Ο Γάλλος νεοκλασικιστής ζωγράφος Jean-Léon Gérôme, (1824 –1904)

Αυτοπροσωπογραφία

Ο Ζαν-Λεόν Ζερόμ, ήταν Γάλλος ζωγράφος και ακαδημαϊκός, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς εκπροσώπους της τελευταίας φάσης του νεοκλασικισμού στη Γαλλία, συνδυάζοντας τις νεοκλασικές ιδέες με την οριενταλιστική εικονογραφία. Στο εύρος τού έργου του περιλαμβάνονται ιστορική ζωγραφική, αλλά και θέματα από την Ελληνική μυθολογίαβ[›] φέρνοντας την Ακαδημαϊκή ζωγραφική[2] παράδοση σε μια καλλιτεχνική κορύφωση.

Ο Ζαν-Λεόν Ζερόμ ήταν γιος χρυσοχόου, πήγε σχολείο στη Βεζούλ (Vesoul)[3] και μαθήτευσε στο εργαστήριο του Πωλ Ντελαρός (Paul Delaroche, 1797 - 1859) στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού το 1842. Στη συνέχεια, το 1844, σπούδασε κοντά στον Σαρλ Γκλερ (Charles Gleyre, 1818 - 1874), αλλά μόνο για τρεις μήνες. Αργότερα ταξίδεψε στην Ιταλία, όπου παρέμεινε για ένα χρόνο. Ο Ζερόμ, ως ένθερμος οπαδός του Νεοκλασικισμού, τέθηκε επικεφαλής μιας ομάδας νέων καλλιτεχνών, γνωστής ως «Οι Νεοέλληνες», οι οποίοι συγκεντρώνονταν στο ιστορικό Καφέ Λε Προκόπ (Café Le Procope) του Μονπαρνάς.

Κατά τη διάρκεια της Ιουλιανής Μοναρχίας στη Γαλλία, η «επίσημη» φιλοσοφία για την τέχνη ήταν η αποκαλούμενη "juste milieu" (προφέρεται ζυστ μιλιέ), δηλαδή ένας ενδιάμεσος συνδυασμός νεοκλασικών ιδεών και ενός ανερχόμενου ρομαντισμού, αλλά και ενός συγκαλυμμένου ερωτισμού, πολύ δημοφιλούς στα κοινωνικά στρώματα της παρισινής μπουρζουαζίας. Η φιλοσοφία αυτή βρήκε την πραγμάτωσή της στον πίνακα του Ζερόμ «Η Κοκορομαχία» (1847), έξοχο δείγμα νεοκλασικής τεχνοτροπίας, για τον οποίο τιμήθηκε με μετάλλιο, όταν εκτέθηκε στο Σαλόν του 1847 στο Παρίσι.

Το 1852, ο Ζερόμ έφυγε για τη Ρωσία, λόγω όμως του επικείμενου πολέμου, κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη. Αυτή ήταν η πρώτη του γνωριμία με την Ανατολή. Τον επόμενο χρόνο ταξίδεψε στη Γερμανία και την Ουγγαρία, όπου κάνοντας ένα σταθμό, ζωγράφισε το στρατόπεδο των Ρώσων στρατιωτών, που εκτέθηκε στο Σαλόν του 1854.

Στην Παγκόσμια Έκθεση του 1855 στο Παρίσι, ο Ζερόμ καθιερώθηκε ως ο ηγέτης των Γάλλων Οριενταλιστών. Την επομένη χρονιά ταξίδεψε στην Αίγυπτο μαζί με το θεατρικό συγγραφέα Εμίλ Ωζιέ (Emile Augier, 1820 – 1889), τον γλύπτη Ωγκύστ Μπαρτολντί (Auguste Bartholdi, 1834 – 1904, που έχει φιλοτεχνήσει το Άγαλμα της Ελευθερίας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης) και άλλους φίλους του ζωγράφους, διέπλευσε επανειλημμένα το Νείλο και παρέμεινε για τέσσερις μήνες στο Κάιρο. Το ταξίδι αυτό ήταν καθοριστικό για τον Ζερόμ, που ήρθε σε άμεση επαφή με το περιβάλλον και την ατμόσφαιρα μιας χώρας, που τόσο πολύ τον ενέπνευσε στο έργο του. Με τις εμπειρίες από το ταξίδι του αυτό, ο Ζερόμ φιλοτέχνησε πολλούς πίνακες, με μια νέα καλλιτεχνική προσέγγιση, όπως «Αρναούτες που παίζουν σκάκι» (1859) και «Το φρουραρχείο των Αρναουτών στο Κάιρο» (1861).

Κοκορομαχία" (1847), Μουσείο Ορσέ, Παρίσι

"Pollice Verso"α[›] (1872). Αποτέλεσε πηγή για το "κάτω οι αντίχειρες"

(δημοφιλή φράση στις ρωμαϊκές μονομαχίες),(Phoenix Art Museum)

"Η τελευταία προσευχή χριστιανών μαρτύρων" (1883),

 Μουσείο Βαλτιμόρης, Maryland, USA

Όταν ο Ζερόμ επέστρεψε στο εργαστήριό του στην οδό Νοτρ-Νταμ-ντε-Σαμπ (Notre-Dame-des-Champs) στο Παρίσι, τον επισκέφτηκε σ’ αυτό ο Θεόφιλος Γκωτιέ, ο οποίος με έκπληξη διαπίστωσε το πλήθος των σχεδίων που είχε φιλοτεχνήσει ο ακούραστος αυτός «καλλιτέχνης-ταξιδευτής». Το 1862, όταν ο Ζερόμ επέστρεψε στην Αίγυπτο, επικεντρώθηκε σχεδόν αποκλειστικά στην οριενταλιστική τέχνη. Πήγε ακόμη στη Συρία και την Ιερουσαλήμ, διευρύνοντας έτσι το πεδίο της «ανθρωπολογικής» εμπειρίας του. Μετά την επιστροφή του στο Παρίσι το 1863, ο Ζερόμ παντρεύτηκε τη Μαρί Γκουπίλ (Marie Goupil, 1842 - 1912), κόρη ενός πλούσιου και με μεγάλο κύρος εμπόρου τέχνης. Την ίδια χρονιά εξέθεσε στο Σαλόν το έργο του «Ο Δεσμώτης» (1863, Μουσείο Καλών Τεχνών, Νάντη). Το 1864 έγινε καθηγητής στην νεοσυσταθείσα τότε Σχολή Καλών Τεχνών (École des Beaux-Arts).[4]

Η Φρύνη ενώπιον του Αρείου Πάγου [1](1861), Αμβούργο Kunsthalle

"Το άναμμα του ναργιλέ" (1898)

Το 1868, ο Ζερόμ ξεκίνησε μια μεγάλη περιοδεία στην Αίγυπτο και τη Μικρά Ασία μαζί με το συγγραφέα Εντμόν Αμπού (Edmond About, 1828 - 1885). Ταξίδεψαν γύρω από τη Νεκρή Θάλασσα, επισκέφτηκαν το Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά, δέχτηκαν επίθεση από ληστές στην Πέτρα της Ιορδανίας και κατέληξαν στην Ιερουσαλήμ, όπου ο Ζερόμ ζωγράφισε το «Γολγοθά», που εκτέθηκε στο Σαλόν του 1868.

"Πυγμαλίων και Γαλάτεια" (1890), Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (Νέα Υόρκη)

Ο θάνατος του Καίσαρα (1867), τώρα στο Walters Art Gallery, Βαλτιμόρη.

Περιγράφει τη δολοφονία του στο θέατρο Πομπηίας κατά τις ειδούς του Μαρτίου[8]

Καλοκαιρινό απόγευμα στη λίμνη,1895 Ερμιτάζ

Ο Ζερόμ επέστρεψε και πάλι στην Αίγυπτο, όπου παραβρέθηκε στη διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ το 1869. Επισκέφτηκε την Αλεξάνδρεια και το Κάιρο. Αργότερα πραγματοποίησε πολλά ακόμη ταξίδια στην Τουρκία (1871), την Ισπανία και την Αλγερία (1873), ξανά στην Τουρκία, την Ελλάδα και την Παλαιστίνη (1879 – 1880). Η γοητεία της Ανατολής κεντρίζει το ενδιαφέρον του και επικεντρώνει στα επόμενα χρόνια σε οριενταλιστικής φύσης πίνακες, με ερωτικά θέματα, γυμνότητα γυναικείων σωμάτων και ατμόσφαιρα αισθησιασμού. Το 1865 εξελέγη μέλος του Ινστιτούτου της Γαλλίας (Institute de France). Πέθανε το 1904 σε ηλικία 79 ετών και ο τάφος του βρίσκεται στο Κοιμητήριο της Μονμάρτρης (Cimetière de Montmartre).

Άλλα έργα

Το πιο γνωστό και από τα πιο αξιόλογα «οριενταλιστικά» έργα της περιόδου αυτής είναι «Το Σκλαβοπάζαρο» (1866). Όπως αναφέρει ο Έντουαρντ Λούσυ-Σμιθ στο έργο του «Ο Ερωτισμός στην Τέχνη», το «Σκλαβοπάζαρο» του Ζερόμ «δείχνει πόσο άνετα το ανατολίτικο στοιχείο, που ήταν τόσο της μόδας εκείνη την εποχή, μπορούσε να συνδυάζεται με την προτίμηση για τη διακορευμένη αθωότητα και την υποταγή του θηλυκού».

Ave Caesar, 1859, Yale University Art Gallery, USA

Ο βασιλιάς Κανδαύλης, 1859, Museo de Arte, Ponce, Puerto Rico.

Η υποδοχή των πρεσβευτών του Σιάμ στο Φονταινεμπλώ, 1864.

 Musée national du château de Fontainebleau.

Στο ίδιο μοτίβο του αισθησιασμού και της γυναικείας σκλαβιάς είναι και οι πίνακες του Ζερόμ: «Ελληνικό Εσωτερικό – Ο γυναικωνίτης (περ. 1860), «Μαυριτανικό Λουτρό» (1870, Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη, ΗΠΑ), «Η Γητεύτρα φιδιών» (1870), «Πισίνα στο Χαρέμι» (περ. 1876), «Σκλαβοπάζαρο στη Ρώμη» (περ. 1884, Μουσείο Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη), «Το Μεγάλο Χαμάμ στην Προύσα» (1885), «Λουόμενες στο Χαρέμι» (1889), «Γυναικείο Γυμνό» (1889) «Το Άναμμα του Ναργιλέ» (περ. 1898) κ. ά.

Λουδοβίκος ΙΔ΄ της Γαλλίας και Μολιέρος, 1863,

Versailles, Musée national du château.

Η υποδοχή του Μεγάλου Κόντε στις Βερσαλλίες, 1878, Μουσείο Ορσέ, Παρίσι.

Ο Ναπολέων Βονοπάρτης μπροστά στη Σφίγγα (1867-68)

 Hears Castle, Αγίου Συμεών, Καλιφόρνια

Έμπορος χαλιών στο Κάιρο,1887, Minneapolis Institute of Arts.

Γλυπτική

Εξίσου επιτυχής ήταν και η ενασχόλησή του με τη γλυπτική. Εκθέτει στο Σαλόν στο Παρίσι το 1878 ένα μαρμάρινο άγαλμα με βάση το έργο του "Ανακρέων- Βάκχος - Έρως". Ανάμεσα στα άλλα έργα του ξεχωρίζουν η "Ομφαλία" (1887) και η "Ταναγραία" (1890).

Ταναγραία

Επίσης ασχολήθηκε με καλλιτεχνικά δημιουργήματα σφυρηλατώντας χρυσό και ασήμι που εμπλούτιζε και διακοσμούσε περίτεχνα με πολύτιμους λίθους. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα έργα του: "Ο Βοναπάρτης στην είσοδο του Καΐρου" (1897), "Ταμερλάνος" (1898), "Φρειδερίκος ο Μέγας" (1899).

^ α:  Ο πίνακας είναι γνωστός ως "Pollice Verso" που σημαίνει στα λατινικά «μου γύρισε αντίχειρα» (Thumb down) και χρησιμοποιούνταν στο πλαίσιο των ρωμαϊκών μονομαχιών. Ο πίνακας αγοράσθηκε από το μεγιστάνα Αλεξάντερ Τέρνεϊ Στιούαρτ (Alexander Turney Stewart, 1803-1870),[5] που τον παρουσίασε στη Νέα Υόρκη. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Τέχνης στο Φοίνιξ. Μελετήθηκε για τα γυρίσματα της κινηματογραφικής ταινίας "Ο Μονομάχος" (Gladiator, 2000).

^ β: Ανάμεσα στους πίνακες της κλασικής αρχαιότητας, που ο Ζερόμ φιλοτέχνησε σε διάφορες περιόδους της καριέρας του περιλαμβάνονται «Ο Βασιλιάς Κανδαύλης» (1859),[6]«Διογένης» (1860), «Ο Σωκράτης συναντά τον Αλκιβιάδη στο σπίτι της Ασπασίας» (1861), «Η Φρύνη ενώπιον του Αρείου Πάγου» (1861), "Πυγμαλίων και Γαλάτεια",[7] "Πολύφημος", "Ανακρέων-Βάκχος και Έρως" κ.ά.

Μουσεία

Ο θάνατος του Καίσαρα (1867), τώρα στο Walters Art Gallery, Βαλτιμόρη. Περιγράφει τη δολοφονία του στο θέατρο Πομπηίας κατά τις ειδούς του Μαρτίου[8]

Καλοκαιρινό απόγευμα στη λίμνη,1895 Ερμιτάζ

Οι πίνακες και τα γλυπτά του εκτίθενται σε πολλά μουσεία και δημόσιες γκαλερί τέχνης, μεταξύ των οποίων:

Μουσείο Ορσέ, Παρίσι online

Μουσείο Καλών Τεχνών (Λυών)

Μουσείο Καλών Τεχνών (Ναντ)

Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (Νέα Υόρκη)online

Μουσείο Καλών Τεχνών Βοστώνης (Museum of Fine Arts, Boston)

Ίδρυμα Τεχνών του Σικάγου online

The Cincinnati Art Museum

Ίδρυμα Τεχνών του Ντιτρόιτ online

Μουσείο Καλών Τεχνών του Χιούστον (The Museum of Fine Arts Houston) online

Μουσείο Γκετί, Los Angeles, CA. online

Joslyn Art Museum [1]

Μουσείο Τεχνών του Μιλγουόκι online

Ίδρυμα Τεχνών της Μινεάπολης online

Μουσείο Καλών Τεχνών του Σαν Φρανσίσκο online

National Gallery of Art, Washington, D.C. online

Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου online

Εθνική Πινακοθήκη Καναδά, Οττάβα online

Ερμιτάζ-Hermitage Museum, Αγία Πετρούπολη, Ρωσία online

Phoenix Art Museum online

Spencer Museum of Art

The Haggin Museum, Stockton, California online

Λουδοβίκος ΧIV, 1862 Madlen Public Library

Η υποδοχή των πρεσβευτών του Σιάμ, 1864 Εθνικό Μουσείο του κάστρου Φοντεναιμπλώ

Υποσημειώσεις και παραπομπές

1. Μόνον όταν ο ρήτορας Υπερείδης έσυρε την εσθήτα και αποκαλύφθηκε το στήθος της Φρύνης, οι δικαστές αθώωσαν τον Ευθία που είχε κατηγορηθεί για ασέβεια, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου, Εκδ. Ανέστη Κωνσταντινίδη 1888.

2. Χρύσανθος Χρήστου, Η ευρωπαϊκή ζωγραφική του 19ου αιώνα, 1983 «ενταγμένη σ΄ ένα τυποποιημένο κώδικα προτύπου, όπου συνήθως κυριαρχεί το σκουρόχρωμα»

3. Jules Ernest Renoux, Jean Léon Gérôme, Musée de Vesoul, Ville de Vesoul, 1981, σελ. 33

4. Nouveau Larousse illustré, 1898-1907, έκδοση για το ευρύ κοινό.

5. Guide of Walters Art Gallery, Βαλτιμόρη

6.Η υπόθεση αναφέρεται και στην κινηματογραφική ταινία «The English Patient (Ο Άγγλος ασθενής)» 1996.

7.Την υπόθεση πραγματεύεται ο Μπέρνταντ Σω στο ομώνυμο έργο του, που έγινε και κινηματογραφική επιτυχία με τον τίτλο "Ωραία μου Κυρία" (My fair Lady) το 1956.

8. Μάρτιαι Ειδοί

Πηγές

Gerard – Georges Lemaire: “The Orient in Western Art” (English edition), pp. 238 – 243 & 340, Koenemann, 2005.

Έντουαρντ Λούσυ-Σμιθ «Ο Ερωτισμός στην Τέχνη», σελ. 142 (εικ. 133), Εκδόσεις ΥΠΟΔΟΜΗ ΕΠ

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%96%CE%B1%CE%BD-%CE%9B%CE%B5%CF%8C%CE%BD_%CE%96%CE%B5%CF%81%CF%8C%CE%BC

Για περισσότερα έργα του Ζερόμ εδώ:

http://habilisii-habilis.blogspot.gr/2010/05/jean-leon-gerome.html