Θεοφάνια: η Βάπτιση ως χάρμα οφθαλμών

Είτε πιστεύεις σε θεό είτε όχι, η πνευματική τους δύναμη είναι θεόρατη

Κίμωνας Θεοδώρου

Για την ημέρα των Φώτων επιλέξαμε στο ΑΣΣΟΔΥΟ μια σειρά από εικόνες της βάπτισης του Χριστού κυρίως βυζαντινότροπες με αφορμή το θάμβος που προκαλούν και το γεγονός ότι συνεχίζουν να εμπνέουν καλλιτέχνες μέχρι και σήμερα. Πολλές από αυτές τις εικόνες τις ζήλεψαν οι ζωγράφοι του εικοστού αιώνα για τον τρόπο που αποτέλεσαν έναν ολόκληρο ξεχωριστό κόσμο αποκομμένο από τους καταναγκασμούς της «μίμησης της φύσης», αλλά ωστόσο κι εντός μιας διαλεκτικής σχέσης με διαφορετικές παραδόσεις.

Ζωγραφική 20ου αιώνα / Jerzy Nowosielski (Πολωνία, 1923-2011). Η Βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη Ποταμό, 1964

«Δίνουμε το όνομα Επιφάνια σε αυτή την ημέρα» κατά τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο διότι «η σωτήρια χάρη του Κυρίου» εκδηλώθηκε σε όλους τους ανθρώπους «όχι από την ημέρα της γέννησής του, αλλά από τη βάπτισή του, καθώς μέχρι τότε πολλοί δεν τον είχαν γνωρίσει». Οι εκκλησίες βυζαντινής παράδοσης χρησιμοποίησαν τους όρους Επιφάνια και Θεοφάνια για να δηλώσουν την εορτή αυτή. Έπειτα ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός (329-390) ανέφερε και την ονομασία Εορτή των Φώτων. Ο Χριστός ήρθε για να γίνει το φως του κόσμου που φωτίζει όσους ήταν στα σκοτάδια. «Ενώ ο Ιησούς κατέβαινε στο νερό, φωτιά άναψε στον Ιορδάνη» (…) «Και όταν βαπτίσθηκε, ένα δυνατό φως ξεπρόβαλε από το νερό, έλαμψε και διασκορπίσθηκε ολόγυρα, έτσι που όλοι οι παρευρισκόμενοι ένιωσαν πολύ μεγάλο φόβο» [Απόκρυφα Ευαγγέλια]. Οι εικόνες της εορτής χαρακτηρίζονται από φως και φωτιά [1].

Εικόνα της σχολής του Novgorod, 15ος-16ος αιώνας. Σώζεται στο Μουσείο Ιστορίας & Αρχιτεκτονικής του Novgorod.

Τα Επιφάνια είναι γιορτή ανατολικής καταγωγής. Η παλιότερη αναφορά βρίσκεται στον Κλήμη της Αλεξανδρείας τον 2ο αιώνα. Τους επόμενους αιώνες όταν καθιερώθηκε η 25η Δεκεμβρίου ημέρα εορτασμού της Γέννησης του Χριστού, τα Επιφάνια θα ήταν η γιορτή που θα αφιερωνόταν στις 6 Ιανουαρίου στη Βάπτιση και τον Αγιασμό των Υδάτων με μια σχετική τελετή. Με την κατάδυση του Σταυρού και την επίκληση του Αγίου Πνεύματος καθαγιάζεται από τον Σωτήρα το νερό το οποίο οι πιστοί χρησιμοποιούν στη συνέχεια για τον αγιασμό του σώματος, για τους αρρώστους, για να ευλογηθούν τα σπίτια, αγροκτήματα, ζώα και όλα τα πράγματα [1].

Για τη συνέχεια εδώ:

https://1-2.gr/2020/01/05/theofania-h-vaptish-os-harma-ofthalmon/