Ποια σχέση έχει ο Ναπολέων με τους Μανιάτες

Γιώργος Μουσταϊρας

Στα απομνημονεύματά της, η Λάουρα Στεφανοπούλου-Ζενότ, δούκισσα Ντ Αμπραντές, θυγατέρα της Πανώριας και σύζυγος του υπασπιστή του Μεγάλου Ναπολέοντα, αναφέρονταν στην ελληνική καταγωγή του Ναπολέοντα.

Ο τυχοδιώκτης Μανιάτης κουρσάρος Λυμπεράκης Γερακάρης, εχθρός της μεγάλης πατριάς των Στεφανόπουλων-Κομνηνών (με καταγωγή από τους Κομνηνούς της Τραπεζούντας) αφού προσκύνησε τους Τούρκους, που τον όρισαν μπέη και σύμφωνα με σοβαρές πηγές αλλαξοπίστησε, δολοφόνησε 35 μέλη της οικογένειας των Στεφανόπουλων. Μόνη λύση για τους Στεφανόπουλους ήταν η φυγή. Οι αρχηγοί της οικογένειας, Ιωσήφ και Γεώργιος αναζήτησαν νέα πατρίδα για να γλιτώσουν από τα χειρότερα. Έτσι, το 1673 οκτακόσιοι Μανιάτες από το Οίτυλο αποφάσισαν να εκπατριστούν.

Αρχίζουν διαπραγματεύσεις μεταξύ του Παρθένιου Καλκανδή, Επισκόπου του Οιτύλου και της κυβέρνησης της Γένοβας. Τελικά αποφασίστηκε να παραχωρηθεί στους πρόσφυγες η περιοχή της Παόμιας της Κορσικής, 50 χλμ. από το Αιάκειο, με την προϋπόθεση ότι οι Έλληνες θα αναγνώριζαν την εξουσία του Πάπα. Οι Οιτυλιώτες επιβιβάστηκαν στις 3 και στις 4 Οκτωβρίου 1675 στο “Σωτήρα”, όμως το πλοίο έφθασε στην Γένοβα την 1η Ιανουαρίου 1676.

Από τους 800 πρόσφυγες, οι 120 πέθαναν στην διάρκεια του ταξιδιού. Πριν την αναχώρηση των Οιτυλιωτών οι αρχές της Γένοβας ιταλοποίησαν όλα τα επίθετα, αντικαθιστώντας τις καταλήξεις “-ΑΚΗΣ” των επιθέτων με το “ACCI”. Για παράδειγμα, ο Παπαδάκης έγινε Papadacci, ο Γαρεδάκης έγινε Garidacci. Στις 14 Μαρτίου τρεις Γενοβέζικες γαλέρες προσάραξαν σ’ ένα σημείο απέναντι από την Παόμια, το οποίο ονομάστηκε Scala Greca ή Λιμάνι των Καλογήρων, διότι πρώτοι αποβιβάσθηκαν οι μοναχοί.

Στη νέα τους πατρίδα τα πράγματα απέχουν πολύ από το να είναι “ρόδινα” για τους Μανιάτες, καθώς οι ντόπιοι τους αντιμετωπίζουν εχθρικά, κατηγορώντας τους για ασυνειδησία, ανυπακοή και πεισματική άρνηση εκλατινισμού, στον οποίο αρχικά είχαν συμφωνήσει. «Φτάνει να πει κανείς ότι γεννήθηκαν Μανιάτες και Έλληνες. Το έθνος αυτό είναι η πανούκλα όλου του κόσμου» έγραφε το 1684 o K. Τζουστινιάνι.

Το 1729 οι Κορσικανοί επαναστάτησαν εναντίον της Γένοβας. Οι Έλληνες αρνήθηκαν να πάρουν τα όπλα εναντίον των Γενοβέζων ευεργετών τους. Έτσι, οι Κορσικανοί λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τις περιουσίες τους στην Παόμια και οι Μανιάτες κατέφυγαν στο Αιάκειο (1731). Εκεί τους δόθηκε η χρήση της εκκλησίας La Madonna del Carmine, σήμερα γνωστή ως το Παρεκκλήσι των Ελλήνων (Chapelle des Grecs).

Η γαλλική κυριαρχία

Οι Γενοβέζοι στα 1768 πωλούν την Κορσική στη Γαλλία. Πρώτος Γάλλος κυβερνήτης στο νησί διορίζεται ο κόμης Ρενέ Μαρμπέφ, που δείχνει εξαιρετικό ενδιαφέρον για “τους απόγονους των Σπαρτιατών”. Με τη φροντίδα του οικοδομείται κοντά στην Παόμια, πλησίον της θάλασσας, το μεγάλο τους χωριό, το πανέμορφο Καργκέζε, όπου κτίζει και την έπαυλή του.

Το Καργκέζε είναι το μόνο χωριό της Κορσικής που έχει κτιστεί βάσει σχεδίου. Σε κάθε μανιάτικη οικογένεια παραχωρείται από ένα σπίτι. Το 1775 εγκαθίστανται στο Καργκέζε κάπου εκατό οικογένειες, κάποιες άλλες μένουν στο Αιάκειο. Κανείς δεν τολμά να ενοχλήσει το νέο χωριό των Μανιατών ως τα χρόνια που ακολουθούν την Γαλλική Επανάσταση (1789), όταν άτακτα σώματα Κορσικανών βρίσκουν ευκαιρία κι επιτίθενται. Οι Μανιάτες καταφεύγουν ξανά στο Αιάκειο το 1795, για να επιστρέψουν τον επόμενο χρόνο. Τα χρόνια του Μεγάλου Ναπολέοντος επικρατεί ηρεμία…

Ο Βοναπάρτης ήταν… Καλημέρης;

Στα απομνημονεύματά της, η Λάουρα Στεφανοπούλου-Ζενότ, δούκισσα Ντʼ Αμπραντές, θυγατέρα της Πανώριας και σύζυγος του υπασπιστή του Μεγάλου Ναπολέοντα, αναφερόμενη στην ελληνική καταγωγή του Ναπολέοντα, γράφει: «Στο σπίτι του Βοναπάρτη μιλούσαμε ελληνικά με τον πατέρα του Ναπολέοντα. Πρόγονος του Βοναπάρτη ανήκε στη γενιά των Στεφανόπουλων και έφερε το όνομα Καλόμερος, ο οποίος από το Αιάκειο της Κορσικής μετανάστευσε στην Τοσκάνη της Ιταλίας. Εκεί το όνομα εξιταλίστηκε και έγινε Buona Parte. Απόγονος των Βοναπαρτών επέστρεψε από την Τοσκάνη στο Αιάκειο της Κορσικής και έγινε γενάρχης της οικογένειας των Βοναπαρτών της Κορσικής».

Και συνεχίζει: «Μία άλλη περίπτωση αρκετά χαρακτηριστική είναι και η εξής: Οι Στεφανόπουλοι-Κομνηνοί όταν μιλούν για τους Βοναπάρτες χρησιμοποιούν πάντοτε στο ιδίωμά τους το ελληνικό επώνυμο Καλόμερος, Καλόμεροι ή Καλομεριάνοι, αναλόγως των περιστάσεων, αν μιλούν για έναν ή για πολλούς»! (σ.σ. Την απόδοση του ονόματος στα ελληνικά ως Καλόμερος την θεωρώ λάθος, μια και υπάρχει μανιάτικη οικογένεια με το επώνυμο Καλημέρης).

Ο Μέγας Ναπολέων, ορφανό παιδί 15 ετών, στο Παρίσι είχε ως κηδεμόνα τον αξιωματικό Δημήτριο Στεφανόπουλο, αδελφό της Πανώριας, όταν φοιτούσε στην Στρατιωτική Σχολή του Μπριέν λε Σατώ. Μάλιστα, η πρώτη πραγματεία του στη Σχολή έφερε τον χαρακτηριστικό τίτλο “Memoires sur l’ education des jeunes Maniotes” (Απομνημονεύματα περί της αγωγής των νέων Μανιατών).

Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν την Γαλλική Επανάσταση, όταν η οικογένεια Βοναπάρτη ήταν άσημη, ασχολήθηκε με την γενεαλογία της ένας Γάλλος καθηγητής και πρεσβευτής στο Μόναχο, ονόματι Hanin, ο οποίος από τότε γράφει για την ελληνική καταγωγή των Βοναπαρτών της Κορσικής.

Από τον 19ο αιώνα έως σήμερα

Το διάστημα 1814-1830 γίνονται οι τελευταίες επιθέσεις Κορσικανών, οι οποίες όμως αποκρούονται αποτελεσματικά. Από το 1830 έχουμε τους πρώτους μεικτούς γάμους Ελλήνων αποίκων και ντόπιων Κορσικανών που εγκαθίστανται κι αυτοί στο Καργκέζε. Οι αντιθέσεις δεν εξαλείφθηκαν βέβαια ποτέ, αλλά δεν γεννούν πια ένοπλες συγκρούσεις.

Μεταξύ των εκκλησιών του χωριού, εντυπωσιάζει η ελληνική καθολική εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος, η οποία άρχισε να κτίζεται το 1852 και ολοκληρώθηκε το 1876. Μια μεγάλη νωπογραφία στο πίσω μέρος της εκκλησίας συμβολίζει την ιστορία της αποικίας (την αναχώρηση από το Οίτυλο το 1675, την αναζήτηση καταφυγίου στο Αιάκιο το 1731 και την άφιξη στο Καργκέζε το 1775).

Η εκκλησία έχει τέσσερις εικόνες που έφεραν μαζί τους οι έποικοι: Την εικόνα των τριών Ιεραρχών, έργο του τελευταίου τετάρτου του 17ου αιώνος, την εικόνα του Προδρόμου, της ιδίας εποχής, έργο του τον Συμεών Παλαιολόγου, μοναχού από το Άγιο Όρος, την εικόνα του Χριστού στον τάφο, σε ανάγλυφο σε ζωγραφισμένο ξύλο και την εικόνα της Παναγίας βρεφοκρατούσας, που περιφέρεται στο χωριό τις εορτάσιμες μέρες.

Τον 20ο αιώνα εξαφανίζεται οριστικά η ελληνοφωνία ενώ μέχρι το 1934 υπήρχαν μόνο 20 ελληνόφωνοι στο Καργκέζε. Ο τελευταίος απόγονος των Μανιατών που μιλούσε την ντόπια γλώσσα πέθανε το 1976. Όμως, οι κάτοικοι του χωριού δεν ξεχνούν την καταγωγή τους. Το 2010 πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Καργκέζε “μανιάτικο αντάμωμα” για να τιμήσουν τις ρίζες τους. Στο Καργκέζε, σύμφωνα με την απογραφή του 2012, κατοικούσαν 1.263 απόγονοι Μανιατών, αριθμός που κάθε καλοκαίρι πολλαπλασιάζεται.

Το χωριό των ξενιτεμένων Μανιατών, τόσο στην Κορσική, όσο και στην Γαλλία και στον κόσμο προβάλλεται ως “Το Ελληνικό Καργκέζε” (GARGESE la Grecgue!). Είναι, επίσης, εκπληκτικό το γεγονός της ελληνικής ονομασίας σε ξενοδοχεία, επιχειρήσεις αλλά και σε κατοικίες, όπου βλέπουμε ονόματα όπως: RESIDENCE ELLADA, MOTEL TA KLADIA, RESIDENCE D’ ITYLON, HOTEL – MOTEL HELIOS, RESIDENCE MAINA, HOTEL – RESTAURANT THALASSA, VILLA ATHENA!…

Στοιχεία από: Ιστοσελίδα του Δήμου Οιτύλου, περιοδικό “Αδούλωτη Μάνη”, Wikipedia.

https://slpress.gr/istorimata/poia-sxesi-exei-o-napoleon-me-tous-maniates/