ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΗΣ Ο ΛΟΓΟΣ: H έκθεση «Σχεδιάζοντας την Ιταλική Αναγέννηση» στην King’s Gallery του Λονδίνου

Παρασκευή 30 Αυγούστου 2024

H έκθεση «Σχεδιάζοντας την Ιταλική Αναγέννηση» στην King’s Gallery του Λονδίνου

Πάνω από 30 έργα θα εκτεθούν για πρώτη φορά στην έκθεση «Σχεδιάζοντας την Ιταλική Αναγέννηση» στην King's Gallery του Λονδίνου συγκεντρώνοντας 160 έργα από περισσότερους από 80 καλλιτέχνες

Κείμενο: Πέπη Νικολοπούλου

Μια εντυπωσιακή έκθεση έργων σε χαρτί από την περίοδο της ιταλικής Αναγέννησης θα εγκαινιαστεί στην King’s Gallery του Λονδίνου. H έκθεση «Σχεδιάζοντας την Ιταλική Αναγέννηση» στην King’s Gallery του Λονδίνου συγκεντρώνει το ευρύτερο φάσμα σχεδίων αυτής της επαναστατικής καλλιτεχνικής περιόδου που δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ ξανά στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Εξερευνώντας την ποικιλομορφία και τα επιτεύγματα της ζωγραφικής στην Ιταλία μεταξύ 1450 και 1600, η έκθεση θα περιλαμβάνει περίπου 160 έργα από περισσότερους από 80 καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Ραφαήλ και ο Τιτσιάνο, τα οποία προέρχονται από τη Βασιλική Συλλογή, η οποία και διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες συλλογές ιταλικών σχεδίων της Αναγέννησης στον κόσμο. Πάνω από 30 έργα θα εκτεθούν για πρώτη φορά, ενώ άλλα 12 δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Fra Angelico, The bust of a cleric, c.1447 – 50 © Royal Collection Enterprises Limited 2024 | Royal Collection Trust

Ο Martin Clayton, επιμελητής της έκθεσης «Σχεδιάζοντας την Ιταλική Αναγέννηση» δήλωσε κατά τη συνέντευξη Τύπου: «Η Βασιλική Συλλογή διαθέτει μια εκπληκτική σειρά σχεδίων της Αναγέννησης. Αυτές οι μεγάλες, τολμηρές και πολύχρωμες μελέτες δείχνουν πόσο συναρπαστική έγινε η τέχνη του σχεδίου κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η Ιταλική Αναγέννηση θα ήταν αδύνατη χωρίς το σχέδιο – ήταν κεντρικό στοιχείο σε κάθε στάδιο της δημιουργικής διαδικασίας. Τα σχέδια αυτά δεν μπορούν να εκτίθενται μόνιμα για λόγους συντήρησης, οπότε η έκθεση είναι μια μοναδική ευκαιρία να δείτε από κοντά ένα τόσο ευρύ φάσμα σχεδίων και να αποκτήσετε μια εικόνα του μυαλού αυτών των σπουδαίων Ιταλών καλλιτεχνών της Αναγέννησης».

Κατά την Αναγέννηση το σχέδιο βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των καλλιτεχνών, μεταμορφώνοντας τον τρόπο που εργάζονται και δημιουργούν. Από ένα απλό εργαλείο εργαστηριακής πρακτικής εξελίσσεται σε ένα συναρπαστικό μέσο για τη διερεύνηση οπτικών ιδεών, την ανάπτυξη νέων συνθέσεων και τη μελέτη του κόσμου.

Paolo Farinati, The goddesses of fruit and agriculture, and a personification of summer , c .1590 © Royal Collection Enterprises Limited 2024 | Royal Collection Trust

Καλλιτεχνικές προσεγγίσεις – Θεματική διάθρωση

Οι θεματικές ενότητες θα εξετάσουν θέματα όπως η κατανόηση του φυσικού κόσμου από τους καλλιτέχνες και η ανάπτυξη του φυσικού σχεδίου. Είναι η περίοδος που οι καλλιτέχνες επιλέγουν να σχεδιάζουν έχοντας μοντέλα, συχνά άνδρες βοηθούς τους, προκειμένου να βελτιώσουν τις ικανότητές τους και να επιδιώξουν την πρωτοτυπία και τον δυναμισμό στις συνθέσεις τους.

Σημαντικό έργο τέτοιας προσέγγισης είναι το έργο του Ραφαήλ Οι τρεις Χάριτες με κόκκινη κιμωλία (περίπου 1517-18) -μια μελέτη ενός μοντέλου σε τρεις στάσεις που έγινε για την τοιχογραφία του Γιορτή του Γάμου του Έρωτα και της Ψυχής στη Villa Farnesina, ενώ ένα άλλο κορυφαίο έργο θεωρείται η μελέτη κεφαλής του Fra Angelico Η προτομή ενός κληρικού, περ. 1447-50, που πιστεύεται ότι έγινε για την προετοιμασία των τοιχογραφιών του στο παρεκκλήσι του Πάπα Νικολάου Ε’ στο Βατικανό. Είναι το παλαιότερο σχέδιο που εκτίθεται και ένα σπάνιο σωζόμενο σχέδιο του μεγάλου Φλωρεντινού ζωγράφου.

Raphael, The Three Graces , c.1517 – 18 © Royal Collection Enterprises Limited 2024 | Royal Collection Trust

Μελέτες φυτών και ζώων θα καταδείξουν την αναζήτηση των καλλιτεχνών για ρεαλισμό και κατανόηση του φυσικού κόσμου. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι η μελέτη με κιμωλία μιας στρουθοκαμήλου, γύρω στο 1550, που αποδίδεται στον Τιτσιάνο. Οι πειστικές αναλογίες και η στάση του πτηνού δείχνουν ότι ο καλλιτέχνης είχε δει μια ζωντανή στρουθοκάμηλο, και η τεχνική υποδεικνύει ότι ο καλλιτέχνης καταγόταν από τη Βενετία, το κύριο λιμάνι της Ιταλίας για το εμπόριο με την ανατολική και νότια Μεσόγειο, απ’ όπου η στρουθοκάμηλος θα μπορούσε να είχε εισαχθεί.

Attributed to Titian, An ostrich , c .1550

Μια ενότητα προβάλλει τα σχέδια για τις εφαρμοσμένες τέχνες υπογραμμίζοντας τη δεξιοτεχνία και τον πλουραλισμό των ικανοτήτων των καλλιτεχνών της Αναγέννησης, οι οποίοι μπορούσαν να επινοήσουν έργα σε οποιοδήποτε μέσο. Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα είναι η μελέτη κοστουμιών για μια μάσκα του Λεονάρντο ντα Βίντσι, γύρω στο 1517-18.

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη γαλλική αυλή, σχεδιάζοντας εντυπωσιακά κοστούμια για τις εορταστικές εκδηλώσεις που διοργάνωνε ο Γάλλος βασιλιάς Φραγκίσκος Α’. Στα σχέδια του μπορεί κανείς να απολαύσει την καλλιτεχνία του στην πλούσια διαστρωμάτωση υφασμάτων, κορδέλες, αλλά και στα ευφάνταστα σχέδια των κοστουμιών του, φουστάνια, φτερά, καπιτονέ μανίκια και παντελόνια.

Leonardo da Vinci, A costume study for a masque , c .1517 – 18

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, οι επισκέπτες θα μάθουν πώς τα υλικά που είχαν στη διάθεσή τους οι καλλιτέχνες επεκτάθηκαν σημαντικά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, επαναπροσδιορίζοντας τους κανόνες της ζωγραφικής και του σχεδίου. Μεγάλης σημασίας είναι και η δυνατότητα επανεξέτασης σχεδιαστών λιγότερων γνωστών, με το έργο τους να παρουσιάζεται για πρώτη φορά, αποκαλύπτοντας την ποικιλία και τον πλούτο του μέσου. Ανάμεσά τους περιλαμβάνεται η μελέτη του Πάολο Φαρινάτι, γύρω στο 1590, με τρεις μυθολογικές μορφές κάτω από μια αψίδα, στην οποία ο καλλιτέχνης έγραψε οδηγίες προς τους βοηθούς του: «Μπορείτε να το κάνετε όπως θέλετε όταν είστε στις σκαλωσιές».

Επίσης, θα εκτεθεί για πρώτη φορά μια μεγάλη, γεμάτη αυτοπεποίθηση μελέτη με μελάνι του Αγίου Ιερώνυμου από τον Μπαρτολομέο Μπαζαρότι, γύρω στο 1580, έναν καλλιτέχνη που ειδικεύεται στα έντονα σχέδια με πένα.

Τα περισσότερα σχέδια αυτής της περιόδου δημιουργήθηκαν ως προετοιμασία για έργα σε διάφορα μέσα, από ζωγραφική και χαρακτική μέχρι αρχιτεκτονική, γλυπτική, μεταλλοτεχνία, ταπισερί και ενδυμασία, ενώ ένας μικρός αριθμός δημιουργήθηκε ως αυτοτελή έργα τέχνης. Μαζί, τα έργα αυτά αντικατοπτρίζουν τη δημιουργική ιδιοφυΐα των καλλιτεχνών και το απείρως ποικίλο μέσο του σχεδίου.