ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΗΣ Ο ΛΟΓΟΣ: Αργοναύτες, χελιδονόψαρα, δελφίνια και χταπόδια στην αρχαία ελληνική τέχνη

Δευτέρα 5 Αυγούστου 2024

Αργοναύτες, χελιδονόψαρα, δελφίνια και χταπόδια στην αρχαία ελληνική τέχνη

Τοιχογραφία δελφινιών και αχινών, 1700-1450, Παλάτι Κνωσού, Κρήτη / Υπουργείο Πολιτισμού.

Τα πλάσματα του βυθού γοήτευαν τους ανθρώπους από την προϊστορική εποχή, έτσι αυτοί βρήκαν ένα σωρό τρόπους να τα απεικονίσουν.

Όταν άκουσα πρώτη φορά για τους αργοναύτες στην τοιχογραφία της Πύλου, αγνοούσα ότι αυτοί ήταν πλάσματα της θάλασσας μοναδικά που πιθανότατα πήραν το όνομά τους από τους μυθολογικούς Αργοναύτες, δηλαδή τον Ιάσονα και του πλήρωμά του, που έκαναν το υπερπόντιο ταξίδι από την Ιωλκό στην Κολχίδα για να πάρουν το χρυσόμαλλο δέρας.

«Δεν νομίζω να προϋπήρχε το όνομα του θαλάσσιου ζώου», λέει η Χαρίκλεια Μπρεκουλάκη, ερευνήτρια αρχαιολόγος στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. «Ο Αριστοτέλης, που ασχολήθηκε μαζί του στο Περί τα ζώα ιστοριών, και ήταν περίεργος να καταλάβει πώς ζούσε, το ονόμαζε “το άρμα της θάλασσας” γιατί διαπίστωσε, προφανώς παρατηρώντας το, ότι κινείται πολύ γρήγορα. Ταξιδεύει και κουβαλάει κι ένα φορτίο· ίσως και το πλοίο που είναι εικονογραφημένο με αργοναύτες στις παρειές να κουβαλούσε φορτίο, γι’ αυτό έχει την εικόνα αυτού του ζώου». Το πλοίο που αναφέρει είναι ένα από τα ζωγραφισμένα στο δωμάτιο 64 του ανακτόρου του Νέστορα στην Πύλο.

«Ο αργοναύτης θα μπορούσε να έχει πολλούς και διάφορους συμβολισμούς, ανάλογα και με το πού βρίσκεται, γιατί υπήρχε και ένας πολύ μεγάλος αργοναύτης στην αίθουσα με τον θρόνο», εξηγεί. «Επίσης, να πούμε ότι ο Ποσειδώνας ήταν η πιο σπουδαία θεότητα που λατρευόταν στην αρχαία Πύλο, άρα υπάρχει μια σχέση με τη θάλασσα. Ίσως γι’ αυτό να επιλέχθηκε και ο αργοναύτης.

Ο αργοναύτης, που συχνά τον μπερδεύουμε με τον ναυτίλο, δεν έχει όστρακο όπως ο ναυτίλος, έχει ένα είδος κελύφους το οποίο όμως λειτουργεί ως αυγοθήκη, δηλαδή δεν είναι προσαρτημένο στο σώμα του, το κρατάει με τους βραχίονες και μέσα εκεί βάζει τα αυγά του.

Ο αργοναύτης είναι ένα πλάσμα αρκετά ξεχωριστό και ασυνήθιστο, με το οποίο ακόμα δεν είμαστε εξοικειωμένοι. Ούτε κι εγώ δεν γνώριζα την ύπαρξή του, το ανακάλυψα στις τοιχογραφίες της Πύλου. Ο αργοναύτης, που συχνά τον μπερδεύουμε με τον ναυτίλο, δεν έχει όστρακο όπως ο ναυτίλος, έχει ένα είδος κελύφους το οποίο όμως λειτουργεί ως αυγοθήκη, δηλαδή δεν είναι προσαρτημένο στο σώμα του, το κρατάει με τους βραχίονες και μέσα εκεί βάζει τα αυγά του. Αυτήν τη θήκη τη φτιάχνει μόνο ο θηλυκός αργοναύτης, τα αρσενικά είναι πολύ μικρότερα.