ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΗΣ Ο ΛΟΓΟΣ: Ο Γάλλος ζωγράφος Edgar Germain Hilaire Degas, (1834-1917)

Παρασκευή 29 Αυγούστου 2014

Ο Γάλλος ζωγράφος Edgar Germain Hilaire Degas, (1834-1917)

Πορτραίτο του Ντεγκά

Το όνομα του Γάλλου ζωγράφου, χαράκτη και γλύπτη ήταν Εντγκάρ Χιλαίρ Ζερμαίν ντε Γκα, και στη συνέχεια το καθιέρωσε σε Ντεγκά. Εκείνα που συνέβαλαν στον σχηματισμό της καλλιτεχνικής του ύπαρξης έχουν ιδιαίτερα σημεία αναφοράς τον Ντελακρουά, τον Ινγκρ και τις προτροπές του (να σχεδιάζεις πάντα «γραμμές, πολλές γραμμές, από την πραγματικότητα και από μνήμης») μέχρι εκείνους που τον γοητεύουν για τη νεωτεριστική του ώθηση, Οκουσαί, Ουταμόρο, και που είναι τα άμεσα θεαματικά κομμάτια των γιαπωνέζικων πινάκων.

Ο Ντεγκά θα δημιουργήσει στενές σχέσεις με τους ιμπρεσιονιστές (Σεζάν, Μονέ, Πισάρο, Ρενουάρ, Σίσλεϋ, Μορισό κ.ά.) και θα λάβει μέρος σε όλες τις ιμπρεσιονιστικές εκθέσεις τους μέχρι το 1886, μέχρι να θεωρήσει δηλαδή ότι χλευάζεται από κοινό και κριτικούς. Υπάρχει όμως και ένας άλλος λόγος: Ο Ντεγκά δεν θέλει να αισθάνεται μέλος καμιάς ομάδας. Δεν θέλει να χαλιναγωγηθεί από κανέναν ιδεολογικό, συναισθηματικό ή τεχνικό εξαναγκασμό. Αρνείται ακόμα και τον χαρακτηρισμό του σαν ιμπρεσιονιστή. Προτιμά εκείνον του ρεαλιστή, ορισμός πιο κατάλληλος για το έργο του. Προσβεβλημένος από μια πολύ σοβαρή ασθένεια των ματιών, θα αφιερωθεί από το 1875 μέχρι τον θάνατό του περισσότερο στη γλυπτική.

Το θέατρο θα είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής της τέχνης του και ο κόσμος του θεάματος θα αποκτήσει συνείδηση μέχρι το βάθος της ψυχής του.

Νεαρές Σπαρτιάτισσες που γυμνάζονται (1860)

Ο Ντεγκά φιλοτεχνεί ένα κλασικό θέμα αλλά εδώ οι γυμνές

μορφές, αν και διατεταγμένες σε ισοζυγισμένες ομάδες,

είναι πραγματικά εφηβικές σε ένα φυσικό πλαίσιο αντί

για τα εξιδανικευμένα γυμνά μέσα σε ένα αρκαδικό τοπίο.

Για τον τρόπο απόδοσης της κίνησης ο Ντεγκά μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομος της κινηματογραφικής τεχνικής. Στους πίνακές του βρίσκουμε την αυθεντικότητα της απεικόνισης, που είναι «κομμένη» συχνά, τη διαδοχικότητα των διαφόρων πλάνων, την κινητικότητα του χώρου, η οποία επιτυγχάνεται με την εισαγωγή σε ζιγκ-ζαγκ πλάγιων γωνιών.

Μάθημα χορού (1873/75)

Ο Ντεγκά γοητεύεται από τον κόσμο του μπαλέτου, τις δοκιμές, το σχολείο, την αναμονή, θέλει να αποκαλύψει με τη ζωγραφική αυτό που βρίσκεται πίσω από την αυλαία, το φαντασμαγορικό και το θεαματικό, την εργασία, τον κόπο, ίσως και την ανία, των χορευτριών που επαναλαμβάνουν ατέλειωτα τις ίδιες κινήσεις. Η σύνθεση είναι συμβολική. Στα αριστερά: δύο φιγούρες χορευτριών και στο βάθος οι χορεύτριες σε διάφορες στάσεις, κάνοντας κύκλο γύρω από τη μορφή του δασκάλου. Η σκηνή βρίσκει στη φωτεινότητα το στοιχείο που αποκαλύπτει τα πρόσωπα που φωτίζονται από τις πινελιές του λευκού που τονίζεται στο κίτρινο, στο πράσινο και στο κόκκινο στις κορδέλες.

Πρόβα μπαλέτου(1877)

Ο ζωγράφος θέλει να απεικονίσει μια ιδιαίτερη κίνηση, μια ιδιαίτερη πόζα και γοητεύεται από τις πρόβες στην ημιεξοπλισμένη σκηνή. Το έργο αυτό εντυπωσιάζει, γιατί αφήνει την παραδοσιακή απεικόνιση και ξεκινά την αναζήτηση της κίνησης και τον κυματισμό του φωτός, και ακόμη από την αντίθεση των στάσεων των δύο ομάδων χορευτριών. Η μία σε ανάπτυξη, η άλλη σε κίνηση.

Οι πρασινωποί φωτεινοί τόνοι της σκηνής, οι λευκοί των τουτού, οι μαύροι των ρούχων των ανδρών, αναδεικνύονται στις χρωματικές εναλλαγές των παρασκηνίων, που χρησιμεύουν για φόντο. Όλη η σκηνή όμως βρίσκει την ενότητα και τη γοητεία στο φως, που προερχόμενο από δεξιά, αποκαλύπτει και τυλίγει τα πρόσωπα.

Γυναίκες που χτενίζονται (1875/76)

Ο Ντεγκά ζωγραφίζει αυτόν τον μικρό πίνακα με λάδι στο ύπαιθρο, συμμετέχοντας ενεργητικά στις εκθέσεις των ιμπρεσιονιστών, λαμβάνοντας από αυτούς τις σημαντικές όψεις και αυτές που τον ενδιαφέρουν. Εδώ πρωταγωνιστεί, θα λέγαμε, η «θηλυκότητα» της κίνησης. Τρεις γυναίκες, στην πραγματικότητα ένα μόνο μοντέλο, που απεικονίζεται από τρεις διαφορετικές γωνίες σε τρεις διαφορετικές διαδοχικές στάσεις, επιτυγχάνοντας να υπαινιχθεί τη σφαιρικότητα του χώρου και το πέρασμα του χρόνου. Πέρα όμως από όλα αυτά, εντυπωσιάζουν στο πράσινο του βάθους του λιβαδιού και στην ώχρα της γης, το ροδαλό φως της σάρκας και η απαλότητα των λευκών του νυχτικού σε αντίθεση με τα καστανά μαλλιά.

Άλογα στις κούρσες του Λονσάν (1873/75)

Σαν μια σειρά εικόνων κινηματογραφικού φιλμ απεικονίζονται τα έργα του με θέμα τους τα άλογα και τις κούρσες, θέμα που επιστρέφει συχνά ο ζωγράφος. Διάφορες κινήσεις, τα τινάγματα, τα συμπλέγματα των ποδιών των αλόγων, υιοθέτηση του Ντεγκά μιας σύνθεσης, επιμηκυμένης οριζόντια, που εισάγει συχνά τον παρατηρητή στη σκηνή, βάζοντας σε πρώτο πλάνο κοντινά και μικρά αντικείμενα, και έτσι δίνουν την εντύπωση ότι βρίσκεται στον χώρο της κούρσας.

Οι σιδερώστριες (1884)

Μετά το 1880 μεταξύ των μοντέλων που προτιμά είναι οι σιδερώτριες, απασχολημένες πάνω στην κούραση της δουλειάς. Μια αναζήτηση και μια κοινωνική προσήλωση, που χωρίς αμφιβολία είναι μια όψη του τρόπου να κοιτάζει γύρω του, να θέλει να συλλέξει κάθε πλευρά της κοινωνίας, στην οποία λάμπουν οι όμορφες τουαλέτες των χορευτριών, αλλά «τραγουδούν» και τα χρώματα των σιδερωτριών.

Ο πίνακας αυτός θεωρείται ένας από τους καλύτερους όλων των εποχών. Δύο μορφές, σε διαφορετικές στάσεις – μία που χασμουριέται, ίσως με ένα μπουκάλι στο χέρι για να ξεδιψάσει, η άλλη απορροφημένη από την ένταση της δουλειάς.

Γυναίκα που σκουπίζει τα πόδια της (1886)

Ο Ντεγκά επιμένει στη σημασία του να μετατρέψει τη ζωγραφική σε πραγματικότητα, και στις μορφές του στο μπάνιο δεν παίρνει μόνο μια στιγμή αλλά μάλλον τη διαδοχικότητα των στιγμών (και αυτό διαπιστώνεται από τη σειρά των σχεδίων, όπου η ίδια μορφή αποδίδεται σε διαδοχικές στάσεις). Με μείγματα και συνδυασμούς των παστέλ ή των πινελιών φαίνεται ότι θέλει να συλλάβει τη λάμψη και τους κυματισμούς του φωτός και να τους μεταφέρει στο χαρτί ή στο ύφασμα, συνθέτοντας ξανά το φωτεινό στοιχείο.