Πολλοί
ζωγράφοι αποτύπωσαν με το πινέλο τους τις ελληνικές φορεσιές. Ένας απο αυτούς,
ο οποίος εμπνεύστηκε απο τη Μεγαρίτικη φορεσιά και την αποτύπωσε ολοζώντανα
στους πίνακές του ήταν και ο Θεόδωρος Ράλλης (1852-1909). Εδώ θα δούμε έργα του
στα οποία αποτυπώνεται η ποικιλία της φορεσιάς των Μεγάρων στα τέλη του 19ου
αιώνα. Οι περισσότεροι από αυτούς τους πίνακες έχουν δημιουργηθεί περί το
1890-1905.
Το
αντίδωρο ή Μετά τη λειτουργία
Σύμφωνα με τον Παναγιώτη
Σ. Πέστροβα (Ερευνητή – δάσκαλο παραδοσιακών χορών) στα Μέγαρα «Συναντάμε δυο τύπους γυναικείας φορεσιάς ,τα
«φουστάνια» & τους «καπλαμάδες». Στα «φουστάνια» ανήκει η νυφική φορεσιά
«τα κατηφένια». Την ονομασία κατηφένια την πήραν αρχές του 20ου αιώνα, όταν
έφτιαχναν τα ζιπούνια από βελούδο (κατηφές ήταν ένα είδος μεταξωτού βελούδου)
ενώ τα παλαιότερα ζιπούνια ήταν από τσόχα. Επίσης στα φουστάνια ανήκε και η
πρώτη φορεσιά το φούντι με το κοντοζίπουνο. Πάμπολλες οι αναφορές από
περιηγητές, ζωγράφους, ενδυματολόγους για την συγκεκριμένη φορεσιά η οποία
έγινε γνωστή πάλι (ολοκληρωμένη) από τον κ. Δημήτρη Ηλία που ασχολήθηκε σε
βάθος με την έρευνα των χορών και των φορεσιών.
Παραμονή
εορτής, ελαιογραφία σε καμβά, Ιδιωτική συλλογή Πηγή: www.lifo.gr
Δεύτερος τύπος φορεσιάς
είναι οι «καπλαμάδες» οι οποίοι συνυπήρχαν με τα φουστάνια με πολλές παραλλαγές
ανάλογα την περίσταση. Αναφέρω λίγες από τις ονομασίες που υπήρχαν. Ο καπλαμάς
με το φούντι, ο καλός ή ψιλός καπλαμάς, ο σπαθάτος, ο καπλαμάς με τα σκούρα και
ο χοντρός (καθημερινός).»
Ο
εσπερινός, ελαιογραφία σε ξύλο, 35 χ 27 εκ., Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο
Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα, κληροδότημα Θ. Ράλλη Πηγή: www.lifo.gr
Ο καπλαμάς, αποτελούνταν
από τον μπούστο, τα μισοφόρια, τα φούντια, την τραχηλιά, τον επενδύτη –
καπλαμά, τη ζώστρα ή ζουνάρα, την ποδιά, το γκιουρντί ή σιγκούνι και τα
ποδήματα. Ο κεφαλόδεσμος σχηματιζόταν από το σαρικάκι και το κίτρινο μαντήλι
για τις νέες, και από το σαπίσο μαντήλι για τις ηλικιωμένες. Η φορεσιά αυτή
διακρινόταν για την απλότητά της ενώ το μόνο κόσμημα της φορεσιάς ήταν οι
άλυσες. Τον μπούστο τον φορούσαν οι νέες γυναίκες για να σφίγγουν το στήθος
μέσα από τα φούντια. Από τη μέση και κάτω έβαζαν αρκετά μισοφόρια για να έχει
μεγαλύτερο αέρα και όγκο η φορεσιά. Τα φούντια, τα δύο ποκάμισα έμπαιναν πάνω
από το μπούστο των νέων γυναικών και κατάσαρκα στις μεγαλύτερες. Φορούσαν δύο,
το ένα πάνω από το άλλο για να έχει αέρα ο καπλαμάς και πήρε την ονομασία του
από το σχέδιο που στόλιζε τον ποδόγυρο. Το κατακόρυφο άνοιγμα της τραχηλιάς
έκλεινε με κουμπάκια ως τη μέση. Η τραχηλιά ήταν διακοσμημένη με ταμιτέλες
πλεγμένες από τις γυναίκες στα κοπανέλια ή με το βελονάτσι. Το εξωτερικό φούντι
ήταν ραμμένο από άσπρο ουβγιωτό ύφασμα του αργαλειού, το τσουλίντρι.
Το λιβάνι, π. 1907 Λάδι σε μουσαμά, 55 x 33 εκ. Κληροδότημα Θεόδωρου Ράλλη , Αρ. έργου: Π.660, Εθνική Πινακοθήκη
Η τραχηλιά ήταν ραμμένη
από τις γυναίκες με άσπρο μεταξωτό ύφασμα και ήταν ξεχωριστή από τα φούντια. Οι
ηλικιωμένες δεν φορούσαν τραχηλιά, ήταν δηλαδή ξεστήθωτες. Την τραχηλιά
συγκρατούσε ο καπλαμάς που έμπαινε από πάνω. Ο γαλάζιος καπλαμάς, είναι το
εξωτερικό κομμάτι της φορεσιάς και είναι κατακόρυφα ανοιχτός μπροστά με μακριά,
στενά μανίκια. Ο καθημερινός και ο γιορτινός μοιάζουν σε μορφή, ενώ το μόνο που
τους διαχωρίζει είναι η ποιότητα του υφάσματος και ο διάκοσμος. Τα κάθετα
ραμμένα μακριά του μανίκια, φτάνουν ως τον καρπό και γυρίζουν προς τα πάνω, τα
καπάσια. Οι καπλαμάδες των κοριτσιών ήταν φτιαγμένοι από άσπρο και γαλάζιο
ύφασμα και ονομάζονταν για αυτό παρδαλοί. Ο καθημερινός γυναικείος είναι
ραμμένος από τις γυναίκες από χοντρό, βαμβακερό, γαλάζιο σκούρο ύφασμα, το
καλοπάνι. Ήταν διακοσμημένος απλά, με κορδονάκια και σειρήτια πολύχρωμα. Ο
καλός, γιορτινός καπλαμάς ή ψιλός καπλαμάς ήταν από γαλάζιο σωπανιασμένο ύφασμα
για να προσθέτει αέρα, όγκο και χάρη στο βάδισμα της Μεγαρίτισσας. Σ’ αυτόν
ύφαιναν και μια λωρίδα κόκκινου βελούδου ολόγυρα στον ποδόγυρο για να φαίνεται
το σχέδιο καθώς σήκωναν τις σκούτες του καπλαμά (τις άκρες του). Με το ίδιο
ύφασμα ήταν φοδραρισμένα και τα μανίκια στα καπάσια τους. Η ζώστρα ή ζουνάρα
ήταν μάλλινη και την τύλιγαν στο σώμα χαμηλά, έτσι που ακουμπούσε στους γοφούς.
Ικεσία, π. 1905-1909 Λάδι σε μουσαμά , 35 x 27 εκ. Κληροδότημα Θεόδωρου Ράλλη , Αρ. έργου: Π.486, Εθνική Πινακοθήκη
Η ποδιά που φορούσαν οι
γυναίκες ήταν χρωματιστή, βαμβακερή ή μάλλινη λογιόμυτη. Οι νύφες και οι
νιόπαντρες ύφαιναν άσπρες, βαμβακερές, ριγωτές για τις καθημερινές, τη λεγόμενη
μάρτινα και άσπρες μεταξωτές στις γιορτές, την καλαμάτα (πήρε την ονομασία της
από την πόλη που αγόραζαν το ύφασμα). Όταν οι θερμοκρασίες έπεφταν πολύ κατά τη
διάρκεια του χειμώνα, πάνω από τον καπλαμά φορούσαν το άσπρο σιγκούνι ή το
γκιουρντί. Το σιγκούνι ήταν κατακόρυφα ανοιχτό μπροστά, δεν είχε μανίκια και
έφτανε ως το γόνατο. Ήταν απλά διακοσμημένο με γαλάζια τσόχα στον ποδόγυρο και
τις ραφές του ώμου. Τα ποδήματα φορούσαν οι γυναίκες μόνο τις Κυριακές και τις
γιορτές, ενώ τις καθημερινές ήταν ξυπόλυτες. Τα γουρουνοτσάρουχα που φορούσαν
πριν την τουρκοκρατία πιθανόν ονομάζονταν ξενοθήλια, ενώ τα χρόνια της
τουρκοκρατίας και μετά τη θέση τους πήραν οι κουντούρες. Οι κουντούρες ήταν ένα
είδος παντόφλας με χαμηλό τακούνι και τσόχα ή βελούδο.
Για να θαυμάσουμε λοιπόν
τις Μεγαρίτικες φορεσιές δια του χρωστήρα του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου
Λαϊκή
φορεσιά
Μεσημεριανή ανάπαυση
Γυναίκες ετοιμάζουν γλυκό τριαντάφυλλο στα Μέγαρα
Ο πρώτος μπάτσος (1909)
Φλερτ
(1880)
Κοπέλα στη βρύση
Ελληνίδα
που ξεκουράζεται
Πρόσφυγας ή Νεαρή σε εκκλησία
Ο
δεσμώτης
Αιχμαλωσία ή Τούρκικη λεηλασία (1885)
Ανάπαυση σε Ελληνικό μοναστήρι
Η
παπαδοπούλα
Μια
στιγμή σκέψης
Λίγα λεπτά ξεκούραση
Μια στιγμή συλλογισμού
Μεγάλη
Παρασκευή
Νέα κοιμάται σε εκκλησία
Ευλάβεια
(1886)
Προσκομίζοντας ένα κερί
Μεγάλη
Παρασκευή, ελαιογραφία σε καμβά, 66 χ 100 εκ., Ιδιωτική Συλλογή, Ελλάδα Πηγή:
www.lifo.gr
Προσευχή πριν τη Θεία Μετάληψη στα Μέγαρα 1890
Σχέδιο από την
εικονογράφηση του μυθιστορήματος Λουκής Λάρας του Δ. Βικέλα, σινική μελάνι και
υδατόχρωμα σε χαρτί, 24,5 χ 30,5 εκ., Συλλογή Αθανασίου και Ελισάβετ
Γιαννούκου, Αθήνα Πηγή: www.lifo.gr
Αν σας αρέσουν οι
φορεσιές της Αττικής μπορείτε να δείτε το βιβλίο μου με συλλογή γκραβούρων του
19ου αιώνα από την Αττική και άλλα μέρη της Ελλάδος πατώντας ακριβώς εδώ Όλη η σειρά βιβλίων με γκραβούρες που
παρουσιάζουν φορεσιές από όλη την Ελλάδα μπορείτε να τη δείτε πατώντας εδώ
Πηγές
άρθρου : http://habilisii-habilis.blogspot.gr/
http://ellinwnparadosi.blogspot.gr/
www.lifo.gr/ http://www.nationalgallery.gr/
https://el.wikipedia.org/
«Ελληνικές
Φορεσιές», Συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία
της Ελλάδος, β’ έκδοση, Αθήνα 2005, σελ. 98
Η
Ελληνική Λαϊκή Φορεσιά (Τόμοι Πρώτος & Δεύτερος) Αγγελική Χατζημιχάλη,
Μουσείο Μπενάκη, Εκδόσεις «Μέλισσα»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου