Πίσω από το μύθο της 17ης Νοέμβρη

'' Και τώρα τι  θα γένουμε  χωρίς  βαρβάρους.

Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.''

Κ. Καβάφης

Είχα γράψει το παρακάτω άρθρο το 2002, έπειτα από τη σύλληψη των μελών της οργάνωσης και το είχα δημοσιεύσει στο περιοδικό «ΕΝΝΕΑΔΑ». Έπειτα από σχεδόν 12 χρόνια και μετά από το χθεσινό γεγονός της «απόδρασης» του Χ. Ξηρού, ενός από τα σημαντικά στελέχη της 17^ης Ν και τον θόρυβο που αυτή έχει δημιουργήσει, το άρθρο καθίσταται πάλι εξαιρετικά επίκαιρο. Ειδικά σε ό,τι αφορά τους προβληματισμούς που είχε θέσει τότε, οι περισσότεροι εκ των οποίων, παραμένουν ακόμη ενδιαφέροντες και σε ισχύ. Για τον λόγο αυτό, το επαναδημοσιεύω εδώ, διότι καθώς φαίνεται οι «βάρβαροι» επιστρέφουν, για να χρησιμοποιηθούν ξανά ως λύση.

-----------------------

Γράφει ο Γεράσιμος Γ. Γερολυμάτος

Το θέμα της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Ν., είναι βέβαιο πως θα κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για τα επόμενα χρόνια. Ακόμη και μετά από το τέλος της επικείμενης δίκης η υπόθεση θα συνεχίσει να απασχολεί. Θα παραμείνει ανοικτή για όλους εκείνους που θα θελήσουν να φωτίσουν τις άγνωστες πτυχές και τα πολλά ερωτηματικά που συνδέονται με τη δράση της τρομοκρατίας.

Οι συλλήψεις ορισμένων μελών διέλυσαν το μύθο που η 27χρονη δράση είχε καταφέρει να δημιουργήσει γύρω από την οργάνωση. Μια οργάνωση φάντασμα που στο μυαλό αρκετών είχε πάρει απίθανες διαστάσεις. Η απομυθοποίηση ήταν φυσική συνέπεια της ταυτοποίησης των μελών. Η στερεότυπη φράση ''πέσαμε από τα σύννεφα'' είναι ενδεικτική της έκπληξης που κατέλαβε φίλους και συγγενείς. Ένας αγιογράφος, ένας οργανοποιός, ένας μελισσοκόμος, ένας τροτσκιστής διανοούμενος. Ανάμεσά τους τρία αδέλφια γιοί παπά (!), μερικά ξαδέλφια, θείοι και φίλοι από το στρατό, φέρονται πως είναι οι πρωταγωνιστές του μεταπολιτευτικού μας θρίλερ.  Η οικογενειακή παράδοση, ακόμη παρούσα στη ζωή των νεοελλήνων δεν μπορούσε, παρά να συνέχει με εχεμύθεια τη δομή της οργάνωσης. Αν μη τι άλλο, μιας οργάνωσης καθ΄όλα ελληνικής. Με μισθολόγιο, τεφτέρια, διακοπές των μελών τον Αύγουστο, με  στομαχάκια και εξοχικά σπίτια.

Την απομυθοποίηση ακολουθεί σχεδόν πάντα η απογοήτευση. Το άλλο πρόσωπο της 17 Ν. καθημερινό, συνηθισμένο και ανύποπτο, κάνει την κοινή γνώμη να μοιάζει αμήχανη. Αναρωτιούνται πολλοί, '' Μα, αυτοί ήταν πια η 17 Ν !;''. Ωστόσο λίγοι το πιστεύουν. Όπως λιγότεροι θα πίστευαν, πριν τις συλλήψεις, ότι τα πρόσωπα αυτά θα ήταν τελικά οι πρωταγωνιστές τόσων και μεγάλων κακουργημάτων. Είναι επίσης ακόμη λιγότεροι εκείνοι που ελπίζουν, ότι μπορεί το μέλλον να αποκαλύψει  σημαντικά ονόματα της δημόσιας ζωής στην ηγεσία της οργάνωσης. Ονόματα που θα δικαίωναν το μύθο, προσδίδοντας του στοιχεία αλήθειας. Οι μύθοι δεν ταιριάζουν σε απλούς, καθημερινούς ανθρώπους, ούτε δημιουργούνται για  αυτούς. Αλλιώς τι μύθοι θα ήταν;  Όπως αλλού, έτσι και στο θέμα της 17 Ν., είχαμε ''προδιαγράψει'' το προφίλ των μελών σύμφωνα με τις ανάγκες του μύθου μας. Για αυτό είναι αδύνατο να δικαιωθεί ο μύθος της οργάνωσης μόνο με τα πρόσωπα των αδελφών Ξηρών και των Σερίφηδων.

Συνήθως, όταν καταρρίπτεται ένας μύθος κάποιος άλλος φτιάχνεται για να τον αντικαταστήσει. Για την κατασκευή ενός μύθου χρειάζεται η άγνοια, μια γερή δόση φαντασίας, οι κατάλληλες κοινωνικές συγκυρίες που απαιτούν σωτήρες ή εξιλαστήρια θύματα και κυρίως οι αφορμές του. Η ελληνική ιδιοσυγκρασία επιτρέπει τις υπερβάσεις της καθημερινότητας στο χώρο του μύθου. Ζητάει από το μύθο να παίζει το ρόλο του με συνέπεια. Αν για κάποιο λόγο ο μύθος διαψευστεί, τότε γίνεται ανελέητη μαζί του και τα πρόσωπα που σχετίζονταν με αυτόν καταλήγουν στην χειρότερη ανυποληψία. Τα πορίσματα των ανακρίσεων, όπως έρχονται σταδιακά στο φως, δείχνουν την εγκληματική όψη μιας οργάνωσης, που ο μύθος έντυσε με το ένδυμα μιας ακραίας ιδεολογίας. Όμως ο μύθος της 17 Ν. δεν έχει καμιά σχέση με αυτήν.  Άλλο πράγμα είναι ο μύθος, άλλο η αληθινή 17Ν.  Ο μύθος είχε σχέση με την πλαστή ιδέα που, επί 27 χρόνια είχε εδραιωθεί στο μυαλό του μέσου πολίτη, για την υποθετική σύνθεση των μελών και για την ασύλληπτη δράση της οργάνωσης, που κυριάρχησε στην μεταπολιτευτική περίοδο. Η σύσταση μιας τρομοκρατικής οργάνωσης είναι πάντοτε γέννημα της ακραίας αντίδρασης στις πολιτικές αντιθέσεις κάθε εποχής.  Θεωρητικά, η δράση της οργάνωσης αποτέλεσε μια οδυνηρή υπόμνηση της αποτυχίας του μεταπολιτευτικού συστήματος στο να εκπληρώσει μια σειρά σημαντικών κοινωνικών στόχων. Πολιτικών και κοινωνικών ελλειμμάτων, χάριν των οποίων, δήθεν,  ανέλαβε τον ένοπλο αγώνα η οργάνωση. Το πολιτικό άλλοθι, τύπου Ρομπέν των Δασών, που διεκδίκησε στη συνείδηση αρκετών, ειδικά με τη δράση της πρώτης περιόδου, ήταν το πλέον επικίνδυνο μέρος του μύθου της.  Έγινε ένας αντι-μύθος, που άσκησε ένοπλη κριτική στο μύθο της μεταπολίτευσης με τις όποιες διαψευσμένες προσδοκίες. Στη Δημοκρατία όμως, οι πολιτικές αντιθέσεις είναι στοιχεία διαλόγου που οδηγούν την κοινωνία μπροστά. Οι κοινωνικοί αγώνες και οι πολιτικές αντιπαραθέσεις μεταφέρονται στο διαλεκτικό χώρο του Κοινοβουλίου, όπου οι απόψεις εκφράζονται μέσα από εκλεγμένους, επίσημους πολιτικούς φορείς. Η Δημοκρατία, πριν ο,τιδήποτε άλλο, είναι εκπολιτισμός της πολιτικής. Εφαρμογή του πολιτισμού στην πολιτική.

Η 17 Ν. σημάδεψε με 45αρι την πολιτική ζωή. Όπως το ΝΟΥΝΟΥ μεγάλωσε κι αυτή γενιές Ελλήνων. Έδωσε δουλειά σε ρεπόρτερ και πράκτορες και θέματα για ατέρμονες συζητήσεις. Σφιχταγκαλιασμένη σε ένα θανάσιμο Τανγκό με το επίσημο κράτος, διένυσε τον παράλληλο βίο της στο σκοτάδι της βίας και της ανωνυμίας. Μαζί της άρχισε να  εκπνέει και ο κύκλος της μεταπολίτευσης με τους δικούς της μύθους. Ίσως η μετάβαση σε μια νέα πολιτική περίοδο να σήμανε το τέλος των συνθηκών που επέτρεπαν τη δράση της οργάνωσης. Μπορεί να εκπλήρωσε τους λόγους της ύπαρξής της και να αποφασίστηκε η εξάρθρωσή της ως μη αναγκαία. Τα ερωτηματικά είναι πολλά και σημαντικά.

Ως καθοριστική αιτία των εξελίξεων θα πρέπει να θεωρούνται οι επικείμενοι ''Ολυμπιακοί Αγώνες-ΑΘΗΝΑ 2004''. Η προϋπόθεση της ασφάλειας των Αγώνων και η εγγύησή τους είναι το σημείο που άπτεται άμεσα της ομαλής διεξαγωγής τους, ενώπιον του κινδύνου ενός τρομοκρατικού χτυπήματος ή μιας προβοκάτσιας. Η εξάρθρωση μέρους της 17 Ν, εκφράζει τη θέληση για  ένα, έστω προσωρινό, ξεκαθάρισμα του τοπίου μέχρι την λήξη των αγώνων. Η δράση της που εξέθεσε τη χώρα διεθνώς και έδωσε αφορμές για την άσκηση πιέσεων από ξένους κύκλους, ήταν δράση αντίθετη στα εθνικά συμφέροντα.  Οι πιέσεις που δέχθηκε η Ελλάδα από τις ΗΠΑ για το πρόβλημα της τρομοκρατίας είναι μεγάλες. Όπως μεγάλο είναι και το ''πακέτο'' που προσδοκούν εκείνοι που θέλουν να μας πωλήσουν ασφάλεια και προστασία. Το βέβαιο είναι, πως η τρομοκρατία χρησιμοποιείται από κάποιους κύκλους σαν εργαλείο άσκησης πολιτικής πίεσης και αποπροσανατολισμού. Επιθυμούν την ύπαρξή της γιατί εξυπηρετεί τις κατά βάσει αντεθνικές και αντιλαϊκές επιδιώξεις τους.

Τα υλικά τώρα για την κατασκευή ενός νέου, πιο ανθεκτικού μύθου, είναι η τρομολαγνεία και τα κάθε λογής σενάρια. Εικασίες επί εικασιών δίνουν μορφή σε ένα φοβερό τέρας που τα πλοκάμια του φτάνουν ως τα πιο απίθανα μέρη. Δημοσιογραφίσκοι και δικηγορίσκοι, πάσης φύσεως εραστές της δημοσιότητας, σχετικοί και άσχετοι του μεγάλου μας τσίρκου, παρελαύνουν ασταμάτητα στα τηλεοπτικά παράθυρα και προσθέτουν τα δικά τους απίθανα σενάρια. Πυρετός τηλεθέασης, καταιγισμός ειδήσεων και εκπομπών γύρω από το θέμα που, τις περισσότερες φορές, συγχίζουν το θεατή σε βάρος της ουσιαστικής ενημέρωσης. Ο νέος μύθος αρχίζει να παίρνει μορφή μέσα από τους υπόγειους διαδρόμους σκοτεινών συμφερόντων, διαρροών, και πολιτικών εκμεταλλεύσεων. Τι είναι αλήθεια και τι όχι; Ίσως δεν μάθουμε ποτέ. Άλλωστε ο μύθος αντίκειται στην αλήθεια και η αλήθεια αναιρεί το μύθο.

Όμως η προσφυγή στο μύθο αναδεικνύεται σε ένα είδος ανακλαστικής διαφυγής της κοινωνίας προς το χώρο του φαντασιακού, απέναντι στις διαψεύσεις της ανιαρής καθημερινότητας. Μια λειτουργία που προβάλλει στο μύθο, όλα τα στοιχεία εκείνα που διακατέχουν μια κοινωνία συνενοχής και αθωότητας συνάμα. Τώρα που η 17 Ν αποτελεί παρελθόν, το κενό που αφήνει στην ανία μας, κάνει περισσότερο κατανοητούς τους στίχους του Κ. Καβάφη:

'' Και τώρα τι  θα γένουμε  χωρίς  βαρβάρους.

Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.''

Κ. Καβάφη -ΠΟΙΗΜΑΤΑ-1896-1918 (Περιμένοντας τους βαρβάρους) . ΙΚΑΡΟΣ -1983

Τα σχέδια με μολύβι –μελάνι-ακουαρέλες, είναι του Γ. Γερολυμάτου.