Ποιοι ήταν στ' αλήθεια οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες;

Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, από τον Ηλιογάβαλο έως τον Κόμμοδο

Η πανεπιστημιακός και «celebrity historian» Μαίρη Μπίαρντ αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε τους Ρωμαίους αυτοκράτορες, αποκαλύπτοντας άγνωστες λεπτομέρειες – όπως ότι ο Νέρωνας, που έχει μείνει στην ιστορία ως πυρομανής και μεγαλομανής, ήταν επίσης ριζοσπάστης φιλότεχνος.

Αρκεί να φανταστείς το ημερήσιο πρόγραμμα ενός Ρωμαίου αυτοκράτορα: τον βλέπεις να ξυπνάει το πρωί, είτε στο κεντρικό αυτοκρατορικό ενδιαίτημα είτε σε κάποια εξοχική του έπαυλη, όπως ο Αδριανός στο Τίβολι, και να απολαμβάνει την πρωινή salutatio περιστοιχισμένος από πλήθος συμβούλων, θαλαμηπόλων και προσωπικών φροντιστών. Μαζί τους θα συνέτασσε επιστολές, παίρνοντας ένα πλούσιο ή λιτό πρωινό –ο ηλικιωμένος Αντωνίνος Πίος προτιμούσε απλώς παξιμάδια–, και θα λάμβανε αποφάσεις για την οργάνωση κάποιου από τα μυθιστορηματικά του δείπνα, όπου οι καλεσμένοι, ξαπλωμένοι στα ανάκλιντρα ή καθισμένοι στους πάγκους, στα λεγόμενα triclinia, (τρείς κλίνες= κρεβάτια ) θα απολάμβαναν, μαζί με τα γευστικά εδέσματα, τα νερά που έτρεχαν από κρήνες, τα μαρμάρινα δάπεδα και τη διακοσμημένη οροφή.

Αν ο αυτοκράτορας ήταν πιο παρανοϊκός απ’ όσο συνήθως, όπως ο Δομιτιανός, θα φρόντιζε το σερβίρισμα να είναι σε μαύρα πιάτα, πάνω σε ταφόπλακες, από επίσης βαμμένους μαύρους δούλους! Σε κάποιες, μάλιστα, περιπτώσεις οι εκκεντρικότητες δεν ήταν απλώς ακραίες αλλά μοιραίες: χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ηλιογάβαλος που έρανε τους καλεσμένους του με τόσα ρόδα, που έφτασαν να πεθάνουν από ασφυξία! Άλλοτε πάλι ο αυτοκράτορας είχε κάποιο «χόμπι», όπως ποίηση, μουσική και ζωγραφική –βλέπε Αδριανό, Μάρκο Αυρήλιο, Αλέξανδρο Σεβήρο –, σε σπάνιες έκανε πυγμαχία, κολύμπι, τρέξιμο ή το κυνήγι, που θεωρούνταν αρκετά μπανάλ· γι’ αυτό χλεύαζαν τον φερμένο από την Ισπανία, γι’ αυτό κάπως επαρχιώτη, Αδριανό.

Σημείο εκκίνησης της αφήγησης δεν είναι αυτός που έμελλε, αν δεν δολοφονούνταν, να γίνει ο πρώτος αυτοκράτορας, Ιούλιος Καίσαρας όπως θα περίμενε κανείς, αλλά ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας, ο οποίος έδωσε πρώτος το στίγμα του τι σήμαινε «ενός ανδρός αρχή», και η επέκταση της Ρώμης, κατά τα πρότυπα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον οποίο είχαν ως αναφορά οι Ρωμαίοι ηγεμόνες, εφαρμόζοντας σε μεγάλο βαθμό τη στρατηγική του.

Άλλοι αυτοκράτορες ενδεχομένως να ασχολούνταν λεπτομερώς με τα νομικά ζητήματα, όπως μαρτυρά ο Δίων Κάσσιος ότι έκανε ο Σεπτίμιος Σεβήρος. Οι πιο ναρκισσιστές, όπως ο Τιβέριος, θα αρέσκονταν να θέτουν στους καλεσμένους απαιτητικές ερωτήσεις βασισμένες σε πρόσφατα αναγνώσματα και σε διάφορα μυθολογικά θέματα. Άλλοι πάλι θα επιδίδονταν σε πιο μακάβριες ενασχολήσεις, όπως ο Δομιτιανός που συνήθιζε να σκοτώνει μύγες με την πένα του(!), και άλλοι θα μεταμφιέζονταν –βλέπε Νέρωνα, Λεύκιο Βήρο, Κόμμοδο – για να επισκεφθούν τις πιο κακόφημες περιοχές της Ρώμης.

^{Αξιοποιώντας και τις μεγάλες διαστάσεις του πίνακα (περισσότερα από 2 μέτρα πλάτος), ο Άλμα-Τάντεμα αποδίδει τη σκηνή κατά την οποία ο Ηλιογάβαλος βομβαρδίζει μέχρι θανάτου τους καλεσμένους του με ροδοπέταλα. Ο αυτοκράτορας, ντυμένος με χρυσό ένδυμα, παρακολουθεί από το ανυψωμένο βάθρο.}

Σε σπάνιες περιπτώσεις έφταναν να ντύνονται εμμονικά γυναίκες, όπως ο Ηλιογάβαλος, που μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη περίπτωση τρανς ατόμου στην ιστορία. Όσο για τον Κλαύδιο, ήταν γνωστός για το πάθος του με τον τζόγο, ένα θέμα για το οποίο έγραψε και βιβλίο! Σε κάθε περίπτωση, όμως, κάθε αυτοκράτορας, ακόμα και οι πιο ακραίοι, όπως ο Κόμμοδος και ο Καλιγούλας, στοχαζόταν με αφορμή τον θάνατο, γνωρίζοντας πως το περίφημο memento mori συνόδευε από τις μικρές καθημερινές κινήσεις μέχρι τα επιβλητικά έργα που στόλιζαν την αυτοκρατορία του: από το τείχος του Αδριανού στη Βρετανία έως τον τεράστιο κολοσσό, δηλαδή το άγαλμα του Νέρωνα που στόλιζε την είσοδο του Κολοσσαίου, απ’ όπου πήρε το όνομά του.

Όλες αυτές οι ανεκδοτολογικές περιπτώσεις διανθίζουν πολλά από τα έξυπνα γραμμένα κεφάλαια του βιβλίου Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες (που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μετάφραση Ανδρέα Παππά) της καθηγήτριας Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, συντάκτριας κλασικών θεμάτων στο «Times Literary Supplement» και συγγραφέως πλήθους βιβλίων για τον αρχαίο ελληνορωμαϊκό κόσμο, γνωστής επίσης και ως «celebrity historian» από τις ειδικές σειρές ντοκιμαντέρ που έχει γυρίσει για το BBC, Μαίρη Μπίαρντ. Στόχος της είναι, μεταξύ άλλων, να ανατρέψει κλισέ πεποιθήσεις για πολλούς γνωστούς Ρωμαίους αυτοκράτορες, π.χ. ότι ο Νέρωνας ήταν απλώς ο μεγαλομανής ή ο πυρομανής που κατέστρεψε τη Ρώμη ή ότι ο Καλιγούλας, εκτός από τις δολοφονίες που διέπραξε, έχρισε ύπατο το αγαπημένο του άλογο.

Για τη συνέχεια εδώ:

https://ellinondiktyo.blogspot.com/2025/05/blog-post_10.html