O Tόμας Έλιοτ για την παγκόσμια διακυβέρνηση και την παγκόσμια κουλτούρα

Γεώργιος Σκλαβούνος

Ο Τόμας Έλιοτ (1888-1965) ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του 20ου αιώνα, τοποθετήθηκε στο θέμα της παγκόσμιας κουλτούρας και της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Τοποθετήθηκε χωρίς φόβο και πάθος. Σήμερα που οι φωνές της α-εθνικής παγκοσμιοποιητικής διανόησης ξιφουλκούν στο όνομα του κοσμοπολιτισμού και καταδικάζουν ως επικίνδυνο εθνικισμό κάθε φωνή υπεράσπισης της ισονομίας, ισηγορίας ισοπολιτείας λαών εθνών και πολιτισμών, η παρουσίαση φωνών όπως αυτή του Έλιοτ είναι απολύτως αναγκαία.

Σήμερα που οι φωνές υπεράσπισης και διατήρησης της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς, του παγκόσμιου πολιτισμικού πλούτου απειλούνται στο όνομα της ανθρώπινης προόδου οφείλουμε να απαντήσουμε και να τοποθετηθούμε σε όλα τα μέτωπα. Στην θεωρία και στην πράξη. Η μετατροπή της ανθρώπινης ιστορίας σε  ανθρώπινη συνείδηση είναι το ζητούμενο και όχι η διαγραφή της Ιστορίας. Η μετατροπή της μνήμης σε συνείδηση είναι το ζητούμενο και ΟΧΙ η διαγραφή της μνήμης.

Στο έργο του “Σημειώσεις για τον ορισμό της κουλτούρας”, ένα έργο-σύνθεση που προέκυψε από κείμενα και ομιλίες του μεταξύ του 1945 και 1946, ο Έλιοτ, τοποθετείται στα θέματα του τοπικού πολιτισμού, εθνικού, ευρωπαϊκού και παγκόσμιου πολιτισμού, στις σχέσεις τοπικών και εθνικών πολιτισμών, πολιτισμού και θρησκείας. Στο θέμα της παγκόσμιας κουλτούρας και παγκόσμιας διακυβέρνησης, μεταξύ των άλλων παραθέτει.

«…Τώρα αυτοί που φανατικά πιστεύουν σε μια παγκόσμια διακυβέρνηση μου δίνουν την εντύπωση, ορισμένες φορές, πως χωρίς να το συνειδητοποιούν, αντιμετωπίζουν την ενότητα μιας τέτοιας οργάνωσης σαν απόλυτη αξία και τις όποιες διαφορές ανάμεσα στους πολιτισμούς, που θα μπορούσαν να εμποδίσουν την πραγματοποίηση της ,σαν διαφορές που θα έπρεπε να καταλυθούν»…

Αν τύχει, οι φανατικοί αυτοί να ανήκουν στους ανθρωπιστές, αντιμετωπίζουν αυτή την πορεία σαν κάτι που θα πραγματοποιηθεί φυσιολογικά και ανώδυνα. Μπορεί ακόμη, χωρίς να το συνειδητοποιούν, να θεωρούν σαν κάτι δεδομένο ότι η οριστική παγκόσμια κουλτούρα θα είναι απλώς μια προέκταση της δικής τους. Οι Ρώσοι φίλοι μας, πιο ρεαλιστές, αν όχι στο τέλος πιο πρακτικοί, είναι πολύ περισσότεροι συνειδητοί του πόσο ασυμβίβαστες μεταξύ τους μπορεί να είναι ορισμένες κουλτούρες και μοιάζει να έχουν την γνώμη ότι κάθε κουλτούρα που δεν συμβιβάζεται με την δική τους θα έπρεπε βίαια να ξεριζωθεί.

“Η κατάσταση θα ήταν εφιαλτική”

Οι σε παγκόσμια κλίμακα προγραμματιστές, που τα ιδανικά τους συμβαίνει να είναι συγχρόνως σοβαρά και ανθρωπιστικά, θα μπορούσαν, πάντως – στην περίπτωση που θα πιστεύαμε στην πιθανή επιτυχία των μεθόδων τους – να αποβούν μια εξ’ ίσου σοβαρή απειλή για τον πολιτισμό, με εκείνους που που χρησιμοποιούν βιαιότερες μεθόδους. Γιατί μετά από όλα όσα είπα, υπερασπιζόμενος την αξία των τοπικών πολιτισμών, το λογικό συμπέρασμα που ακολουθεί είναι ότι ένας παγκόσμιος πολιτισμός, που απλώς θα ήταν ομοιόμορφος, δεν θα αποτελούσε κανενός είδους πολιτισμό. Θα κατέληγε σε μια απάνθρωπη ανθρωπότητα.

Μετά από αυτές τις διαπιστώσεις ο Έλιοτ, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «μπορούμε να επιδιώκουμε έναν πανανθρώπινο πολιτισμό στον βαθμό που αυτός ο πολιτισμός δεν θα σκοπεύει στο να μειώσει την ιδιαιτερότητα των συστατικών του στοιχείων». Για να επισημάνει και στο σημείο αυτό «ερχόμαστε αντιμέτωποι τελικά με την θρησκεία… σε τελευταία ανάλυση στο τέλος οι θρησκείες δεν είναι δυνατόν να συμφιλιωθούν…»

Χρησιμοποιεί το παράδειγμα της Ινδίας στην σχέση της με τον δυτικό πολιτισμό, όπως κυρίως τον εξέφρασε η Αγγλία. Μια πολυφυλετική, πολυθρησκευτική χώρα, κοινωνικά  διαστρωματωμένη, στην οποία έφτασαν οι Βρετανοί, με την πίστη ότι ο πολιτισμός τους ήταν ο καλύτερος στον κόσμο. Με την πεποίθηση ότι η θρησκεία γενικά ήταν κάτι δευτερεύον και με ουσιαστική άγνοια της σχέσης πολιτισμού και θρησκείας. Για να συμπεράνει ότι η μεν Βρετανική κυριαρχία έληξε, τα τεράστια οφέλη της Βρετανίας πρόσκαιρα, όμως οι επιπτώσεις της βρετανικής κυριαρχίας, οι αρνητικές συνέπειες αυτής της κυριαρχίας στην Ινδία παραμένουν….

Επισημαίνει από τότε (1946), την συνειδητή προσπάθεια της Σοβιετικής Ένωσης να πολιτικοποιήσει τον πολιτισμό, ιδιαίτερα στην σχέση της με τους λαούς της ρωσικής περιφέρειας. Σήμερα μπορούμε να διαπιστώσουμε τα αποτελέσματα της ρωσικής πολιτιστικής πολιτικής απέναντι τόσο στην Ορθοδοξία, όσο και στον Μουσουλμανισμό.

Επίκαιρες οι διαπιστώσεις Έλιοτ

Συμπερασματικά, ο Έλιοτ, ένας κάθε άλλο παρά εθνικιστής διανοούμενος, ένας κάθε άλλο παρά συνωμοσιολόγος, διαπιστώνει από το 1946 την ύπαρξη και δράση “παγκόσμιων προγραμματιστών” και στόχων για την επιβολή με ειρηνικά η βίαια μέσα ενός παγκόσμιου πολιτισμού και μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης. Χωρίς να τους καταγγέλλει, αναγνωρίζοντας τους ακόμα και καλές προθέσεις, επισημαίνει τους κινδύνους για τον πανανθρώπινο πολιτισμό από έναν τέτοιο εγχείρημα. Επισημαίνει τις τεράστιες ανυπέρβλητες δυσκολίες του εγχειρήματος.

Συμφωνώντας με τον Έλιοτ ότι η πιθανότητα επιτυχίας του εγχειρήματος θα οδηγούσε σε μια «απάνθρωπη ανθρωπότητα». Θεωρούμε, όχι εθνικό, αλλά πανανθρώπινο χρέος την υπεράσπιση της παγκόσμιας πολιτισμικής πολυφωνίας. Θεωρούμε πανανθρώπινο και όχι απλά εθνικό χρέος, την υπεράσπιση του δικαιώματος των λαών στην ιστορική και πολιτισμική τους μνήμη.

Θεωρούμε την επιβίωση των εθνικών και των τοπικών πολιτισμών χρέος και δικαίωμα. Σε αυτό το πλαίσιο θεωρούμαι απαραβίαστο δικαίωμα μας την υπεράσπιση της ιστορικής και πολιτισμικής μνήμης του Λαού μας Θεωρούμε ότι η γενιά μας, τιμώντας ουσιαστικά το 1821 θα θέσει τα θεμέλια και διασφαλίσει τις προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν, στων παιδιών μας τα παιδιά, να εορτάσουν υπερήφανα και το 2121.

https://slpress.gr/idees/o-tomas-eliot-gia-tin-pagkosmia-diakyvernisi-kai-tin-pagkosmia-koyltoyra/