«Ο Φώτης Κόντογλου και η επιρροή του στους νεότερους» στο Μουσείο του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή

Επετειακό αφιέρωμα στον Μικρασιάτη δάσκαλο

Με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, το Μουσείο του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή πραγματοποιεί ένα μεγάλο εικαστικό αφιέρωμα στον Φώτη Κόντογλου μέσα από άλλους 39 καλλιτέχνες και 135 έργα

Κείμενο: Ζωή Λυμπέρη

Στην καρδιά των έργων του οι μικρασιατικές ρίζες του και ο τόπος του, το Αϊβαλί, εκεί όπου και με τη σκέψη του επέστρεφε πάντα. Ζωγράφος και λογοτέχνης, λόγιος, άνθρωπος του πνεύματος και των γραμμάτων. Ο Φώτης Κόντογλου ήταν από τις εμβληματικότερες μορφές της γενιάς του ’30, που άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους στον 20ό αιώνα. Μυημένος στα νέα ρεύματα της τέχνης χωρίς όμως να επιθυμεί να ταυτιστεί με αυτά, παρά το γεγονός ότι επηρεάστηκε φανερά από μορφές της ευρωπαϊκής ζωγραφικής, όπως ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ο Van Gogh και ο Pablo Picasso. Η σύνδεσή του με την παράδοση, η αναζήτηση του παρελθόντος, οι ανατολίτικες ρίζες και οι μνήμες της προσφυγιάς από τα 27 του χρόνια, τον καθόρισαν βαθιά. Παράλληλα αναγνωρίστηκε ως ένας από τους σημαντικότερους δασκάλους του 20ού αιώνα, χωρίς όμως να διαθέτει πτυχίο στις τέχνες ή να έχει διδάξει, έχοντας συγκροτήσει, μέχρι και τον θάνατό του το 1965, ένα από τα πιο δυναμικά εργαστήρια με τον ίδιο στον ρόλο του αρχιμάστορα και γύρω του νέους καλλιτέχνες που συγκεντρώθηκαν για να μάθουν και να επηρεαστούν από το μοναδικό ύφος της τέχνης του.

Στα έργα του η υπογραφή δια χειρός Φωτίου Κόντογλου εκεί για να θυμίζει έναν καλλιτέχνη που πίστευε ότι η θεία έμπνευση ήταν αυτή που καθοδηγούσε την καλλιτεχνική του δημιουργία και όχι ο ίδιος του ο εαυτός, παρουσιάζοντάς την σαν μια υπόθεση λειτουργικότητας. Υπήρξε πολύπλευρος καλλιτέχνης που κινήθηκε μεταξύ του μοντερνισμού, που γνώρισε στο Παρίσι μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, και του τοπικού χαρακτήρα της παράδοσης, της βυζαντινότροπης, ελληνοκεντρικής τέχνης και των καλλιτεχνικών ρευμάτων της δύσης.

«Από του 1922 εγκατασταθείς εις την Ελλάδα ειργάσθην εντατικώς εις ό,τι αφορά την συμβολήν της ελληνικής παραδόσεως εις την μόρφωσιν συγχρόνου ελληνικής τέχνης», αναφέρεται σε αδημοσίευτη επιστολή του το 1941 προς τους καθηγητές του ΕΜΠ. Με αφορμή λοιπόν την επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή, το Μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα πραγματοποιεί ένα μεγάλο εικαστικό αφιέρωμα στον Μικρασιάτη καλλιτέχνη Φώτη Κόντογλου εξετάζοντας όλες τις πλευρές της ζωής του που αντικατοπτρίζονται μέσα από το έργο του και εστιάζοντας στον ρόλο του ως δάσκαλος και στην επιρροή που άσκησε σε νεότερούς του.

 Άποψη της έκθεσης «Ο Φώτης Κόντογλου και η επιρροή του στους νεότερους». © Χριστόφορος Δουλγέρης

«Όταν μιλάμε για επέτειο, οι μνήμες αναζητούν διέξοδο προς τις πηγές του ιστορικού χρόνου και αποτελούν ταυτοχρόνως υπενθύμιση μιας οφειλής και χρέους προς αυτούς που σθεναρά αντιτάχθηκαν στη διάβρωση της μνήμης, των θυμήσεων, αυτούς που αγωνίστηκαν για την παράδοση της ελληνικότητας και ο Φώτης Κόντογλου είναι από τις εμβληματικότερες μορφές αυτής της γενιάς που ως αυθεντικός εκφραστής της ανάγκης επιστροφής προς τα θέσμια των παραδόσεων και της λαϊκής παράδοσης, έθεσε ως κυρίαρχο ζητούμενο την απαλλαγή από την κηδεμονία και την εξάρτηση από τα καλλιτεχνικά ρεύματα της δύσης», αναφέρει ο Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή και επιμελητής της έκθεσης Κυριάκος Κουτσομάλλης.

Άποψη της έκθεσης «Ο Φώτης Κόντογλου και η επιρροή του στους νεότερους». © Χριστόφορος Δουλγέρης

Η επετειακή έκθεση – αφιέρωμα, που αποτελεί ίσως και την πιο μεγάλη μέχρι στιγμής έκθεση του νέου Μουσείου του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, «Ο Φώτης Κόντογλου και η επιρροή του στους νεότερους», παρουσιάζεται μέσα από ένα δίπολο: από τη μία, ο χαρισματικός δάσκαλος με την ακατάσχετη συγκινησιακή ευαισθησία, την ενάργεια του αφηγηματικού λόγου, τη σχεδιαστική μαεστρία και τον ζωγραφικό λυρισμό του χρωστήρα του που αναδείχθηκε αφυπνιστής της εθνικής συνείδησης και της λειτουργικής τέχνης της ορθοδοξίας και από την άλλη, η επιρροή που άσκησε στο πεδίο των εικαστικών τεχνών και τα γράμματα του 20ού αιώνα.

Φώτης Κόντογλου (1895-1965), «Η Βάπτιση», 1923. Κερόνεφτο σε καμβά, 163 × 112 εκ. – Ιδιωτική συλλογή

 Φώτης Κόντογλου (1895-1965) «Ο Λαοκόων», 1938. Λάδι σε καμβά, 80 × 100 εκ. – Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών

Όπως τονίζει και ο Κυριάκος Κουτσομάλλης: «Σε μια εποχή που συναφείς έννοιες κλυδωνίζονταν στη δίνη των πολυπολιτισμικών μετασχηματισμών και οι παραδοσιακές δομές υφίσταντο την πίεση της αποδόμησης, ο Φώτης Κόντογλου ως κληρονόμος των αϊβαλιώτικων παιδαγωγικών επιρροών θεώρησε χρέος του να αντιταχθεί στην ”αττική ωραιοπάθεια” κατά την ρήση του Τσαρούχη και να ανασύρει από τους άβατους χώρους της ψυχής του τις υπνώτουσες αρχές των πολιτιστικών του αναφορών.»

Για τη συνέχεια εδώ:

https://elculture.gr/o-fotis-kontoglou-kai-i-epirroi-tou-stous-neoterous-sto-mouseio-tou-idrymatos-ve-goulandri-epeteiako-afieroma-ston-mikrasiati-daskalo/