Οι Ναοί λατρείας και η θρησκευτικότητα στον αρχαίο Πειραιά

του Στέφανου Μίλεση

Μεγάλη ναυτική πόλη στην αρχαιότητα ο Πειραιάς με ναυπηγεία, λιμενικές και τεχνικές εγκαταστάσεις, με αποθήκες διαμετακόμισης εμπορευμάτων και ναυτικών εξαρτημάτων και το κυριότερο με τρεις διαφορετικούς λιμένες. 

Διέθετε επίσης Δικαστήρια, Ιπποδρόμιο, Στάδιο, Δημόσιες υπηρεσίες και μεγάλα μέγαρα. Σε αντίθεση με την Αθήνα στην οποία συγκεντρώνονταν πολιτικοί, ρήτορες, φιλόσοφοι και στρατιωτικοί ο Πειραιάς αποτέλεσε πόλο έλξης για ναυτικούς, ναυπηγούς και εμπόρους όπως επίσης και για πολλούς τραπεζίτες.

Πολλοί εξ αυτών ήταν βεβαίως μέτοικοι, άνθρωποι δηλαδή που η ναυτική ανάπτυξη της πόλης τους είχε ωθήσει να αποφασίσουν τη μόνιμη εγκατάστασή τους στον Πειραιά. Μια τέτοια περίπτωση ήταν για παράδειγμα του Κέφαλου, του πατέρα του ρήτορα Λυσία, που από τους Θούριους της Νοτίου Ιταλίας έφτασε στον Πειραιά και ανέπτυξε σπουδαία επιχειρηματική δράση. Μετά το θάνατό του, οι τρεις γιοι του παρέλαβαν μια κολοσσιαία περιουσία αποτελούμενη από τρία σπίτια και ένα εργοστάσιο ασπίδων που εργάζονταν σε αυτό εκατόν είκοσι άνθρωποι. Η περίπτωση του Κέφαλου δεν ήταν μοναδική καθώς άλλες παρόμοιες βιοτεχνίες κατασκευής ναυτικών εξαρτημάτων, όπλων και εργαλείων, πλαισίωναν το σκηνικό δίπλα στις τεράστιες αγορές, στις τράπεζες και στα χρηματιστήρια.

Ασπίδα εκ χαλκού, από το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά

Η περίπτωση πολυπολιτισμικότητας του Πειραιά για περισσότερα από τετρακόσια περίπου χρόνια προ Χριστού, μαρτυρείται από τα εκατοντάδες διαφορετικά νομίσματα που βρέθηκαν τη σύγχρονη εποχή στις διάφορες ανασκαφές. Ποια πολυπολιτισμικότητα όμως επικρατούσε; Αυτή της ίσης συμμετοχής στο εμπόριο, στην εργασία και στο κέρδος. Κατά τα άλλα οι μέτοικοι όφειλαν να ελέγχονται για την διαγωγή τους (θεσμός του Προστάτη) ενώ και τα παιδιά τους ακόμη και αν γεννιόντουσαν στον Πειραιά (ή στην Αθήνα) παρέμεναν μέτοικοι και ποτέ δεν αποκτούσαν τα πολιτικά δικαιώματα ενός Αθηναίου. Ωστόσο με εξαίρεση τα πολιτικά δικαιώματα οι μέτοικοι κατά τα άλλα απολάμβαναν πλήρως την προστασία μιας πολιτείας που είχε φροντίσει ακόμα και για τις λατρευτικές – θρησκευτικές συνήθειές τους. Ξενικός φόρος για τους ξένους (που δεν είχαν ουδεμία σχέση με τους Έλληνες) και μετοίκιος φόρος για τους Μέτοικους. Πολιτική αυστηρή για τους παραβάτες, ευνοϊκή για όσους έρχονταν για εμπόριο και παραγωγή κέρδους.

Για τη συνέχεια εδώ:

https://ellinondiktyo.blogspot.com/2024/02/blog-post_20.html#google_vignette