

 

Αποκεφαλισμός του Ολοφέρνη από την Ιουδήθ, 1620. Uffizi Galleria - Μουσείο Τεχνών Φλωρεντίας

Το χέρι της γυναίκας σκοτώνει τον κακό. Η Ιουδίθ είναι αποφασισμένη και ισχυρή. Με πρωτοφανή ψυχραιμία εκτελεί το καθήκον της χύνοντας το αίμα του εχθρού της. Η κάθετη τοποθέτηση του σπαθιού ώστε η λαβή να θυμίζει σταυρό συμβολίζει την απόδοση δικαιοσύνης απέναντι στο κακό. Η λεπίδα κόβει τον λαιμό του Ολοφέρνη διαιρώντας τη σύνθεση σε δύο μέρη. Κατά καιρούς κάποιοι ιστορικοί και τεχνοκριτικοί υποστήριξαν ότι στην εικόνα υπάρχει κρυφό μήνυμα που απευθύνεται στο δράστη του βιασμού. Άλλωστε το σώμα του Ολοφέρνη τις στιγμές του φόνου, μοιάζει με την κατάσταση που βρίσκεται το σώμα της γυναίκας την ώρα του βιασμού. Προφανώς το σκληρό, αποφασισμένο και με  περιφρόνηση για το θύμα πρόσωπο της Ιουδίθ, είναι το πρόσωπο της Αρτεμισίας. Uffizi Galleria – Μουσείο Τεχνών Φλωρεντίας

Ο πατέρας της Οrazio Gentileschi, ήταν γνωστός ζωγράφος της εποχής και στενός φίλος του Καραβάτζιο. Από εκείνον τον γνώρισε η Αρτεμισία και είναι σίγουρο ότι ο Καραβάτζιο την ενθάρρυνε να ζωγραφίζει. Ο πατέρας της για να την βοηθήσει να τελειοποιηθεί προσέλαβε ως δάσκαλο τον Αγκοστίνο Τάσσι. Ο Τάσσι υπήρξε μοιραίο άτομο για την Αρτεμισία που έπεσε θύμα βιασμού από το δάσκαλό της. Κατά τη διάρκεια της δίκης ο Τάσσι αποδείχθηκε κοινός κακοποιός ο οποίος σχεδίαζε να την δολοφονήσει ενώ αποκαλύφθηκε ότι είχε βιάσει και την αδελφή του. Αλλά την τιμωρία που του επιβλήθηκε δεν την εξέτισε ποτέ διότι ο πάπας τον έχρισε διακεκριμένο ζωγράφο.

Η συνέχεια του άρθρου εδώ:

https://www.art22.gr/%ce%b1%cf%81%cf%84%ce%b5%ce%bc%ce%b9%cf%83%ce%af%ce%b1-%cf%84%ce%b6%ce%b5%ce%bd%cf%84%ce%b9%ce%bb%ce%ad%cf%83%ce%ba%ce%b9-%ce%b7-%cf%83%ce%b5%ce%be%ce%bf%cf%85%ce%b1%ce%bb%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%ba/